Ísafold - 17.11.1917, Blaðsíða 1

Kemur út tviavar |
■ i viku. Veröárg. 1
5 kr., erlendis 71/2 |
kr. oða2dollar;borg >
Ist fyrir miðjan júlí j
erlendÍB fyrirfram j
Lausaaa’a 5 a. eint I
Uppsögn (skrifl.
bundln vlS áramót,
er óglld nema kom-
In só tll útgefanda
fyrlr 1. oktbr. og
sé kaupandi skuld
iaus vlC blaCið.
XLIV. árg.
Keyk svík
laugardaginn 17. nóv. 1017.
7í. tölnblað
*Re3nsiaD er sannleikur* sagði *Repp« og
£>ótti að vitrari maOur. Reynsla alheims heíir
>dœmt Fordbila aö vera bezta allra bíla og
alheims aóm^ verður ekki bnekt. Aí JB’otd-
bílum^eru fleiri®á feið í heiminum en af öll-
nm öbrum bíitegundnm samanlagt. Hvað
aannar það ? I>að sannar það. Fordbillinn
er beztur allra bíla enda hefir bann unnið
isér öndveigissæti meðal allra Bila, hjá öiium
þjóðum, og hlotið beiðursnafnið,;
Y eraldarvagn,
FAst að eins hjá undirrituðnm sem einnig
selur hinar heimsfræga DIJNLOP DEKK og
ifcLONGUR fyrir allar tegundir bila.
P. Stefánsson,
Lækjartorgi 1,
Alþýðufólbókasaín Tompiaias. 3 ki. 7—»
K trgar'atjóraskrifst. opin dagl. 10—12 og * ^
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—12 og 1—5
fctöjurgjaldkermn Laulásv. 5 kl. 10—12 og 1—6
í*landsbanki opinn 10—4.
A. F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8 árd.—10 stðd.
Alm. fundir fid. og sd. 8*/s síðd.
S.tindftkotskirkja. öuðsþj. 9 og 8 á helgum
L»«.ndakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
L«fcadsbankinn 10—3. Bankastj. 10—12
J.npdsbókasttfn 12—8 og 5—8. Útlán 1—8
jfjHndsbúnaðartél&gsskrifstofan opin frá 32—8
Lwidsiéhirðir 4—6.
toindssiminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
JListasafnið (lokað fyrst um sinnj
'i túrugripasafnið opið l4/s—2J/v á sxmnod.
.JPólthúsið opið virka d. 9—7, sunnud. 9—1.
/*v.mábyrgð Isiands kl. 1—6.
Kítjórnarráðsskriffttofurnar opnar 10—4 dagl
Talsimi Reykjavlkur Pósth.B opinn 8—12.
Vífilstaðahælið. Heimsóknartimi 12—1
X*ióðmenjasafnið opið sd., 12^/a—l1/*
Þjóðskjalasafnið op;ð sunnud., þriðjud. og
flmtutaga ki. 12—2.
Alþýönfræðsla Studentafélagsins.
Arni Páisson bókavörOur
flytur erindi um
Friörik Yilhjálm I. Prússakonnng
sunnudag 18. nóv. 1917 kl. 5 síðd.
í Iðnaðarmannahúsinu.
Inngangur 20 aurar.
Sykurhneykslið.
Landssíjórnin verður að láta
undan.
Sykurverðið lækkað aftur.
I gœr lét landsstjómin þau boð
út ganga, að hún hefði ákneðið að
lœkka sykurverðið ofan í það, sem
var áður en hin fáránlega ákvörð-
un um 30 aura lœkkun á kilóinu
<oar gerð.
Er þar með lokið 1. þættinum
1 þessum hrygðarleik. Því hrygð-
arleik má með sanni kalla þetta
sykurhneyksli. Svo mikil vansæmd
felst í því fyrir æðstu stjórn
landsins, vansæmd fyrir landið
alt og þjóðina.
En ekki var látið undan fyr
en í fulla hnefana. Vér skulum
nú stuttlega rifja upp, hvað á
undan var gengið.
Laust fyrir miðja síðastliðna
viku varð hljóðbært að lands-
stjórnin hefði ákveðið að hækka
verð á sykurbirgðum sínum um
30 au. á kilói að meðaltali, en
það nam 5—600 þúsund krónum
á öllum sykurbirgðum landssjóðs.
