Ísafold - 20.04.1910, Page 3

I8AF0LD
91
ímyndunarveikin
Laugaidag 23. apríl
kl. 8 V2 í Iðnaðarm.húsinu.
Að verða úti.
Þetta er fyrirsögn á fróðlegri grein
í næst síðasta hefti Skírnis, eftir Steingr.
lækni Matthíasson á Akureyri. — Af
því Skírnir er ekki í allra höndum,
vil eg vekja eftirtekt á innihaldi hennar.
Vér íslendingar búum í köldu heims-
skautslandi og þurfum daglega að
berjast við storma og stórhriðar; er-
um oft neyddir til þess að vera á ferð
í ófærð og illviðrum. Ætla mætti, að
vér værum orðnir flestum leiknari og
æfðári i því, að yfirstiga slikar tor-
færur, og gætum alls-óhræddir farið
það, sem nágrönnum vorum, er sunn-
ar búa, þætti með öllu ófært. Þessu
er ekki þannig farið. Vér erum flest-
um fákænni að þessu leyti. Vér get-
utn alls ekki jajnast við ýmsa útlend-
inga í pvi að jerðasti illviðrum og ár-
lega verða hér menn úti, þó engin
ástæða sé til, að svo illa takist til, að
eins fyrir fákænsku og illan útbúnað,
stundum vegna ofdrykkju. Sama er
yfirleitt að segja um ýmsar vetrarí-
þróttir. Skautamenn vorirflestirkomast
ekki í hálfkvisti við útlendinga. í
skíðaferð erum vér hreinustn amlóðar,
í samanburði við Norðmenn.
Þetta er bæði skömm og skaði.
Greinin í Skirni bendir alvarlega á
þetta og hvetur menn til þess að taka
sér fram. Mest er þó um vert, að
þar er bent á flest, sem gæta þarf til
þess, að geta hættulaust farið ferða
sinna, jafnvel í verstu veðrum. Það
er að sjálfsögðu: 1) nægileg fæða,
2) hlýr fatnaður, 3) áttaviti, 4) að kunna
að grafa sig í fönn.
Hvað fatnaðinn snertir, þá lýsir höf.
því, hversu hann klæði sig á vetrar-
ferðum sínum. Fyrir ríðandi rnenn
er sá fatnaður eflaust góður, en langt
of þungur gangandi mönnum. Að ofan-
verðu er t. d. ullarnærföt inst, þá lér-
eftsskyrta, vesti, prjónapeysa, vaðmáls-
jakki og að lokúm þykkur, tvíhnept-
ur yfirhafnarjakki yzt fata. Eftirtekta-
vert er það, að hann telur »Mývatns-
hettu« ágæta flík, en hettan er prjón-
uð úr bandi, þekur alt höfuðið, nema
augu, nef og munn. A henni eru lítil
op fyrir hvert þeirra, en annars þek-
ur hettan yfir andlitið, eins og gríma,
og nær niður á axlir undir fötunum.
Slík hetta kvað hlífa andlitinu stórum
og hún er svo ódýr, að engum er
vorkunn að eignast hana.
Eg vil gera þá viðbót, að eg tel
liklegt, að vel megi nota gleraugu við
hettuna, til þess að hlífa augunum.
Eg hefi reynt þau lítillega sjálfur.
Gleraugun eru eins konar smáhlerar
úr gleri, sem festir eru í leðurgrímu,
og annars eingöngu notað á bifreið-
urn. Mér reyndust slík augu þannig,
116
hún var, gat eigi gert sér grein fyrir
neinu; en ekkert var það, sem skygði
ú fögnuð þann, er kominn var í sál
hennar.
f>að var eins og hún sigi dýpra og
dýpra niður í hlýjau ilmandi rósabeð
við hvern taig, er hún drakk, unz rósa-
blöðin luktust yfir höfði hennar og tóku
að vagga henni til og frá undir háum
hvelfingum, þar sem hringt var rósum
og hljóðfæraslátturinn kvað við ilmandi
í löngum, rósrauðum tónum, aem þektu
eymd hennar og voru komnir til þeS8
að hugga hana. -------
Kjallaradyrunum var hrundið Upp
utanfrá, og ölkónóminn bom inn fölur
og móður. Krambúðarpilturinn hafði
sjálfsagt orðið einhvers var, því að það
bafði verið sent eftir lögreglunni; tveir
lögreglumenn voru þegar bomnir að
horninu hjá madömu Ellingsen.
