Ísafold - 27.08.1910, Blaðsíða 1

út tvisvar i vikn. Verö Arg. (80
arkir rainst) á kr., oriendis 5 ki eöa 1 A/a
dollur; borgist fyrir miöiao júll (erlendÍB
fyrir íram).
Unpsðgn (sbrifieg) bnndin við Aramót, er
ógiid nema komln sé ti) útgefanda fyrir
1. okt. og aaapandi sknldlans viö blabib
Afgreiösla: Anstnrstrroti 8,
XXXVII. árg,
Reykjavík laugardaginn 27. ágúst 1910.
55. tðlublað
l. O. O. P. 918199
Forngripasafn opið hvern virkan dag 12—2
íslandsbanki opinn 10—2 x/s og 51/*—7.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstoía frá 8 árd. til
10 siVd. Alm. fnndir fsd. og sd. 81/* siMegis
Landakotskirkja. öuðsþj. 81/* og 6 á helgum
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 10V*—12 og 4—5
Landsbankinn 11-2 »/*, öVt-61/*. Bankastj. vi5 12-2
Landsbókasafn 12—8 og 5—8. Útlán 1—3
Landsbúnaóarfólagsskrifstofan opin trá 12—2
Landsfóhirðir 10—2 og 5—6.
Lands8kjalasafnió á þrd. fmd. og ld. 12—1
Lækning ók. í lroknask. þriójd. og föstd. 11—12
Náttúrugripasafn opið l1/*—21/* á sunnudögum
Tannlœkning ók. Pósth.str. 14, 1. og 3. md. 11—1
Lárus Fjeldsted
yfirréttarmálafærslumaður
Lækjargata 2
Heima kl. n—12 og 4—5.
Faxaflóagufubáturian Ingólfnr
fer til Borgarness 30. ág.; 5. 11. 14-
og 17. sept.
------Keflavíkur og Garðs 7. 9. 20.
og 30. sept.
— -— Sandgerðis 20. sept.
Ólafur Þorsteinsson
háls- nef- og eyrnalæknir
Vonarstræti 1 (Iðnskólinn).
Heima ld. 11 — 1 alla virka daga.
Ýms erlend tiðindi,
---- Kh. 13. ág. ’10.
Banatilræði við borgarstjórann í
New-York er eitt af aðalumræðuefnum
heimsins um þessar muudir.
G a y n o r heitir borgarstjórinn í New-
York og var kosinn í það embætti í fyrra
af Tammany-flokknum alræmda, er mestu
hefir ráðið í bænum á síðari árum. En
flokki þessum varð ekki kápan úr því
klæðinu, því að Gaynor snerist alger-
lega á móti honum, fjársvikum hans og
mútuveldi, því að maðurinn er skörung-
ur mikill og einúrður,
Borgarstjóranum var 9. þessa mán.
sýnt banatilræði af manni einum úr
Tammany-flokknum, Gallagher að
nafni, er gerður hafði verið að nætur-
verði í einni skipakví bæjarins af póli-
tískum ástæðum, en verið rekinn úr
þeirri stöðu af Gaynor sakir drykkju-
skapar. Hann skaut á Gaynor, þá er
hann var ferðbúinn í skemtiför til Evrópu
og særði hann svöðusiri í hálsinn. Tví-
syni er talið á íífi borgarstjórans, en þó
vona andstæðingar mútuveldisins,að lækn-
unum takist að bjarga lífi hans, því að
maðurinn er vinsæll og grjótpáll hinu
mesti gegn svívirðingum Tammány-
flokksins.
Atburður þessi hefir orðið til þess, að
settar hafa verið nýjar reglur um vornd-
un embættismanna í borgarstjórn New-
Yorkar og Taft forseti hefir tvöfaldað
lífvörð sinn.
Nýtt meðal við syfilis (fransós)
hefir hinn frægi læknir Þjóðverja E h r-
1 i e h prófessor fundið nýlega. Nefnir
hann meðal þetta »Hata« eða nr. 606
og hefir það reynst svo vel enn sem
komið er, að talið er líklegt, að hægt
verði að útrýma sjúkdómi þessum á fá-
um árum. Það er sem óðast að ryðja
sór til rúms og hefir það til þessa verið
reynt á 3300 sjúklingum. 2000 af þeim
hefir meðalið bjargað frá bráðum dauða.
Meðalið er sagt mjög óskaðlegt og er
þó í því talsvert af arseniki. Af þess-
um framangreindu sjúklingum, sem með
alið hefir verið reynt á, hafa einir 4 dáið
og þykir víst, að einungis einn þeirra
hafi dáið af völdum arseniksins. Að vísu
er meðal þetta eigi þrautreynt enn þá,
þareð svo stutt er síðan það var fundið
og því eigi fullséð enn, hvort batinn
verður endingargóður, eu læknirinn hefir
þó von um, að svo reynist.