Fyrra miðvikudag samþykkir fjöl-
mennur kaupmannafundur í einu
hljóði mótmæli gegn hækkuninni.
A föstudag er haldinn almennur
fundur í Good-templarahúsinu að
tilstofnun alþýðusambandsins.
Stjórnin kemur á fundinn, hygst
að verja gerðir sínar, en svo
fara menn af fundinum að allir
eru sannfærðir um að hækkun
þessi sé gerð að nauðsynjalausu.
Fundurinn krefst þess í einu hljóði,
að verðið sé lækkað. Öll blöðin
taka í sama strenginn. Síðan er
sannað á stjórnina, að hún hafi
gefið rangar upplýsingar um á-
stæður til hækkunarinnar og þar
með sannað að hækkunin var ó-
þörf með öllu. Stjórninni borið á
brýn að hafa sagt vísvitandi ósatt
um málið og hún ekki andmælt
þeim áburði. Loks samþykkir
bæjarstjórnin á fundi á fimtu-
dagskveldið sama sem í einu hljóði
(einn fulltrúi frú Bríet greiddi
ekki atkvæði af eðlilegum á-
stæðum) áskorun til landsstjórn-
arinnar um að lækka verðið.
Þegar stjórnin er orðin alveg
»króuð inni«, á sér engar út-
göngudyr og enginn fæst til að
leggja henni liðsyrði, þá, og þá
fyrst lætur hún sig. En um leið
viðurkennir hún að þessi ráð-
stöfun hafi verið gerð að nauð-
synjalausu. Hún viðurkennir að
það hafi verið tilgangur hennar að
leggja skatt, beinan skatt, d borg-
ara þessa lands, sem nœmi 5—600
þúsund krónum að minsta kosti
hvorki meira né minna en ganga
í berhögg við stjórnarskrd landsins
— ef þjóðin hefði eigi verið á
verði og aftrað óhæfunni. Þetta
er bein viðurkenning. Því ef
hækkunin hefði átt sér eðlilegar
ástæður, hlaut stjórnin að geta
sýnt fram á hverjar þær væru
og þá hefðu menn að líkindum
orðið að taka þessari hækkun
sem einni af þeim hörmungum,
sem þessi óhæfa stjórn leiðir yfir
þetta land og þesssa þjóð.
En — ef þjóðin hefði eigi verið
á verði, hefði stjórnin miskunnar-
laust látið vöndinn leika um
bakið á þjóðinni, sogið út úr al-
menningi síðasta skildinginn í
dýrtíðinni, kreist blóðið undan
nöglunum. Og, i hvaða tilgangi?
Úr þeirri spurningu á stjórnin
enn þá eftir að leysa. En þeirri
spurningu verður hún að leysa úr.
1. þáttur þessa hrygðarleiks er
á enda. En þar með er mál þetta
eigi úr sögunni. Vér höfum kraf-
ist þess, og hins sama krafðist
föstudagsfundurinn, að gögnin
vœru lögð á borðið. Á hverju
byggir landsstjórnin ákvörðun
verðlags á vörum landssjóðsverzl-
unarinnar? Og hvernig er sú
verzlun rekin? Um þetta verð-
ur stjórnin að gefa glögga skýrslu,
án alls yfirvarps eða óhreinlynd-
is; skýrslu, sem er sönn; skýrslu
sora ekki er hægt að segja um
að sé vlsvitandi röng. Þjóðin
krefst þess. Og þjóðin á heimt-
ingu á því.
Og stjórnin stendur eftir með
blett á sér, vandsæmdarblett. Hún
hefir verið staðin að því að gefa
ranga skýrslu um atriði, sem varða
mjög almenningsheill. Hingað til
hefir verið gerð sú sjálfsagða krafa
til stjórnar landsins, að hún láti
eigi annað frá sér fara um þau
mál sem þjóðin hefir trúað henni
fyrir að fara með, en það sem
var áreiðanlegt og satt. Þessi
stjórn heflr ekki fullnægt þessari
kröfu. Og hún hefir ekki látið
svo lítið að gera grein fyrir því
hversvegna hún hefir gefið ranga
skýrslu. Hefði hún sagt, að hún
hefði gert það af vangá, þá þurfti
þó ekki — hversu óforsvaranleg
sem slík vangá er hjá mönnum,
sem skipa þau sæti að réttmætt
er að ætiast til að þeir viti hvað
þeir eru að gera — að líta svo
út sem það væri gert vitandi vits.
