Ísafold - 02.09.1914, Blaðsíða 1

'B ......
Kemur át tvisvar
í viku. Verð árg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eða l^dollar; borg-
iss fyrir tuiðjan júli
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
« -----------------------a
P 5
I Uppsögn (skrifi.) |
I bundin við áramót, f
| er ógild nema kom- |
| in sé til útgefanda |
| fyrir 1. oktbi. og |
| só kaupandi skuld- |
| iaus við blaðið. I
XLI. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 2. september 1914.
67. tölublað
Erí. símfrsgnir.
Frá Norðurálíu-óíriðnum.
London 28. ág. kl. 6.10 síðd.
Fregnir frá landamærunum eru enn fremur óljósar, en
síðustu skeyti þaðan benda á það, að hinn sameinaði Frakka
og Bretaher hafi látið undan síga 15 milur brezkar inn í
Frakkland og hafa þeir þar ágæta aðstöðu.
Asquith forsætisráðherra Breta kunngerði i neðri mál-
stoíunni að 5 þýzkar herfylkingar (armycorps) og tvær her-
deildir riddaraliðs hafi ráðist á Bretaherinn síðastliðinn mið-
vikudag milli Cambria og Lecateau. Mannfall óvirtanna var
afarmikið. Bretar mistu og marga menn.
Þýzka beitiskipið Magdeburg strandaði í Finska-
flóanum og sprakk í lolt upp eftir að rússnesk herskip höfðu
hafið skothrið á það. Mannfail var mikið.
Rússar hafa tekið borgina Tilsit (norðarlega í Austur-
Prússlandi) og náð afarmiklu herfangi. Þeir eru nú á leið
til Köenigsberg.
Lord Kitchener kunngerir i efri máistofunni að
hann hafi ákveðið að auka brezka liðið i Frakklandi með
herdeildum frá Indlandi, auk þess liðs, sem koma mun í
viðbót frá Bretlandi.
_________ Reuter.
Konungur vor, Kristján X., sendi ráðherra íslands, Sigurði Eggerz,
svolátandi skeyti í gærmorgun:
Udtaler min Deltagelse i den ved Mineeksplosionen
foraarsagede Ulykke.
Önsker Oplysninger om de forulykkede Paarörendes
ökonomiske Forhold. ^
Christian R.
A íslenzku:
Læt í ljósi hluttekning mína í tilefni af slysi þvi, sem
varð við áreksturinn á tundurduflið.
Óska vitneskju um fjárhag venslafólks hinna látnu.
Christian R.
Ráðherra þakkaði konungi skeytið samstundis.
Arpýðufé]».bókagafn Teœplaras. 8 kl. 7—9
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daera 1 >—3
Bœjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Bæjargjaldkerinn Lanfásv. B kl. 12—3 og 5—7
íslanctabanki opinn 10—2x/a og o1/*—'7.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8Ard.—10 iöd.
Aim. fundir fid. og sd. 81/* siðd.
Landakotskirkja. Öubsþj. 9 og 6 á helgum
Landakotsspítali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn H-21/*, 51/*—6'/*. Bankastj. 12 2
Landsbókasafn 12—B og 5—8. ÍJtlán 1—3
Landsbúnaðarfélagsskrifstofan opin frá 12—2
Landsféhirbir 10—2 og 5—6.
L&ndsskjalasafnib livern virkan dag kl. 12—2
Landssirninn opinn daglangt (8—9) virka dnga
kelga daga 10—12 og 4—7.
Náttúrugripftsafnib opib l1/*—21/* á sunnud,
Pósthúsið opib virka d. 9—7, sunnud. 9—1.
Samábyrgð Islands 10—12 og 4—6
Stjórnarrác)sskrif8tofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsími Reykjavíkur Póstk.B opinn daglangt
8—10 virka daga, helga daga 10—9.
YifilstabakæliD. Heimsóknartimi 12—1
Þjóðmenjasaínið opið sd., þd. fmd. 12—2,
Skrifstofa
Elmskfpafélags fslands.
Landsbankanum (uppi).
Opin daglega kl. 5—7.