Smiðurinn hvarf á svipatundu, eins
og hann hyrfi niður í jörðina. Pjátr-
arinn hentist Hka á stað með það,
sem hann hafði klófest; ölkónóminn
fór á eftir og á horninu á bankanum
við gasljóskerið hilti undir löngu lapp
y Kappsund, 500 stikur, K
um ,Sundbikar íslands'
er Ungmennafél. Reykjavíkur hefir gefið til heiðurs mesta sundmanni íslands,
verður þreytt við Sundskálann i Reykjavík 14. ágúst þ. árs kl. 12 á hádegi.
Þeir er keppa vilja um bikarinn, gefi sig fram við einhvern af oss undirrit-
uðum fyrir io. ágúst þ. á.
lleykjavík 20. apríl 1910. Fyrir hönd U. M. F. R.
Ásgeir Ásgeirsson. Guðm. Sigurjónsson. Magnús Tómasson.
Ólafur Magnússon. Sigurjón Pétursson.
að þau voru ágæt þegar haldið var
beint móti hríðinni, en hætti til að
sudda í undanhaldi og verða ógagnsæ
af móðu, er settist innan í þau. Samt
virtist mér, að úr þessu hefði mátt
bæta. Þótt snjór setjist á glerið sak-
ar það lítið, því hanti má óðara strjúka
af með hendinni. Alhr vita, hve aug-
un fara illa þegar haldið er á móti
stórhríð, svo mér finst að vel væri
ómaksins vert, að gera tilraun með slík
gleraugu. Undarlegt er það, að eg
hefi hvergi séð þess getið, að heim-
skautafarar noti slík hlífðaraugu.
Höf. getur þess, að þunnur vax-
dúksjakki (olíuborinn) hlifi eins vel
yzt fata og algengur, þykkur dúkjakki.
Þetta mun svo vera, og er þá miklu
hentara að sleppa þungu flíkinni. Æski-
legt hefði verið ef skýrara hefði verið
tekið fram, undir hverju hlýindi fata
eru komin ; því hugmyndir manna um
það eru næsta ó'jósar. Eg skal þvi
drepa lítið eitt frekar á þetta.
Það, sem gerir fötin hlý, er ekki
ullin eða efnið í fötunum heldur lojtið,
sem jyllir holurnar í dúknum og liggur
milli fiíkanna. Loftið leiðir hitanli
lakar en öll önnur efni. Af þessu
leiðir, að því holóttari, loftfyllri sem
dúkar eru, þess hlýrri eru þeir, þótt
undarlegt sé. Þessum skilyrðum full-
nægir enginn dúkur betur en gisið
prjón. Það getur verið furðu heitt,
þó gegnum það sjáist. Stúlkur kann-
ast við hve »ísgarns«-klútargeta hlýjað,
þó þeir séu þunnir og gisnir. Slíkir
prjónadúkar hafa og þann miklakost,
að vera léttir og liðugir.
Hlýindi slíkra gisinna fata eru bund-
in því skilyrði, að annaðhvort sé blæja-
logn eða yzt jata sé flík, sem stöðvi
allan tuzðing. Hún þarf ekki sjálf að
vera hlý, ef að eins ekki næðir gegn
um hana. Þess vegna kemur olíu-
treyja að góðu haldi. Serinilega væri
þéttur, þunnur strigi ágætt efni og
springi síður en oliuföt í frosti. Úr
einhverju slíku efni hafa eflaust »storm-
föt« þau verið, er Nansen notaði á
norðurför sinni.
Til þess að fá vel hlýjan fatnað,
þarf því að eins tvent: Léttar, gis-
ojnar eða prjónaðar innriflíkur, hæfi-
lega margar og yzt stormjöt úr péttum
striga. Slíkur klæðnaður er heitur,
ódýr, léttur og liðugur.
Alt þetta er sameinað í einu í loð-
skinnsfötum. Þar tekur skinnið af
allan næðing, en hárið að innan mynd-
ar hlýtt, loftfylt lag. Allar erlendar
þjóðir, sem búa í köldum löndum,
nota og mjög loðskinnsföt, jafnvel
Danir. Algengnstu skinnin eru snögg
gæruskinn, álúnssútuð, líka geitarskinn.
Einhver heitustu og beztu loðskinn
eru hundsskinn. Eflaust ættum vér
að nota þau til skinnfata.