Konumorðinginn Crippen og frilla
hans verða flutt til Englands innan
fárra daga. Þræta þau þverlega fyrir
glæpínn, en nú hefir það sannast af
fæðingarblettum, að líkið, er fanst í húsi
læknisins, var af konu hans.
Frá menningarstríðinu á Spáni, er
getið var um síðast, er það að segja, að
ekkert varð úr óeirðum þeim, er boðað-
ar voru í borginni San Sebastian á sunnu-
daginn var. Er sagt að páfadómurinn
muni hafa sóð sitt óvænna og komið í
veg fyrir, að úr þeim yrði. Sáttatilraunir
eru nú gerðar miklar af páfans hálfu,
en Canelejas yfirráðgjafi er hinn harðasti
í horu að taka og mun eigi ganga að
neinum verulegum tilslökunum á stefnu-
skrá sinni, enda á hann ilt með að láta
undan síga, úr því að á hólminn er
koraið, vegna styrktarmanna sinna í þing-
inu og fylgis í landinu yfirleitt.
Kólcran í liússlandi ágerist enn af-
skaplega og skifta spítalasjúklingar nú
orðið þúsundum og um helmingur deyr,
þeirra er sýkina taka. Almúginn gætir
engrar sóttvarnarvarúðar og er ilt við
hann að tjónka fyrir ofurmegui hjátrúar.
Rússneska stjórnin hefir nú gert út
læknaflokk í verstu sóttarbælin með svo
að segja alræðisumboði, til þess að reyna
að.útrýtna þessum voðagesti, sem nú
er orðinn hættulegri alríkinu en Finnar,
þó að þeir sóu kúgaðir á alla lund.
Framkvæmdorstjóri dýragarðsins í
Khofn í stað Jul. Sohiött, þess er lézt
á dögunum, var kosinn í dag D r e j e r,
læknir í Rmgsted.
0 anaveldi.
Ríkisheildarkreddan.
Erindi dr. Norman-Hansens.
Island og Danmörk kallaði hr. Nor-
man-Hansen erindý það, er hann flutti
í Bárubúð síðastliðið laugardagskveld.
En Danaveldi — eða »det samlede
danske Rige« — hefði verið meira rétt-
nefni. Rauði þráðurinn hjá lækninum
var sem sé þessi:
Danaveldi, eins og pað er nú, er
skúta hnarreist og vel d sig komin. En
ef Island skerst úr leik — tel eg skút-
una liöggna upp.
Það md aldrei vcrða.
Arið 1883 kom eg hingað fyrsta
sinni, sagði hr. N.-M. Þá var ís-
lenzka þjóðin að dragast upp, úr fram-
taksleysi, vondeyfð og sinnuleysi. Misl-
ingarnir voru búnir að fara herskildi
yfir landið og strádrepa mannfólkið
árinu áður, og íslendingar bjuggu þá
enn við búsifjarnar aí þeirri plágu.
Arið 1910 kom eg hingað aftur.
Það var munur. Allstaðar þrifalegt og
þokkalegt. — Æskulýðurinn fjörugur
og framsækinn, framflug á mýmörgu
— en —-----------
Arið 1883 var eg farþegi á Láru.
Hún kom þá fyrst allra skipa með
valsmerkið frónska á siglutoppnum.
Og gleðin yfir því var mikil og sönn,
hvar sem við komum.
En nú? Nú mundi engin gleði í
íslenzkum herbúðum, þótt Lára brun-
aði hér inn á höfnina með valinn í
bláum feldi, gnæfandi við loft.
Þarna er líka breytiug I
Það er kominn kali á milli þjóð-
anna — ekki í beiskri merkingu þess
orðs — kali, ef til vill ekki orðið,
heldur: viljaleysi til náinnar samvinnu.
Eg veit vel, að skuldin er mikil af
Dana hálfu: skilningsleysi, tómlæti o.
s. frv. — og miður affarasæl, jafnvel
heimskuleg aðferð, eins og t. d. stofnun
Atlanzeyjafélagsins. Vænti eg og þess,
að það félag brátt deyi drqtni sínum, þvi
að það er í eðli sínu tilgangslaus, órétt-
rnæt móðgun við íslendinga.
En vér verðum að festa hendur á
einhverju samvinnunnar, sameiningar-
innar tákni. Skilningsleysið á að hverfa.
Samvinnan að aukast. Vér eigum að
taka hqndum saman, Danir og íslend-
ingar. Snæfellsjökullinn heiður og
fagur — á að verða, ef eg svo má
segja, helga fjallið ríkisheildarinnar.