Taisími 409.
Hjðrttir Hjartarson yhrdóms-
lögmaður, Bókhl.stíg 10. Sími 28.
Venjul. heima 12F2—2 og 4—ÝU-
Heildsöluverzlun.
Magmis Tk. S. Blöndahl
Reykjavík.
Kaupir allar islenzkar vörur.
Ráðstafanir
landsstjórnarinnar
og
velferðarnefndarinnar.
Viðtal við ráðherra.
Dálítið hefir brytt á misskilningi
og mishermum út af ráðstöfunum
þeim, er landsstjórnin með ráðu-
neyti velferðarnefndarinnar hefir gert
út af ófriðnum.
Fyrir því þótti ísafold rétt að
reyna að afla sér vitneskju um það
sem gerzt hefir í þessu efni — frá
fyrstu hendi og sneri sér því til
ráðherra, er brást vel við um að
láta oss i té skýringar á ráðstöfun-
um þeim, sem þegar hafa gerðar
verið, og er það, sem hér fer á eftir
hið helzta, er ráðherra skýrði oss
frá.
Hið fyrsta, sem stjórnin og nefndin
lét sér ant um var að fá þegar leigt
skip til vöruflutninga. Var leitað
fyriff sér í Noregi, Danmörku, Ame-
tíku o. s. frv. Ameríku-skipin reynd-
ust dýrust. Að lokum var leiga
fest á norska skipinu Hermóði, sem
reyndist ódýrast. Mánaðarleigan af
skipinu er 650 sterlingpund eða
1 i-7oo kr. Má geta þess, að siðan
Hermóður var leigður hefir skipa-
leiga hækkað að miklum mun.
Um för þeirra Ólafs Johnson og
^veins Björnssonar til Ameriku tjáði
táðherra oss, að báðir væru ráðnir
af Hndsstjórninni, með ráði vel-
Rrðarnefndarinnar. í fyrstu var eigi
gert ráð fyrir, að færi nema einn
maður og Ólafur johnson fenginn
til þess, enda þá eigi höfð í huga
jafnmikil viðskifti og síðar voru ráð-
gerð. En nú standa sakir svo, að
landsstjórnin hefir nálægt 800,000
kr. til umráða, handbært i Ameríku.
Getur því komið til tals, ef haganleg
viðskiftasambönd fást, að kaupa ekki
einn heldur fleiri skipsfarma af nauð-
synjavörum. Tilætlunin með sendiför
umboðsmanna landsstjórnarinnar var
og, að þeir skyldu leita fyrir sér um
framhaldsviðskifti við Ameriku, með-
an á ófriðnum stæði og áfram, ef
svo lízt, ennfremur kynna sér pen-
ingamarkað þar í landi o. m. fl.
Þótti þetta ærinn starfi einum manni
og er einnig var tekið tillit til þess,
að hann gæti fatlast frá — þótti
rétt að senda tvo menn. Enda mælt-
ist og Ólafur Johnson eindregið til
þess að fá með sér mann úr vel-
ferðarnefndinni, og var þá Sveinn
Björnsson ráðinn til fararinnar, sam-
kvæmt einróma tillögu velferðar-
nefndarinnar.
Hermóður fór svo, eins og kunn-
ugt er, norður til Akureyrar og tók
þar heilmikið af síld, en héðan tals-
vert af ull. Er flutningsgjaldið af
vörunutn, sem fara, nál. 20 þús. kr.
og er það álitlegt tillag upp í leigu
skipsins.
ísafold virðist hvorki stjórnin né
velferðarnefndin ámælisverð fyrir þess-
ar framkvæmdir sínar, heldur þvert á
móti og ættu þeir menn, sem sífelt
þurfa eitthvað að finna sér til tor-
tryggingartilefnis framan í almenn-
ingi að velja sér annað yrkisefni en
þetta.
