Ísafold - 21.12.1914, Blaðsíða 1

Kemur út tvisvar 1
í viku. Verð árg. |
4 kr., erlendis 5 kr. I
eða 1 £ dollar; borg- |
istfyrirœiðjan júli |
erleiidis fyrirfram. |
Lausasala 5 a. eint. 1
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbi. og
só kaupandi skuld-
laus við blaðlð.
XLI. árg.
Reykjavik, rnánudagin n 21. desember 1914.
102. tölublað
Alþýðnfél.foókasafn Templaras. 3 kl. 7—9
Borgarstjóraakrifstofan opin virka daga 11 -S
og 6—7
Bœjarfógetaakrifstofan opin v. d. 10—2 og ' 7
Bæjargjaldkerinn Lanfásv. 6 kl. 12—3 og >
íslandsbanki opinn 10—21/* og 5*/i—7.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8árd.—10 .Dd.
Alm. fundir fid. og sd. 81/* sifod.
Landakotskirkja. Qufosþj. 9 og 6 á belp-'d
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 11-21/*, 51/*— 6l/i. Bankastj. 12-2
Landsbókasafn 12—3 og 5—8. Útlán 1—3
Landsbúnabarfélagsskrifstofan opin frá l'á— 2
Landsféhirbir 10—2 og 6—6.
Landsskialasafnib hvern virkan dag kl. lá«“2
Landsslrninn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Náttúrugripasafnib opiö l1/*—21/* á sunnnL
Pósthú8ib opib virka d. 9—7, sunnnd. 9—1.
Samábyrgb Islands 10—12 og 4—6
Stjórnarrábsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Heykjavíkur Pósth. 8 opinn daglangt
8—10 virka daga, helga daga 10—9.
Vifilstabahælifo. Heimsóknartimi 12—1
Þjóbmenjasafnifo opib sd., þd. fmd. 12—2,
Viðtal ráðherra
við Politiken.
Ráðherra heldur fast á rétti
vorum.
Blaðamaður einn frá ‘Politiken átti
lal við ráðherra Siqurð Eqqerz dag-
inn eftir ríkisráðsfundinn.
Hann virtist, segir blaðamaður,
mjög ánægður með framkomu sína
í ríkisráðinu og lýsti yfir að hann
hefði nieð enqu móti getað breytt
öðruvísi en hann gerði.
— »Mundi ágreiningurinn í stjórn-
arskrármálinu og fánamálinu, hvor
um sig, hafa leitt af sér lausnar-
beiðni yðar?«, spyf blaðamaður.
— »Já. En i stjórnarskrármálinu
virðast menn annars í einu atriði hafa
misskilið mig. Það hefir ekki vakað
fyrir mér að leggja mikla áherzlu á
þau orð mín, að alþingi ekki vanst
tími til að leita fyrir sér um skiln-
inginn á skilyrðum konungs, heldur
á ummælin, sem á eftir fóru, að al-
þingi hafi með því að láta ráðherra
íslands, sem ber ábyrgð gagnvart
þinginu, birta konungi skoðun sína,
áður en stjórnarskrármálið yrði stað-
fest, á sem áhrifamestan hátt, sem
unt var, látið sínar óskir í ljósi.
— Þér teljið meiri hluta alþingis
styðja skoðun yðar um uppburð hinna
íslenzku mála?
— Fortakslaust! Og meira en
það: Mín skoðun er skoðun alls
Islands, allrar hinnar Islenzku pjóðar;
uppburður íslenzkra mála fyrir kon-
ungi er íslenzkt sérmál, sem ber að
útkljá og breyta, eftir þeim reglum
einum, er gilda um íslenzk sér-
mál.
— Eftir þessu lítið þér ekki svo
á, að neinn árangur verði af því,
þótt konungur beri sig saman við
tilkvadda íslenzka stjórnmálamenn,
eins og hann ráðgerði?
— Eg lít svo á, að yfirleitt sé eigi
hcegt að semja um petta mál á peim
grundvelli, að vér hverýum ýrá peirri
skoðun, setn eg hefi haldið hér ýram.
Ög ráðherrann bætti við:
— Þetta megið þér gjarna leggja
greinilega áherzlu á.
Stjórnarskrár-ágreining-
urinn.
Ragnar Lundborg styQur eindregið
hinn íslenzka málstað.
í Karlskrona Tidninqen, blaði þvi,
er Ragnar Lundborg stýrir, er rit-
stjórnargrein þ. 9. des. um stjórnar-
skrár-ágreininginn og fánamálið, með
fyrirsögninni: Dansk-islenzki ágrein-
ingurinn orðinn harður. Konunqur
setur hann á odd.
Segir þar fyrst frá gangi stjórnar-
skrármálsins og fánamálsins undan-
farið og frá atburðunum í rikisráði
30. nóv.