Vér Danir töldum oss hafa teygt
oss svo langt sem auðið væri með
Uppkastinu. Og það er mér óhætt
að segja, að lengra teygjum vér oss
ei. —
Hingað og ekki lengral
Frumvarp síðasta alþingis verður á-
reiðanlega ekki tekið upp af Dönum,
heldur skoðað sem loft væri (som ikke
eksisterende).
Eg met mikils sjálfstæðishugsun ís-
lendinga og baráttuna, sem henni fylgir
— en markið — markið, sem síðasta
alþingi kvað upp úr með — pað er
mér þyrnir í augum — því að sam-
eiginlegur konungur er 'sama og ekk-
ert samband.
Þá er skútan — hnarreista skútan,
Danaveldi, höggvin upp.
Það má aldrei verða.
Þetta var aðalinntakið í erindi herra
Norman-Hansens. Að lokum las hann
upp kvæði i óbundnu máli, saknaðar-
ofð um vin sinn Ólaf lækni Guðmunds-
son á Stórólfshvoli, ort á leiði hans
eystra í sumar.
Ríkisheildarkreddan danska hefir
brugðiðþokuslæðu fyrir augu þessa ment-
aða og frjálshuga manns — eins og svo
margra annarra samlanda hans.
Hún er það sker, sem allir samn-
ingar hafa strandað á hingað til og
gera ef til vill enn um árabil — því
miður.
Og þó sætir það furðu um menn
eins og dr. Norman-Hansen, sem mjög
hefir tekið þátt í sjálfstæðisbaráttu ann-
arrar þjóðar: Finna, og óefað fundið
mjög til samúðar með Norðmönnum
í þeirra sjálfstæðisbaráttu, að hann og
þvílíkir menn skuli ekki geta skilið,
að hugur vor íslendinga einnig standi
til þess að verða sjálfstæð þjóð, er
ráði sjálf högum sínum.
Utan vébanda þess, er þeir nefna
Danaveldi — skilja þeir sjálfstæðisvið-
leitnina og meta sjálfstæðismarkið.
En innan vébandanna — nei, nei!
Þá er alt öðru máli að gegna.
í athugasemdunum við Uppkastið
fræga segja Danir, þeir er i millilanda-
nefndinni voru:
að peim sé Ijúft að verða við óskum
hinnar islenzku pjóðar um pjóðlegt og
stjórnlegt sjálfstceði og að pað sé vilji
peirra að sýna á penna hátt virðingu
hinnar dönsku pjóðar fyrir pjóðernisrttt-
inum, svo að enginn purfi pað að ótt-
ast á íslandi, að Dönum sé í mun að
pröngva landinu á nokkurn hátt, beint
eða óbeint, undir forrceði sitt.
Gullvægt i orði en hvernig verður
það á borði:
Uppkastið! Uppkastið!
Meðan svo »skilur haf hjarta og
vör« — verður sambúðin milli Dana
og íslendinga aldrei eins og skyldi!
En stigi Danir skrefið fult — fari
þeir því feti framar, sem þjóðarviljinn
íslenzki fór fram á við síðustu kosn-
ingar og umboðsmaður hans, síðasta
alþingi, túlkaði — pd verður »Fróða-
friður« í sambandinu Danmörk — ís-
land.
Keppum að þvíi
Karl í Koti.
Dauðamein
Jóns læknis í Þistilfj .héraði var að
líkindum heilablóðfall eftir því sem ísa-
fold hefir verið símað austan úr
Vopnafirði. Hann lá aðeins eitt dægur.
Flugfréttir.
--- Kh. 13. ág. 1910.
Hringflugið mikla íi Frakklandi.
París — Landamærin — Parls.
Flugkappinn Leblanc.
Eins og getið var um í ísafold í
fyrra, hét stórblaðið »Matin« á Frakk-
landi 100,000 franka verðlaunum fyrir
flug í flugvél frá París tii þýzku landa-
mæranna í stórum boga og aftur til
París. Átti flug þetta að fara fram á
tíu dögum með tilteknum lendingar-
stöðum á hverjum degi.
Flug þetta hófst eftir áætlun 8. þ.
m. og tóku þátt^í því fjöldi Frakka
og einn Þjóðverji. Þó er þar enginn
hinna frægustu, Paulhan, Latham, Far-
man eða Bleriot.
Þegar á fyrsta degi urðu allir frá
fyrir slysni, hrap ag önnur óhöpp,
nema eitthvað fjórir, og nú eru ekki
eftir nema 2 — 3. Einn þeirra er lang-
fremstur og vinnur eflaust verðlaunin,
ef alt fer með feldu og honum hlekk-
ist eigi á. Það er Frakkinn Leblanc,
sem er alkunnur flugmaður, en þó
eigi talinn fyr en nú í flokki hinna
fremstu, svo sem þeir, er nefndir
voru.