Þessi Hermóðarför til Vesturheims
getur orðið mjög mikilsverð fyrir
framtíðarviðskifti vor, ef vel tekst, og
í stað þess að tortryggja þá ráðstöf-
un, ættu góðir menn allir að láta
sér vel líka. Um sendimenn lands-
stjórnarinnar skal eigi fjölyrt hér,
því að báðir eru þeir svo kunnir
menn og hafa gott traust lands-
manna, svo að val þeirra mun sjálf-
sagt engum verulegum ágreiningi
valda.
Mikið af fé þvi, sem landsstjórn-
in hefir handhært til vörukaupa i
Vesturheimi hefir íslandsbanki lánað
landinu. Lánið, sem íslandsbanki
hefir veitt í þessu skyni er 500.000
kr. víxillán með 7% vöxtum og er
tekið samkvæmt heimild ófriðarlag-
anna á síðasta þingi.
Er það vel, að það tókst að fá
þetta lán, því að margir voru í vafa
um það, er lögin voru samþykt og
ber að meta að verðleikum, að ís-
landsbanki skyldi sjá sér fært að lána
féð.
Aðrar ráðstafanir landstjórnarinnar
og nefndarinnar eru þær helztar, að
keyptir hafa verið nokkurirkolafarmar.
— Það þótti eigi fært að veita fé til að
vinna kolin í Dufansdal, af því að
kolamarkaður var opinn erlendis, en
ella mundi það hafa verið tekið til
alvarlegrar íhugunar, eftir því sem
ráðherra tjáði oss.
Ekki er enn ráðið með hverjum
hætti vörur þær, er landsstjórnin
kaupir, verða seldar almenningi,
en verið að íhuga fyrirkomulagið á
þvi þessa dagana.
A það lagði ráðherra mikla áherzlu
að þessi vörukaup landssjóðs mættu
með engu móti draga úr framkvæmd-
um kaupmanna um að útvega land-
inu vörur. Mundi þá vegur verzl-
unarstéttarinnar vaxa, ef hún reynd-
ist vel á þessum erfiðu tímum og
væri þess fastlega vænst að vöru-
verð væri ekki hækkað meira en
nauðsyn krefði, svo að hið opin-
bera neyddist ekki til að ákveðá
hámark vöruverðsins eins og svo
viða hefir verið gert annarsstaðar.
Reykjaviluir-aimálí.
Ferðalag. Margir Iíeykvíkingar
hafa verið á ferðalagi undanfarið, en
eru nú óðum að koma heim. M. a. hefir
ritstjóri þessa blaðs verið á ferð hálfs-
mánaðartíma um Borgarfjörð og Snæ-
fellsnes. Nokkurir ferðapistlar úr þeirri
för munu innan skamms birtast hór í
blaðinu.
Hermóður, leiguskip landsstjórnar-
innar til Vesturheims, fór héðan á
laugardag áleiðis til New-York. Við-
dvöl hafði þaö nokkura á Akureyri til
þess að taka þar síld, en fór þaðau í
dag kl. 1.
Apríl (skipstj. Hjalti Jónsson) kom
hingað í gær frá austurströnd Engiands,
hafði komist klaklaust fram hjá öllum
tundurduflum í Noröursjónum.
Njörður er kominn til Fleetwood,
en ófrétt enn um sölu á afla hans.
Paul Hermann prófessor, hinn þýzki,
kom í fyrrakvöld úr löngum (43 daga)
leiðangri um Vestfirði. í för með hon-
um var annar Þjóðverji, en til fylgdar
Ögmundur ftkólastjóri Sigurðsson og
sonur hanai Prófessor Hermann held-
ur heim áleið með Ceres.
Skipafregn. Colnmbus, skip
Tuliniusar kom hingað í morgun kl. 8.
Ceres kom að vestan í gærkveldi
með allmargt farþega.
F'l ó r a kom í morgun umhverfis
land, hlaðin farþegum. Meðal þeirra:
umboðssalarnir Hallgr. Benediktsson,
Rosenthal, Vilh. Knudsen, Carl Olsen,
ennfr. Kristján Blöndal frá Sauðárkróki,
Smith símaverkfræðingur.
Flóra fer aftur í kvöld kl. 12.