Stjórnin verður einnig að gefa
skýringu á þessu. Hún verður
að gera það vegna sæmdar sjálfra
sín og vegna sæmdar þjóðarinnar.
Hvernig getur nú þessi stjórn
haldið áfram að fara með völdin?
Hvar á guðs grænni jörð, nema
hér á landi, mundi það látið við-
gangast að stjórn haldi áfram að
fara með völdin eftir slika fram-
komu? Stjórnin hefir reynt að
skattleggja þjóðina svo alvarlega
og svo ástæðulaust, að þjóðin rís
upp og krefst þess einuni rómi að
skatturinn sé þegar af numinn.
Stjórnin staðhæfir að hér sé ekki
um skatt að ræða og að fullar og
réttmætar ástæður séu fyrir hendi
til ráðstöfunnar þeirrar, sem hún
hefir gert. Samt breytir hún ráð-
stöfuninni. Af hverju? Af því
hún verður uð viðurkenna að hún
var ástœðulaus. Þessari viður-
kenningu átti og mátti ekkert ann-
að fylgja en embœttisafsögn ráð-
herranna.
Og vér teljum athæfi stjórnar-
innar vera svo skýlaust brot á
lögunum um ábyrgð ráðherra, að
það eitt gæti fríað þá við sakfell-
isdóm, að þeir séu eigi þeim hæfi-
leikum gæddir að þeir geti borið
ábyrgð gerða sinna.
Landsstjórnin hefir nú loks til-
neydd orðið við annari kröfu vorri,
að lækka sykurverðið. Hinni kröf-
unni er ófullnægt. Vér skulum
ekki þreytast á að minna stjórn-
ina á hana. Hún er:
Gögnin á borðið!
Póstur til Ameríku.
Stjórnarráðinu barst i gær sím-
skeyti þess efnis, að Bretastjórn hefði
leyft að senda mætti póst til Kanada
með skipum héðan til Halifax. En
skipin, sem í förum hafa verið yfir
Atlantshaf héðan, hafa eigi flutt póst.
Leyfið er þó því skilyrði bundið,
að bréfin séu rituð á enska tungu.
Bæjarstjórn mótmælir
sykurhækkuninni.
r
A bæjarstjórnarfundinum í fyrra
kvöld bar Sveinn Björnsson fram
svo hljóðandi tillögu:
»Bæjarstjórnin skorar a
landsstjórnina að fella nú þeg
ar riiður verðhækkun þá á
sykri, sem ákveðin hefir ver
ið og gekk í gildi fyrir Reykja-
vík 5. þ. m., með því að
verðhækkun þessi felur í sér
misrétti, sem kemur mjög
hart niður á almenningi nú í
dýrtiðinni og þess utan hefir
eigi verið uppiýst að þörf
hafi verið á henni af verzl-
unarástæðum*.
Urðu um hana nokkrar umræð-
ur og töluðu allir ræðumenn gegn
hækkun sykurverðsins. Var hún
loks samþykt með öllum atkvæð-
um nema frú Bríetar. Hún vildi
— einhverra hluta vegna — fresta
atkvæðagreiðslu til næsta fundar.
Koia-úthlutunin.
Á fundi bæjarstjórnar i fyrrakvöld
voru samþyktár eftirfarandi reglur
um úthlutun kola þeirra,.sem Reykja-
vík hefir hlotnast samkvæmt lögum
um almenna hjálp vegna dýrtiðarinn-
ar.
1. gr. Við úthlutun kolanna skal
bæjarbúum skift í 4 flokka eftir þess-
um aðalreglum:
í fyrsta flokki eru einstæðings
gamalmenni og sárfátækar fjölskyld-
ur, sem þó ekki þiggja af sveit.
I öðrum flokki eru þeir húsfeður,
sem greiða alt að 30 kr. i útsvar
eða ekkert útsvar greiða og einhleypt
fólk, sem annanhvort greiðir sama
útsvar eða ekkert útsvar, svo sem
námsfólk.
