Ísafold - 14.11.1917, Blaðsíða 2

2
IS AFOLD
3
vitað á landsstjórnin í sumu
erfiðra með skip þau, sem á veg-
um hennar eru. En axarsköft
landsstjórnarinnar í útgerðinni
taka út yfir allan þjófabálk.
Ætla menn þoli það lengi, að
þessi óstjórn drýgi svo mörg
»skakkaföll« (á venjulegu máli
axarsköft), að þurfi oft að leggja
á aðal-nauðsynjavöruna mörg
hundruð þúsund króna blóðsugu-
skatt, til þess að bæta fyrir axar-
sköft óhæfrar stjórnar?
Bannlögin,
Aths.: Eftirfarandi greinarkorn
er ritað í fyrra vetur, en kom ekki
fyrir almennings sjónir. Þá var
mikið ritað í blöðin um þetta mál,
en hvergi rak eg mig á sumt, sem
hér fer á eftir og eg hafði búist við
að mundi verða tekið fram af þeim,
sem þá rituðu um málið. Nokkr-
um athugasemdum í sambandi við
það sem fram hefir komið síðar,
hefi eg bætt við, svo sem um
ósæmilega fiamkomu sumra ofstæk-
isfullra bannmanna o. fl. S. S.
Eins og við var að búast, hefir
komið í ljós mikill ágreiningur um
bannlögin, og skiftir þar naumast
nema í tvö hoin. Málið er sýni-
lega hið mesta tilfmningamál, svo í
blaðaumræðum sem munnlegum
orðasennum milli manna, sem ekki
eru ótíðar. Agreiningurinn hefir
mestmegnis snúist um lögin í heild
sinni, hvort hér á landi skuli gilda
vínbannslög eða ekki — hitt er
minna talað um, hvort lögin megi
laga með því að breyta einstökum
ákvæðum þeirra, og gera þau fram-
kvæmanlegri.
I eftirfarandi línum munu verða
gerðar nokkrar almenuar athuga-
semdír um bannlögin, og síðar bent
á ýms ákvæði þeirra, sem brýn
nauðsyn er á að breyta — hvtrsu
svo sem menn annars líta á anda
peirra o% tilgang.
I.
Almennar athugasemdir.
Áður enn lengra er haldið, þykir
mér rétt að geta þess, að höf. þess-
ara athugasemda greiddi atkvæði
með bannlögunum við hina almennu
atkvæðagreiðslu, er fór fram fyrir
setningu laganna.
Sjálfum persónulega svo sem sama,
en sá og heyrði svo marga mæta
menn óska þess, að þjóðin gerði
þessa tilraun, og fanst þá ekki nema
sanngjarnt að leyfa henni það.
En nú virðist reynslan vera að
sýna það, að bannlögin hafi verið
sett hér í landi löngu fyrir tímann;
á það bendir bæði það, að fram-
kvæmd laganna ætlar að verða
miklu óviðráðanlegri en menn héldu
i upphafi — og þá ekki síður hitt,
að lögin virðast vera öldungis ósam-
rýmanleg hugsunarhetti pjóðarinnar,
þar sem varla nokkur fæst til að
kæra brot á lögum þessum og ekki
einusinni æstustu meðhaldsmenn lag-
anna. Þeir fáu, sem kæra, eru
hafðir í algerðri fyrirlitningu.
Þessi síðustu svonefndu »Þórsmál«
sanna hvorki til né frá um það,
hvort framkvæmdir laganna séu
komnar undir lögreglunni einni
saman, eins og sumir bannmenn
hafa fullyrt, kent brotin í Reykja-
vík, eða réttara sagt kent það, að
bannlögin munu hafa verið brotin
í Reykjavík, án þess að upplýsthafi
orðið nema stöku sinnum, athafna
leysi þáverandi lögreglustjóra.
— Það er svo stutt síðan lög-
gjafarþing landsins reis úr rústum,
að það er ekki fullkomnara en svo,
að enn hefir enginn flokkur m'ynd-
ast í þinginu, sem væri sannur aft-
urhaldsflokkur, og því síður þyrði að
nefna sig það.
En ef slíkur flokkur, og hann
meira en nafnið eitt, hefði verið til
í landinu og þinginu, þegar hin al-
menna atkvæðagreiðsla fór fram um
væntanleg bannlög, er engin hætta
á, að þau hefðu fengið meiri hluta
atkvæða.
Því að ætlunarverk þess flokks er
einmitt þetta, að hindra það að lög
nái fram að ganga. sem annaðhvort
eru á undan sínum tíma eða jafnvel
á aldrei að lögleiða.