Vetlingar höf. eru þannig: inst loð-
skinnsvetlingar, utan yfir þeim stórir
belgvetlingar, sem ganga upp yfir erm-
arnar og falla að þeim með teygju-
bar.di. Eg efa ekki, að þessi útbúnað-
ur sé góður, en loðskinnsvetlingar
vilja fljótt verða ónýtir. Eg hefi reynt
að hafa tvenna belgvetlinga og utan-
yfir þeim vetlinga úr þunnu, sútuðu
hrossleðri. Þetta var einfalt og end-
ingargott, en að sjálfsögðu er erfitt að
taka höndunum til með slíkum vetl-
ingum. Skinnvetlingarnir tóku af all-
an næðing og þoldu vel vatn, svo
innri vetlingarnir blotnuðu aldrei. Heim-
skautafarar brúka ætið loðskinnsvetl-
inga úr úlfs- eða hundsskinni.
Um fæturnar býr höf. þannig: Inst
þykkir ullarsokkar, sem ná upp að
hnjám, þá reiðsokkar, sem ná upp á
mitt læri, þá skóhlífar (galoscher) með
ristarþvengjum. Þetta er allgott, ef
maður ekki blotnar, og þó er eg hrædd-
ur um, að nætt geti gegnumþað. Víð
stfgvél eða einhvers konar skinnsokk-
ar (loðskinnssokkarf) með tvennum
hlýjum sokkum innanundir, held eg
að væri fult svo góð.
Allir ættu að sjá, að hér er vakið
máls á mikilsverðu efni, sem eigi ein-
göngu snertir það, að komast hættu-
laust leiðar sinnar í illviðrum, heldur
dagleg þægindi fjölda manna að vetr-
inum. Vér íslendingar höfum í landi
voru svo mikið af efni í föt, að ef
vér kynnum vel með að fara, þyrfti
nálega engum manni að verða kalt
fða ónotalegt, sem fæst við útistörf,
og það þó fátæklingur væri; en því
fer svo fjarri að vér gjörum þetta, að
jafnvel inni í húsum situr fólkið kalt
og ónotalegt og fær frostbólgu í hönd-
ur og fætur, af eintómri vanþekking
og hirðuleysi.
Furða er það, að áttaviti skuli ekki
vera til á hverjum sveitabæ. Áhaldið
er ódýrt, en getur bjargað lífi manna.
Höf. lýsir rækilega hversu megi
grafa sig í fönn, og hefir réynt það
sjálfur. Þetta ættu fleiri að reyna,
sem oft þurfa að vera úti í illviðrum.
Eg hefi enga reynslu fyrir þessu sjálf-
ur, en efa ekki að hér sé um mikil-
vægan hlut að tefla, sem öll alþýða
ætti að vita vel deili á. Greinin gfcfur
góðar leiðbeiningar i þessu. Hún lýsir
og dauðdaga manna, sem verða úti.
Ekki færri en 5—6 menn verða hér
úti á ári hverju.
Eg er þess fuliviss, að það væri
leikurinn einn fyrir 2 vel útbúna menn,
sem hefðu með sér skíði og léttan
skíðasleða fyrir vistir og tjald, að fara
norður Kjöl eða Kaldadal og Sand um
háveturinn, en nú munu flestir telja
það ófæru. Mér þykir sennilegt, að
fþróttamenn vorir geri þetta þegar
minst varir.
Eftir að þetta var skiifað var mér
bent á slík vindjöt, sem eru til sölu
í Brauns verzlun hér í bænurn. Þau
eru gerð úr þéttum, liprum, brúnleit-
um striga, eru lauflétt, vatns- og vind-
held. Föt þessi eru flutt frá Noregi,
og hafa verið tekin upp þar handa
hermönnum á vetrum. Fötunum fylgir
hetta, sem gengur niður á axlir og
draga má saman með bandi fyrir
andlitið, svo að eins lítið op verði
fyrir augu, nef og munn. Sagt er, að
föt þessi séu sterk. Eg tel líklegt, að
þau séu ágæt, því að sjálfsögðn hafa
veiið gerðar nákvæmar tilraunir með
þau, áður en norska stjórnin fyrirskip-
aði þau handa hermönnum. Ef þau
reyndust fyllilega vatnsþétt, gæti kom-
ið til tals að nota þau að einhverju
leyti í stað olíufata. Sennilegt að þau
springi síður í frosti.
G. H.
Halastjarna Halleys.
Pýzk rannsóknarferð til íslands.
--- Kh. 9/4 ’IO
Blaðið »Politiken« flutti á dögun-
um simskeyti frá Þýzkalandi þess
efnis, að félagar vísindafélagsins í
Göttingen væru að undirbúa ferð til
íslands til þess að athuga hala-
stjörnu Halleys, til þess að sannfærast
um, hvort það hefir nokkur áhrif á
andrúmsloftið, er jörðin fer ígegnum
hala stjörnunnar.