Ein af aðalástæðunum til þess, að
svo margir gengu úr leik, var sú, að
þeir viltust í loftinu og fóru margir
langt úr leið. Aðrir tóku kunnuga
menn fyrir farþega og leiðsögumenn,
en það þyngdi vélarnar og dró úr
fluginu.
Leiðin er þessi: París — Troyes
(8. ág.) — Nancy (10. ág.) — Mez-
ieres (12. ág.) — Douai (14. ág.) —
Amiens (16.) — París (18. ág.). Sá
er sigurvegari, er farið hefir um alla
þessa staði á styztum tíma, en kom-
ist enginn keppinautanna alla leið,
verður verðlaununum eigi útbýtt i
heild, heldur fær sigurvegarinn eigi
nema 50,000 franka.
Gasið og gasstöðin.
Samtal við Pál Einarsson borgarstjóra 0. fl.
Eg hitti borgarstjórann á förnum
vegi núna á dögunum og mæltist til
þess að fá að segja lesendum ísafold-
ar dálítið frá gasinu, fyrirkomulaginu
á því og hagnýting þess af bæjarbúa
hálfu, kostnaði o. s. frv. — Borgar-
stjóri brást vel við og stundu síðar
sat eg inni í skrifstofu hans umkringd-
ur af gasi í orði og á borði. Þar eru
sem sé ekki einungis gaslampar — af
ýmsum stærðum, heldut einnig gasojn,
lílill, ljómandi fallegur, og skíðlogar óð-
ar en gasi er í hann hleypt.
»Hversu margir bæjarbúar eru nú
búnir að fá sér gas« — spurði eg
borgarstjóra.
»Nálægt 200 heimili eru búin að
panta gas, ýmist til suðu eðalýsingar
eða hvorttveggja. — Og fólki, sem
langar til að fá sér gas, fjölgar óð-
um. En fyrir mörgum manninum
strandar á því, að efni skortir til að
Önnur myndin sýnir fluggarpinn
Leblanc, en hin vél hans, um leið og
hann er að halda á stað í þessa Bjarma-
landsför.
Hæsta flug.
Mesta háflug, sem enn hefir tek-
ist, gerði Ameríkumaðurinn Drexel i
gær í kappflugi í Lanark á Skotlandi.
Hann komst 6750 fet. Næstur á und-
an honum í háflugi var Chavez, er
flaug 5850 fet við flugstefnuna í Black-
pool 3. þ. m. í viðurvist 10,000 manna
og hélt sér í þessari hæð 20 mínútur.
Ameríkumaður einn,|Walter Btookin
að nafni, flaug að vísu rúm 6000 fet
í sumar, en hámælisverkfæri hans var
ekki fullkomlega nákvæmt, svo að flug
hans var ekki tekið gilt. Þessi sami
Leblanc.
maður varð nýlega fyrir því slysi að
detta úr háalofti og særðist hann til
ólifis.
Margir hafa og síðustu daga hrapað
og drepið sig — og nú eru menn í
óða önn að reyna að finna upp fall-
hlífar til þess að koma í veg fyrir
þetta, m. a. enska skáldið Rudyard
Kipling, er ritað hefir um þetta efni
í enskt tímarit.
láta leggja inn gasið. — Það þyrftiað
veita efnaminna fólki lán til að leggja
inn gaspípur — líkt og gert var þeg-
ar vatnsveitan var á ferðinni®.
»Búist þér við, að gasstöðin svari
kostnaði fyrst um sinn?«
»Því er auðvitað ekki gott að svara
með vissu, en sjálfur trúi eg á, að
svo verði á 1. eða öðru ári — og
ekki er eg í neinum vafa um, að gas-
stöðin með tímanum verður mikilvæg
tekjugrein fyrir þenna bæ. Það nægir
að vísa til reynslunnar arlendis. Þar
er gasreksturinn venjulega einhver
bezta tekjugrein bæjanna, — og bæ-
irnir keppast um að eignast gasstöðv-
arnar, þar sem þær eru á einstakra
manna höndum. T. d. má nefna Ála*
borg í Danmörku. Prívatfélag nokk-
urt hafði einkaleyfi til að reka gasstöð
þar. Einkaleyfistíminn var útrunninn
í fyrra. Félagið bauð þá 700,000 kr.
gjald fyrir einkaleyfi næstu 20 ár. En
bæjarstjórnin kaus heldur að kaupa
gasstöðina fyrir 2 miljónir króna.«
»Hve mikið hefir gasstöðin kostað
eins og hún, er nú?«