U m ýánamálið segir siðan:
sKonungur hefir þannig beint
gengið frá áformi því, er hann hafði
boðað, að staðfesta fána þann, er ís-
land vildi, ef hann væri aðeins ekki
altof likur fána neins annars lands«.
Um horfurnar yfirleitt fer blaðið
þessum orðum:
»Eftir umræðunum á aukaþinginu
og blaðaummælum úr báðum flokk-
um mun naumast neitt útlit fyrir
konung, á þeim grundvelli, er nú
stendur hann, að fá neinn íslenzkan
ráðherra, nema ef vera skyldi ein-
hver utanflokkamaður, sem aðeins
gegndi daglegum ráðherrastörfum til
bráðnbirgða (Expeditions-minister).
Agreiningurinn milli íslands og Dan-
merkur er því harðari orðinn nú en
nokkru sinni áður. Sum dönsku
blöðin reyna að skella skuldinni fyr-
ir þetta á íslendinga. Ea ef lit-
iö er óhlutdrægum augum
á málið, kemur í ljós, að
íslendingar og ráðherra
þeirra hata komið fram
skynsamlega og hyggilega
með lofsamlegri stillingn,
þar sem Danir ætluðu að
bianda sér í mál, sem ís-
lendingum einum bar for-
takslaust yfir að ráða.1)
Mikil viðkvæmni hefir snortið sum
dönsku blöðin. Eru þau farin að
ræða opinberiega um hugsanlegan
skilnað Danmerkur og íslands og
segja, að þá muni íslendingar fleygja
sér í faðm Norðmanna eða undir
vernd Breta. Hvorugt mun þó verða,
þótt til sambandsslita kæmi í alvöru.
í hinni aliafskektu legu landsins felst
í sjálfu sér vernd, og íslendingar
hafa að hinu leytinu aldrei látið i
ljós neina löngun til stjórnmála-
sambands við þessi lönd. Og raun-
ar mundi landið bezt verndað fyrir
alþjóða-árekstri, ef það væri frjálst
ríki — án sambands við nokkuð
annað ríki. En á hinn bóginn ber
að taka það fram, að það eru Danir
og blöð þeirra, sem eru nú að tala
um skilnað. Islendingar hafa sjálfir
alla stund hagað sér drenglyndislega,
standandi á löglegum grundvelli gild-
andi réttar og stjórnskipunar.
Eitt er greinilegt, hvað sem öðru
liður, að nú er komið að því, að
binda verður endi á deiluna milli
þessara tveggja sambandsrikja. Þetta
getur orðið, ef málið verður bráð-
lega tekið upp til samninga milli
Dana óg íslendinga, svo að úr verði
þeirri ósk, er Sigurður Eggerz ráð-
herra réttilega lét i ljós, að sam-
komulagið milli konungs og hinnar
íslenzku þjóðar verði að hvíla á ótvi-
ræðum grundvelli.
J) Leturbr. vor.
=ii----it igp=nr=
Verzlunin
Björn Kristjánsson
Með s.s. »Esbjerg« hefir komið
m
mikið af nýjum vefnaðarvörum, sem allir þurfa r
að líta á, nú fyrir jólin.
Búðin verður opin til kl. 12 á Rorláksmessukvöld.
■ 1=,------ ll=1T-’- '—II---------------II---- 1 !■
Ríkisráðsatburðirnir 30. nóv.
í dönsku Ijósi.
Kaldur gustur og misskilningur.
Atburðir þeir, er gerðust í ríkisráðinu í Khöfn 30. f. m., hafa vakið
ákaflega mikla athygli, eigi að eins i Danmörku, heldur og um öll
Norðurlönd.
Munu Danir eigi um langan aldur hafa verið jafn-gustkaldir í vorn
garð eins og nú — út af þessum atburðum. En óneitanlega verður vart
við ótvírœðan misskilninq hjá flestum þeim, er um þetta rita. Nærri öll
blöðin teljr þá vera ástæðuna til ágreiningsins milti vor og Dana nú, að
vér neitum algerlega að $anqa að pví, að mál vor sé horin upp i rikisráðinu.
Eti eins og allir vita, sem nokkuð eru kunnir þessu máli, er þetta ekki
svo. Vér höfum ekki móti því, að málin sé borin upp í ríkisráði, — ef
það er ákveðið aý islenzkuni lögqjaýar- oy stjórnarvöldum, þ. e. alþingi, ráð-
herra ísiands og konungi íslands. Vér viljum með öðrum orðum halda
fast við það, sem aldrei hefir enn verið frá horfið af Islendingum, að
uppburður íslenzkra mála fytir konungi hafi jaýnan verið sérmál o? eiqi atið
að vera sérmál.