í þriðja flokki eru þeir allir, hún
feður og einhleypt fólk, sem greiða
útsvar f rá 30 kr. og upp að 75
krónum.
í fjórða flokki eru allir þeir, sem
greiða hærra útsvar.
Þeir sem ætla má að hafi yfir
6000 krónur í árlegar tekjur, fá
engin kol.
2. gr. Kolaverðið er
í 1. flokki 75 kr. fyrir hver 1000 kg.
2. — 12 j-— 1000 —
13. — 160-— 1000 —
í 4. — 200-— 1000 —
3. gr. Einhleypar persónur í
fyrsta flokki fá 100 kg. af kolum
hver, en að öðru leyti er það aðal-
reglan, að hverri fjölskyldu skal út-
hluta 80 kg. fyrir hvern fullorðinn
mann, og 100 kg. fyrir hvert barn
undir 7 ára, en einhleypar persónur
fái 80 kg. Þó fær enginn húsráð-
andi meira en 1000 kg., og heldur
enginn meira en hann hefir beðið
um.
4. gr. Borgun fyrir kolin skal
greiða fyrirfram og skulu þeir, sem
í þriðja og fjórða flokki eru þegar
í stað taka og borga þau kol, sem
þeim eru ætluð. Þeir sem eru í
öðrum flokki, eru sömuleiðis skyldir
að taka og borga kol sín þegar í
stað. Þó verðnr gerð undanþága
frá þessu, ef sérstaklega stecdur á,
að áliti matvælanefndar. Menn í
fyrsta flokki mega taka og borga
kolin smám saman og eftir því sem
efni þeirra leyfa, þó ekki minna en
20 kg. í einu.
Dýr olía.
Vér höfum heyrt það fullyrt
að flutningsgjald á steinolíu þeirri,
sem kora með »Frances Hyde«,
muni verða um 80 krónur á hverri
tunnu. Svo viturlega hefir lands-
, stjórnin ráðstafað þeim flutning-
um. Oss var sagt að það muni
helmingi hœrra, 40 krónum hœrra
á tunnu, en greitt hefir verið fyr-
ir flutning á nokkurri steinolíu,
sem fluzt hefir hingað til lands,
til þessa. Þessi ráðstöfun lands-
stjórnarinnar er svo afskapleg, ef
sönn er, að nærri þykir ótrúlegt.
Það er nú orðið að orðtæki, að
alt væri helmingi dýrara í hönd-
um landsstjórnarinnar, en hjá öðr-
um. í þessu atriði virðist orð-
tækið bókstaflega rétt.
Er furða þó dýrtíðin sé orðin
ógurleg í landinu, þegar lands-
stjórnin fer svona að ráði sínu?
Er furða þótt erlendir menn, sem
hingað koma, telji hér dýrast að
vera í allri Norðurálfu?
Hve lengi vill þjóðin búa við
slíkt ?
Ráðstafanir
stjórnarinnar
Daginn sem Alþýðusambandið
auglýsti mótmælafundinn gegn
sykurhækkuninni rauk lands-
stjórnin til og réð 3 alþýðumenn
til að standa fyrir atvinnuskrif-
stofu hér i bænum. Skrifstofa
þessi átti að ráða menn í lands-
sjóðsatvinnu, við grjótmulning
aðallega. Ráðstöfun þessa er sízt
að lasta og hefði getað komið að
góðu gagni, ef af nokkru viti
hefði verið til stofnað, málið eitt-
hvað undirbúið. En það var um
þessa sem fleiri ráðstafanir stjórn-
arinnar að fumið er mikið, en
fyrirhyggjan engin.
Þegar til átti að taka hafði
stjórnin enga hugmynd um hve
margir menn gætu fengið vinnu.
Sagt er að 60—70 menn hafi þó
verið ráðnir. Þá var eftir að
ákveða hvar grjótið skyldi tekið
og þá auðvitað ófengið leyfi land-
eiganda. í gær mun stjórnin svo
hata sótt til bæjarstjórnar um
leyfi til grjóttöku í landi bæjar-
ins. Verður auðvitað ekki fyrir-
staða á- að það fáist. En þá hafði