Það er ætlun manna, að í stjörnu-
halanum verði rafmagnsgeislun, er
stafar af segulmagni jarðarinnar.
Menn ætla að rafmagnshræringarn-
ar verði skæðastar milli 60. og 70.
stigs norðurbreiddar (eða á íslandi
með öðrum orðum og nálægum stöð-
um). Þetta ætla þýzku visindamenn-
irnir að rannsaka og ganga úr skugga
um, hvort kenning þessi hefir við rök
að styðjast. Þeir ætla að vera í sam-
vinnu við Birkeland prófessor í
Noregi. Hann stýrir segulmagns-
sjónarturni í Finnmörk nálægt
Norðkap.
Segulmagnsdeild Carnegie stofnun-
arinnar í Washington tekur og þátt í
þessu. Vísindafélagið í Göttingen
hefir falið Dr. Angelheister, sem nú
fæst við athuganir á Samoa, að koma
þessu í framkvæmd, en hann verður
í samvinnu við menn, er verið hafa
aðstoðarmenn norskra norðurfara við
stöð þeirra á Dýrafirði á Vestur-ís-
landi.
Dr. Angelheister kom með Vestu
og annar maður með honum. Þeir
fara héðan vestur á Dýrafjörð; þar
ætla þeir að gera athuganir sínar.
-I —* —-----?-
Nýjar stúdentahúfur.
Nemendur mentaskólans eru að
brjótast i því að koma sér upp nýj-
um íslenzkum stúdentahúfum —
vilja ekki lengur tjónkast við dönsku
húfurnar, eins og hingað til hefir verið
siður. Ekki skulum vér lasta það —
síður en svo. Og ef halda á við þeim
sið, að stúdentar beri einkennishúfu,
er ekki nema sjálfsagt, að islenzkir
stúdentar hafi, fyrir sig, sérstaka gerð
á húfunum til þess að sýna í því sem
öllu öðru, að vér Islendingar erum
sérstök, sjálfstæð þjóð, er viljum sýna
lit á þvi í öllum greinum.
Þeir bjóða 25 kr. verðlaun fyrir
beztu fyrirmyndina (sbr. augl. hér í
blaðinu).
Umtalsefni landa í Khöfn.
Meðal Islendinga í Khöfn er mest
talað um næsta íslendingafélagsfund,
laugardaginn 23. apríl, því að þar á
að íeika »revy«. Hún nefnist á fund-
arboðinu: Sturlungaóld eða stórisann-
leikur. Sjónleikur í 2 þáttum um
menn og málefni hér og heima, eftir
Mordax og Mendax.
Persónur: Stúdentar, stórþefarar,
stjórnmálamenn og stórbokkar, ráðs-
konur og rannsóknarnefnd, meistarar
og mannvitsbrekkur, brotlegir bind-
indismenn o. fl. o. fl.
Þar á auk þess að fara fram hluta-
velta, söngur og hljóðfærasláttur, dans
og aðrar skemtanir.
Mordax og Mendax þýðir á íslenzku:
bitvargur og lygalaupur.
Islenzkir hestar á
Lapplandi.
Sænsk og norsk blöð hafa sagtfrá,
að Lappat væru að hugsa um að
kaupa íslenzka hesta og nota þá til
dráttar í stað hreindýra. Hreindýrin
eru ekki nógu þrekmikil og nú á að
reyna hvort okkar hestar verða eigi
hentugri fyrir landslagið þar nyrðra.
Fjárkláði
hefir gert vart við sig í Eyjafirði á
einurn bæ (Litladal) — og eins á ein-
um bæ við Gilsfjörð í Barðastrandar-
sýslu, Gróustöðum.
Hafísinn.
Skipstjórinn á Ingolf kvaðst hafa
séð hafíshroða nokkurn 2—3 mílur
utan af horni. Ella ekkert.
Norskur konsúll
á Akureyri er orðinn Oddur Thor-
arensen lyfsali í stað Fr. Kristjánsson-
ar heitins.
Fagnaðarsímskeyti
barst hr. Þórarni Túliníus,
daginn, sem strandferðabátarnir lögðu
á stað, frá farþegum á Ingolf, er
staddur var á Sauðárkróki. Skeytið
hljóðaði svo:
Farsæld fylgi Thorefélagi og fram-
kvæmdarstjóra þess á ókomnum árum.
P. y. Bjarnason, Ragnar Ólafsson, Aug.
Flygenring, Stephán Jónsson, Sig. Pálsson,
Páll Stefánsson, Kristján Blöndal, Valdemar
Thorarensen, Lndvig Möller, Sighvatnr
Bjarnason.