Eins og ráðherra vor tók qreinilega fram í ríkisráði 30. nóv., er það
því alls eigi það, að islenzk mál verði borin upp fyrir konungi i ríkis-
ráðinu, sem nú stendur í vegi fyrir samkomulagi, svo sem dönsku blöðin
virðast hafa bitið sig fast i. Nei — það sem samkomulagsleysinu veldur
er hin furðulega fastheldni dönsku stjórnarinnar við þá kröfu, að blanda
rikispinginu danska inn i petta mál, — petta sérmál.
Með þvi fyrirfram að segja við ráðherra íslands, að því að eins
staðfesti konungur stjórnarskrána, að jaýnýramt verði þvi hátíðlega yfir
lýst við Dani, að mál vor skuli borin upp í ríkisráðinu æ og æfinlega,
nema því að eins að ríkispinqið danska komi til skjalanna og geri á þvi
breyting, þá er hundsaður og að engu haýður sérréttur, sem íslenzka þjóð-
in hefir stnðið fast á um tugi ára!
Það var sérmála-réttur vor, sá er allir Islenditiqar hingað til haýa
haldið ýast við, sem átti að bera fyrir borð i ríkisráði 30. nóv., ef danska
stjórnin hefði mátt ráða, en eigi varð úr vegna einbeittrar framkomu
ráðherra vors.
Eins og menn mnnu sjá af blaðaummælum þeim dönskum er hér
fara á eftir, er röksemdafærsla Dana allmjög á sömu lund og madömu
Lögréttu Skallagrimsson. Það er eins og Danskurinn segir: To Sjtele
o% én Tanke\
En þó er það svo, að ef þessi danska stifni er reist á þvi, að vér
viljum með öllu þvertaka fyrir, að mál vor sé yfirleitt borin upp f ríkis-
ráði — þá er það beinn misskilningur, eins og ráðherra vor tók ýram —
og mundi engar utanstefnur þurfa til að taka fyrir þann misskilning.
Hér á eftir fara ágrip af helztu ummælum danskra blaða, með þvi
að Isaýold hyggur, að lesendum sinum þyki fróðlegt og lærdómsrikt að
lesa þau, enda nauðsynlegt og sjálfsögð skylda að kynna sér jafnan rök
shins málsaðilansi«
Geymir ísafold sér að gera frekari athugasemdir við blaðaummælin.
Hvítasykur
i toppnin, högginn og
steyttur,
— stórar birgðir komu
nú með „Esbjerg44
til
Jes Zimsen.
Alt sem þarf í góðan mat og góðar
kökur; einnig aðrar vörur til hátíð-
arinnar, er bezt að kaupa í verziun
Guðm. Olsen.
Blað dönsku stjórnarinnar.
Stjórnarblaðið danska ‘Politiken
flytur langa ritstjórnargrein daginn
eftir ríkisráðsfundinn. Er hún vafa-
laust innblásin af hinum danska yfir-
ráðherra Zahle, ef ekki beint rituð
af honum. Blaðið segir, að á ríkis-
ráðsfundinum hafi stjórnarskrármálið
og fánamálið orðið fyrir -»stöðvun,
sennilega að eins til bráðabirgða«.
Vill blaðið kenna Sigurði Eggerz um
þetta, með þvi að eigi hafi staðið á
staðfesting frá konungs hálfu, heldur
á ráðherra, sem hafi útskýrt fyrir-
vara alþingis á þá leið, að í honum
fælust mótmæli gegn þvi, að kon-
ungur birti Dönum áform sitt um
meðferð málanna í rikisráði. Eins og
framkoma ráðherrahafi verið í ríkis-
ráðinu hafi konungur eigi getað
annað en tnka lausnarbeiðni hans og
jafnframt láta i ijós ósk um að ná
tali islenzkra stjórnmálamanna úr
ýmsum flokkum.
»Þess er að vænta, heldur blaðið
áfram, að þær umræður fái betri
árangur en ríkisráðsumræðurnar í
gær. Því að með afstöðu hr. Eggerz
er ekkert hægt að komast áfram.
(Hr. Eggerz Standpunkt ender i en
Blindgade). Heldur blaðið þvi fram,
að ráðherra hafi brostið rétt til að
að meina konungi að láta frá sér
konunglega opna bréfið til Dana.
»Meðan rikisréttarsambandið milli
íslands og Danmerkur er óbreytt
frá þvi sem nú er, með svo og svo
mörgum sameiginlegum málum,
verður að vera einhver staður, þar
sem stjórnir beggja landa geti komið
saman og átt samræður um sam-
málin. Og er þá eigi um annan
stað að tefla en ríkisráðið. Þótt ræða
verði »islenzk mál og mikiisvarð-
andi stjórnarráðstefanirc, sem eru
sérmál á sama stað, er það eigi vegna