En bannlögin gera sem sé margt
saknamt á pappirnntn, sem ekki cr
pað i meðvitund jólksins, jafnvel
einskis manns í landinu, enn sem
komið er — ef ^ það á þá eftir að
verða það nokkurn tíma, sem engu
skal spáð um.
Hugsunarháttur þjóðarinnar þarf
að breytast fyrst, en lögin koma á
eftir eða feta i fótspor þjóðarandans,
ef vel á að fara.
Um það leyti sem atkvæðageiðsl-
an um bannlögin fór fram, var að
vísu fjölmennur flokkur í landinu,
sem var andvígur þeim, en sá flokk-
ur var sama sem óundirbúinn, deil-
urnar um millilandafrnmvarpið svo
magnaðar og heitar, að menn gáfu
sér alment ekki tíma til að athuga
niður í kjölinn hverjar afleiðingar
bannið mundi hafa, og ekki sízt
það, að sjálfir forkólfar andbanning-
anna voru mjög sitt á hverju máli
um röksemdafærslu gegn banninu
og mörg vitleysan kom þá fram.
Sú var ein, að þjóðin græddi á vín-
saupum og mundi tapa fé, ef hún
iætti þeim. Þótt landsjóður græddi
fé á vínkaupum landsmanna, tapaði
þjóðin — það kostaði sem sé fé að
fá sér í staupinu þá, þótt dýrara
yrði síðar.
Þá kom engum til hugar að menn
l:æru að staupa sig á suðuspritti,
hárspiritusum, pólitúr o. fl. o. fl,,
eins og nú er komið á daginn hér,
sem víðast i bannlöndum, og kveð-
ur nú mikið að því í Rússlandi,
eftir því sem síðustu blöð herma.
Engum datt í hug, að lögin reynd-
ust jafn óviðráðanleg sem orðið er,
og allra sizt gat nokkrum dottið í
hug, að bannmenn mundu styðja
bannlögin með þeim einum hætti,
að hver og einn skorar á hina að
kæra.
-------Því verður nú með engri
sanngirni neitað, að þegar til bann-
laganna var stofnað, lá á bak við
þá starfsemi, frá margra bannmanna
hálfu, mikill »idealisme«, óeigingirni
og fögur trú á málefnið og menn-
ina, sem áttu að hlýða lögunum
og framkvæma þau.
Slíkur »ideallsme« á réttmæta
kröfu til velvilja allra góðra manna,
og er mikið gejandi til að jagrir
draumar ratist, en sá fagrí draumur
bannmanna var sá, að enginn Is-
lendingur yrði ógæfumaður fyrir
óhóflega nautn áfengra drykkja.
Nú ættu pvl bannvinir að halda
áfram góðri bindindisstarjsemi með
fræðslu í skólunum og einkum með
kappsamlegum stuðningi iþrótta, en
þær eru eins og allir vita hið öflug-
asta meðal til þess að kenna mönn-
um hófsemi og gefa ungum, sem
eldri vald yfir nautnaþörfum og fýsn-
um. Ennfremur væri mjög hyggilegt
fyrir þá, sem hlyntir eru bindindi
og bannlögum og skrifa um bann-
málið, að breyta til um rithátt, sem
nú undanfarið hefir verið mjög ábóta-
vant.
Þannig vildi einn þeirra, gáfaður
prestur, láta borgarana taka hús hvern
á öðrum, ef þá grunaði brot á bann-
lögunum. Annar, sömuleiðis prestur,
kallaði mótstöðumann sinn iógæju■
mannz og er það orð viða um sveitir
viðhaft um menn, sem komist hafa
»undir manna. hendur«, þ. e. a. s.
glæpamenn. En, þótt þessari algengu
merkingu orðsins sé slept, þá eru
slik orð sýnilega höfð, um mót-
stöðumann, af vanstiilingu og hatii
og því öldungis ósamboðin presti,
ekki hvað sízt, enda ekki auðsær
árangur að slíkum óþokkahætti, ann-
ar en sá, að hrinda góðum mönnum
frá félagsskap bannmanna og G,-
Templara.
Þvi mörgum er sto farið, að þeir
geta ekk i fengið af sér að styðja
málefni, sem þeim fellur vel við í
sjálfu sér, en er flutt fram á frunta-
legan og ódrengilegan hátt. Þannig
flytur nú málgagn bannmanna í
hverju blaði ærumeiðandi aðdróttan-
ir og ósannindi, um þá sem van-
treysta bannlögunum um bætandi
áhrif á siðferði þjóðarinnar; i einu
blaði Templars er það gefið i skyn
að herra Klemens Jónsson, áður
landritari, og herra Hannes Hafstein
bankastjóri séu — pjójar!