Jón Kristjánsson læknir fer utan
á Flóru í kveld og veröur í Khöfn í
vetur, bæði til dvalar á fæðingarstofn-
uninni og ennfremur til að fullkomna
sig í sórfræðigrein sinni.
Stjórn íslandsbanka.
í gærdag (1. sept.) tók Hannes
Hafstein af nýju sæti i íslandsbanka-
stjórninni. Um leið og H. H. fór
inn fór Kristján Jónsson út — hætti
bankast j órastörfunu m.
Er það vel farið, að dómstjóri
yfirréttar skuli nú eigi lengur undir-
tyllubankastjóri í einkabanka og
hefði auðvitað aldrei átt fyrir að
koma, eins og ísafold benti rækilega
á, þegar sú ráðstöfun gerðist.
Svar
til prófessors Jóns Helgasonar
frá slra Guðmundi Einarssyni i Ólafsvík.
J. H. hefir í svari sínu til mín, í
44. tölubl. ísaf. þ. á., reynt að s/na
fram á fáfræði mína og sljóleik hugs-
ana minna, er hann kveður mig ekki
kunna að aðgreina hugtökin t r ú og
k e n n i n g u eða gera greinarmun á
»barna t r ú« og »barna 1 æ r d ó m i«.
Vissulega skiftir það hér ekki miklu
máli hvort eg er fáfróður eða vitur,
að eins að eg boði fagnaðarerindi Krists
rétt og ómengað eins og presti samir.
í grein minni í Ingólfi, eða orðum
þeim, sem þar eru tilfærð eftir J. H.,
er ekki verið að tala um kenningu sór-
staklega, heldur kenningu eins og hún
lýsir sór í trú, í báðum greinunum sem
tilfærðar voru sem andstæðar; því þar
stendur að friðþægingarkenn-
i n g i n hafi um aldir »verið í háveg-
um hcfð svo sem sjálft hjarta-
blað kristnu trúarinna r1),
en kristna trúin, og þá einnig hjarta-
blað hennar, hefir verið og er enn
»barnatrú almennings«, svo J. H. ræðst
á barnatrú almennings er hann ræðst
á sjálft hjartablað kristnu trúarinnar,
eða hann leitast við að »ræna kristinn
almenning barnatrúnni«.
Hór getur ekki verið að tala um
misskilning á hugtökunum t r ú og
k e n n i n g u eins og J. H. segir,
a) Leturbr. gerð af mér.
nema því að eins að hann hafi sjálfur
frá upphafi ruglað því saman og því
sagt annað en hann meinti. Eins og
setningarnar eru frá hans hendi, eru
þær andstæðar hvor annari; hann get-
ur ekki smokkað sér út úr því, að
hann játar á öðrum staðnnm því sem
hann neitar á hinum, það þarf engan
vísindamann til þess að sjá það.
Annars skal eg játa það, að mér
finst ekki mikill munur á barna t r ú
og barna 1 æ r d ó m i, því flest börn
munu trúa því sem þeim er kent, hjá
þeim á hjartað sjaldan í miklu stríði
við skynsemina eins og hjá sumum
lærðu mönnunum.
Hvað því viðvíkur að J. H. telji það
róttnefni á »friðþægingarkenningunni«
að hún só »hjartablað kristnu trúar-
arlnnar«, sem hann segir að eg haldi
fram í grein minni, þá gerði eg ekki
ráð fyrlr því, það er nokkuð sem hann
sjálfur leggur inn { grein mína, af
hverjn skal látið ósagt. Eg álít ekkl
J. H. svo óhreinskilinn að hann berj-
ist gegn því sem hann telur rett
og satt. — En hitt er víst að honum
getur skjátlast eigi síður en öðrum
mönnum. — Nei, eg bygði á því að
hann viðurkennir að friðþæging-
arkenningin hafi verið í hávegum
höfð svo sem sjálft hjarta-
blað kristnu trúarinnarog
er það enn af fjölda manns víðsvegar
um kristnina, og á því, að hann telur
það rangt og ræðst því á þetta hjarta-
blað kristnu trúarinnar og um leið á
barnatrú almennings.
Hitt er rótt, að eg trúi því að Jesús