Krossadrífau
ejtir kosningarnar í hitteðfyrra, rétt
áður en H. H. varð að fara frá völd-
um: síra Árni á Skútustöðum, Guð-
jón á Ljúfustöðum, Pétur á Gaut-
löndum, síra Kjartan Einarsson, banka-
stjórar íslandsbanka, þeir Sighvatur
Bjarnason og Emil Schou — og síð-
ast en ekki sízt — Sigfús agent Ey-
mundsson — allir dannebrogsriddarar.
Kven-reiðhjól
Afgreiðsían vísar á.
117
irnar Jörgens Tambúrs; — hann var
að hverfa fyrir hornið.
En Sveinn vildi ekki yfirgefa EUu.
Hún etóð þarna með flöskuna taemda
í hendinni, hann biaaði henni fram að
þeim útganginum á smugunni, sem enn
var óhultur.
Jpegar minst varði, Btaldraði hún við
og þrýsti höndum faat að brjóstinu.
Sveinn leit á hana: augun gljáðu óvenju-
lega, varirnar voru rauðlitaðar af blóði
— hún hafði Bkorið sig á flöskustútn-
um —, og öll æBkufegurð hennar virt-
ist í svip komin yfir hið litla, mjúka
andlit. Sveinn var frá sér numinn:
— svona yndisleg hafði bún aldrei
verið.
Svo fór hún að hlægja, fyrst nota-
lega og glaðlega, — eins og þegar gott
var á milli þeirra og þeim leið vel—;
svo varð hláturinn sterkari og sterkari,
nnz hann varð að gamla hlátrinum
Flóarinnar, sem rann upp og niður
stigana og gagntók hvern mann; en
hláturinn óx og varð vita-stjórnlaus,
svo að Sveini rann kalt vatn milli skinns
og hörunds.
Sveinn þreif f hana til þeis að fá
120
hefir, fleygir hún í hvern, sem vera
VÍlia.
Frú With tók fram í og var fasmik-
il: »Eg held, að hún vakki meðal fá-
tæklinganna og níði okkur«.
|>að hafði marga grunað, langalengi.
Fátæklingar vildu jafnan sem minst
tala um fröken Falbe, væru þeir spurðir.
Kapelláninn kom að hópnum. Bros
lók um varir hans; háleitur ánægju-
svipur var yfir honura vegna dagsins;
konurnar þyrptUBt að honum til þess
að óska honum blessunarríkra jóla.
•Fröken Falbe gekk fram hjá í
þessu. —«
»Nei — ef eg má, »leiðrétti lögreglu-
Btjórafrúin;« hún h 1 j ó p fram hjá. það
fekk mér leiðinda að sjá hana; það
var engin jólafriður sjáanlegur yfir
hennit.
»Nei, nei, því miður, sagði kapellán-
inn hóglátlega, eg trúi því. Alt veltur
á því, að unnið sé f réttum anda. Ef
vinna vor er ekki gagnsýrð af hinum
rétta anda, fylgir henni engin blessum.
»Já, — sannarlega hefir presturinn
rétt fyrir sór, eagði frú Bentzen, það
sem gerir jólin svo blessunarrík er
113
algleyming — við skráargatið, sem
skein eins og lítil stjarna — búin
til af Ijósunum, sem verið var að kveikja
inni á jólatrénu. Nú var að eins eftir
að ljúka upp dyrunum — ljúka dyr-
unum upp — ekki annað á milli þeirra
og hins mikla, hins dásamlega, en
dyrnar — dyrnar, sem átti að fara að
opna; það kom einhver að dyrunum,
— það brakaði oiboðlítið í lásnum —
hann hreyfðist — dyrnar! — dyrnar
komust á hreyfingu — þær opnuðust,
þeim er lokið upp á gátt! —
Sú dýrð! — |>að var jafnmikil öBÍn
í krambúðinni þeirra Ellingsens & Lar-
sens; það voru nú aðallega smæling-
jarnir, sem fyltu búðina; þeir voru að
kaupa inn til jólanna, sumt þarft, sumt
óþarft. Við og við var hleranum aftur í
búðinni Iyft og yngsti búðarpilturinn fór
ofan í kjallarann til þess að sækja ný-
jar birgðir af hinu og þessu.
Flóin og lagsmenn hennar voru ný-
skroppin inn fyrir kjallaradyrnar, þeg-
ar hleranum var lyft; hinir smugu út
í snatri; en hún gat ekki hreyft sig
— var kyrr, gagntekin skelfitígu.