Um herrajón Þórarinsson fræðslu-
málastjóra er sagt að hann sé *djúpt
sokkinn«, hneyksli o. s. frv. Um skip-
stjórann, sem varð fyrir þeirri ógæfu
að sigla Goðafossi í strand, segir
fullum fetum, að hann hafi gert það
drukkinn, enda vilji stjórn Eimskipa-
félags íslands endilega hafa vinföng
í skipunum til pess að sem flestum
skipanna verði siglt í strand! Þetta
stendur í Templar löngu eftir að
réttarhöldin voru prentuð í blöðun-
um og maður eftir mann höfðu unn-
ið eið að því, að þeir hefðu ekki
séð vin á skipstjóranum. Ennfremur
segir Templar, að prófessorarnir B.
M. Olsen, Ág.Bjarnason, Guðm. Finn-
bogason, }ón Kristjánsson, séu ger-
sneyddir allri ábyrgðartilfinningu! Þá
mundi blaðinu ekki verða skotaskuld
úrþví að sanna ummælisinumþáaum-
ingjana Thor }ensen og }es Zimsen;
blaðið segir, að þessir herrar vilji
helzt að starfsmenn þeirra séu svo
fullir á skipunum, að þau farist og
mennirnir með 1
Þetta segir nú blaðið um and-
banningana o. fl. o. fl., en enn ósæmi-
legra farast því þó orð um sína eigin
stuðningsmenn. Blaðið spyr sig,
hverjir séu beztu stuðningsmenn
bannlaganna, og svarar sér með þvi
að það séu þeir, sem hafi hálja æfi
sína verið viti sínu fjær af drykkju-
skap.
Þótt margir þessara tilfinningaríku
bannmanna hafi vitanlega verið mjög
miklir drykkjumenn og því vinnu-
lausir öreigar um eitthvert skeið æf-
innar, þá fer blaðið hér með svo
miklar öfgar, að engri átt nær.
Og alt er þetta ritað í nafni
Krists og kærleikans!
Mundi það ekki fremur í anda
Krists og kærleikans, að sýna nokk-
urt umburðarlyndi og langlundar-
geð þeim mönnum, sem ekki hefir
á þessum stutta tima, sem lögin
hafa 'staðið, tekist að umskapa hugs-
unarhátt sinn, sem gengið hefir til
þeirra að erfðum, í þessu efni öld
eftir öld?
Með samskonar umburðarlyndi
fyrir augum væri rétíast að Templ-
ar fengi einhverjar smásektir, til að
byrja með, fyrir þetta Ijóta orðbragð
um beztu og nýtustu merin þjóðar-
innar. Blaðið er sennilega fátækt,
eins og félagsskapur Templara oft
vill verða, og væri því rétt að byrja
með lágar sektir. Háar sektir og
þung hegning ná sjaldan tilgangi
sínum, og það mun sannast á sin-
um tíma, að ekkert hefir gert bann-
lögunum eins mikið tjón, eins og ein-
mitt hin stórhækkuðu sektarákvæði.
Mannsins eðli er, sem betur fer,
nú einu sinni þannig háttað, að þótt
Pétur eða Páll haldi æsta ræðu og
særi menn um að kæra þá, sem
brjóta bannlögin, eða skrifi þess
háttar í Templar, þá hliðra þeir sér
sjálfir hjá því að kæra, fara að meta
málavexti o. s. frv.
Þetta segja allir, að menn hlifist
við að kæra bannlagabrot. En
hvernig getur nokkur haldið því
fram í alvöru, að sá sem nú hlifist
við að kæra, muni fúsari á það síð-
an sektirnar hækkuðu og hert var á
L gunum ?
Menn virðast margir hverjir gleyma
því, að lögin eru samin handa lif-
andi verum en ekki tinsoldát-
um.
Hjá því verður ekki komist að
bannlögin séu brotin; það eru öll
lög, en sögur af þeim lagabrotum
eru mjög oft orðum auknar.
(Niðurlag)
Enginn
hefir getað fengið sig til að sam-
sinna landsstjórninni um hækkun-
ina á sykurverðinu. Svo fráleit
er þessi ráðstöfun. Olafur Frið-
riksson reyndi að leggja lands-
stjórninni liðsyrði á föstudagsfund-
inum, hélt ræðu sem bæði að efni
og látbragði var góð eftirlíking
á ræðu fjármálaráðherrans. En
jafn vel hann greiddi atkvæði
með tillögum fundarins, kröfunni
um að lækka nú þegar verðið og
leggja gögnin á borðið. — »Tím-
inn«, stjórnarblaðið, tekur og í
þann strenginn, að það verði og
eigi að lækka sykurverðið. Eng-
inn getur fylgst með stjórninni.
öll þjóðin stendur óskift um kröf-
una uin lækkun sykurverðsins.
Það mun eins dæmi í sögunni, að
stjórn fremji slíkt glapræði um
mikilsvert atriði að ekki einn ein-
asti landsmanna geti hallast á
sveifina með heDni.
Það er sagt að fjármálaráðherr-
ann hafi látið í veðri vaka, að
hann vænti þess að hann nyti
trausts hjá þjóðinni. Slíkt »traust«
sem 8tjórnin nýtur í sykurmálinu
mun varla vera til þess að gera
menn langlífa.
Það lítur helst út fyrir það, að
einhverjir erfiðleikar séu á þvi
að fá útflutningsleyfi á nauðsynja-
vöru frá Ameríku. En við þvi
höfðu menn eigi búist, eftir þeim
skeytum sem fulltrúi stjórnarinn-
ar í Ameríku hafði sent stjórnar-
ráðinu. Má vera að það sé yfir-
völdunum í Ameríku eitthvað að
kenna, en um það verður ekkert
sagt að svo stöddu.
Eimskipafólaginu barst í gær-
morgun símskeyti frá erindreka
félagsins í New York þess efnis,
að útflutningsleyfi væri að eins
fengið fyrir nokkurn hluta þeirra
vara, sem Gullfoss átti að flytja
og að eins lítið eitt af því, sem
Lagarfoss átti að flytja. Ennfrem-
ur að ekki fáist leyfi til þess aö
flytja hveiti út nú sem stendur.
Það er mjög líklegt að skipin
muni tefjast eitthvað. Tæplega
hægt að búast við þeim hingað1
fyr en undir jól.
Staðfest lög
2G. oktober 1917.
7. Lög um breyting á lögum
nr. 17, 9. júlí 1909 um al-
mennan ellistyrk.
8. Lög um stofnun docents-
embættis í læknadeild há-
skóla íslands.
9. Lög um að skipa dr. phil.
Guðmund Finnbogason kenn-
ara i hagnýtri sálarfræði við
háskóla íslandp.
10. Lög um stofnun alþýðuskóla
á Eiðum og afhendingu Eiða-
eignar til landssjóðs.
11. Lög um stofnun húsmæðra-
skóla á Norðurlandi.
12. Lög um sölu á kirkjueign-
inni, 7 hndr. að fornu mati,
úr Tungu í Skutilsfirði, ásamt
skógarítaki þar.
13. Lög um breyting á og við-
auka við lög 1. febr. 1917,..
um heimild fyrir landsstjórn-
ina til ýmsra ráðstafana út
af Norðurálfu-ófriðnum.
14. Lög um bráðabirgðahækk-
un á burðargjaldi.
15. Lög um breyting á lögum
nr. 30, 20. okt. 1913, um>
umboð þjóðjarða.
16. Lög um lýsismat.
17. Lög um stækkun verzlunar-
lóðar Isafjarðar.
18. Lög um breyting á lögumi
nr. 49, 10. nóv. 1913 um
eignarnámsheimild fyrir bæj-
arstjórn ísafjarðar á lóð og
mannvirkjum undir hafnar-
bryggju.
19. Lög um breytingu á lögum
frá 22. nóv. 1907, um vegi,
20. Lög um breytingu á sveitar-
stjórnarlögum nr. 43,10. nóv.
1915.
21. Lög um mjólkursölu í Reykja-
vík.
22. Lög um afnám laga nr. 21 r
20. okt. 1905, um skýrslur
um alidýrasjúkdóma.
23. Lög um framlenging á frið-
unartíma hreindýra.
24. Lög um breyting á lögum
nr. 35, 13. des. 1895, um
löggilding verzlunarstaðar
hjá Bakkagerði í Borgarfirði.
25. Lög um samþykt á lands-
reikningum 1914 og 1915.
26. Lög um breyting á 1. gr..
tolllaga fyrir ísland, nr. 54,
11. júlí 1911.
27- Lög um framlenging á gildi
laga nr. 30, 22. okt. 1912,
og laga nr 44, 2. nóv. 1914r
og laga nr. 45, s. d. (um
vörutoll).
28. Lög um breyting á og við-
auka við lög nr. 23, 14. des.
1877, um tekjuskatt.
29. Lög um breyting á 1. gr.
laga um vitagjald frá 11-
júlí 1911.
30. Lög um breyting á lögum
um fasteignamat nr. 22. 3.
nóv. 1915.
31. Lög um breyting á lögum
nr. 16, 13. sept. 1901, um
manntal í Reykjavík.
32. Fjáraukalög fyrir árin 1916-
1917.