Ísafold - 10.08.1918, Blaðsíða 1

líeiiiur • 11 1—2
í vilcu, Ynrðárg,
6 kr., erlemiis 7'/2
kr. eða2dollar;bory;
íbs fyrir miðjan jiilí
erlendis fyrirfrám.
Lausasala 10 a. eint
XLV. árg.
r
ísafoldarprentsmiðja. Ritstjúrl: Ólafur BjÖrnsSDU. Talsifni nr. 455.
Reykjavlk, laugardaginn 10. ágúst 1918
Uppsögn (akrlf).
bundin við áramt t,
er óglld nema kom
in só tll útgefanr
fyrir 1. oktbr, or
só kaupandi skul'
laus við blaðiQ.
41. tölublað
IVI1 n n i s 1 i s t i.
Alþýöafól bókasatn rJTt»avplHras. Ö kl. 7—9
bi>rgH/9tjóraBkriíst. opin da^.1. 10—W og 1—4
fíœjartógetaskritstotan opin v. d. 10—lr og 1—B
Bfejargjalukeriim Laafásv. 5 kl. 10—lieog 1—6
tnlajadsbanki opinn 10—4.
5L.1MJ.M. Lestrur-og skrifstofa 8ard.—10 ;bd.
Alm. fundir tíd. og sd. 8*/* aíbd.
Ciaiidakotskirkja. Öuðspj. 9 og ö á helgiiDu
iifj.ndakot8tJpitaii f. sjdkravitj. 11—1.
Lsadfcbankinn 10—ö, Bankant). 10—12
Landsoókasafn 15«—ö og 5—8. Otlán 1—Ö
L^miBbAuaðartólagaskrjfstofan opm frá u 2
li«na«léhirðir 10—12 og 4—6.
Lnndssiminn opmn dagiangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Jjistaaafnið opið á suunudögum kl. 12—2.
3íáttúrugripaöaínið opiö iJ/a—24/k á luimu i,
^óithdsið opib virka d. 9—7 tmnnud. 9—1.
6**mábyrgð lslands kl. 1—6.
ðtjórnarráðHBkritfttofurnar opnar 10—4 dagl.
Tolsimi Reykjavikur Pósth.ö opínn 8—12.
Vlfilðtaðahælið. iieimsóknartimi 12—1
^jóðmiajasainið opið sd., prd., íimtd. 1- 8.
Jt>jóðskjalaaafnið opið sunnud., þriðiud. og
fimta laga ki. *<:- 2.
Jlnóersen & Son
Reykjavíb.
Landsins e 1 z t a klæðaveizlun og
saumastofa. Scofnsett 1887.
Aðalstræti 16. Sími 32.
Stxrsta úival af alls-
. konar fataeínum .
. og öllu til fata. .
Hvenær verða
stjórnarskifti?
í samningi þeim, sem nú er á
döfinni milli Danmerkur og Islands,
eigum vér íslendingar að fá viður-
kendan þann rétt, sem vér jafnan höf-
um talið oss eiga eðlilega kröfu til:
sjálfsákvörðunarréttinn, þann rétt, að
vér sem sjálfstætt ríki getutn verið
einráðir um mál vor öll.
Þetta er gott og biessað og merki-
leg tímamöt, er framkvæmdir veiða
á þvi.
En fyrir því má þjöðinni eigi
gleyraast annað atriði sjálfsákvörð-
unarréttarjns, harla mikilvægt: að
skipa yfir landið sœmileva stjórn.
Þótt svo giftusamlega hafi tekist
um samningamálin Dana og íslend-
inga, má enginn ætla, að þsu mála-
lok íéu iaudsstjórn vorri núverandi
sér tiklega að þikka, sízt stjórninni í
heild sinni. Vér skulum að vísu láta
þá skoðun í ljós, að foisætisráðherrann
hefir, að því er séð verður, komið
heppilega og snoturlega fram í þess-
um viðskiftum við Djuí, en oss
vitanlega hafa hinirráðherrarnir hvotki
gert til né frá, m. ö. o, verið þar
sömu núllin og ella.
Þeir sem af ísleudinga hálfu hafa
vitanlega mest fyrir þessi tnál unnið
eru samninganefndarinennimir þrír
— fulltrúa Tímaklíkunnar mun ekk-
ert hafa gætt og því að engu getið
verða. — Og af þessum þrem munu
þeir Einar Arnórsson prófessor —
sem Timinn taldi hafa i nefndina
komist fyrir náð(ll) — og Bjarni frá
Vogi, mest hafa borið erfiði og
þunga dagsins, og formaðurinn Jó
hannes bæjarfógeti auðvitað rækt sitt
ibyrgðarmikla starf í nefndinni sam-
vizkusamlega og með þeirri lipurð,
sem honutn er lagin og í þessum
efnum mikils virði.
A'skifta þessara manna af samu-
ingamálunum er hér getið, ekki tll
þess að fara í metnað um það, hverj-
um beri sæmdm mest, heldur til
þess að benda sem rækiiegast á, að
vandræðastjórninni má ekki haldast
nppi að reyna að skreytt sig þeim
fölsku fjöðrum, að hennar sé heið-
urinn af þeim úrslitum, sem í vænd
um eru og fyrir það sé hún hæf nl
að fá fyrirgeÍDÍng fyrir synd r o:
afglöp drýgð á öðrum sviðuir.
Vér verðum að ætla, að aukaþmg-
ið síðasta hafi haft fullan vilja á nð
breyta til um stjórnina — svo al-
menn og einróma var óánæejm
með hana á þiagmannabekkjunum.
Það, að itjórnin flaut þingið út,
mun sennilega mest hafa stifað al
hugarslangri ýmsra þingmanna í þá
áttina, ;ð það »ætti ekki við* að
vera í stjórnarskiftabraski, meðan á
samninguaum við Dani stæði, það
tæki sig illa út o. s. frv. En auð-
vitað er það tvent óskylt að stauda
samhuga um sjálfstæðiskröfur vorar
gagnvart Dönum og svo hitt að
halda óhæfri stjórn. — Þegar svo
vissa var íengin fyrir samkomulagi
i sammngamálunum og því hefði
mátt búast við samkomulagi í þing
inu um að losa af sér vandræða-
stjórnar-íjöturinn, var komið það
flaustur á marga þingmenn og frið-
laus löngun í þinglausnir til þess að
komast heim til búa sinna, að ekk
ert næði varð til framkvæmda, þótt
æði mörgum þingmönnum muni hafa
þótt þess ærin þörf. Eitt mun og
hafa orðið til þess, að þiugmenn
létu sér lynda að þessu sinni, að
sitja með þá þríhöfðuðu, sem sé
vonin eða vissan um aukaþingið í
haust t,l opinberrar meðferðar samn-
inganna. Mun það hafa fyrir ýms-
um þingmönnum vakað, að þessa
2—2^/2 mánuði mundi stjórninni
ekki vinnast tími til að gera það
mörg axirsköft, að til stórtjóns yiði,
enda ef tii vill líka haft hugboð um,
að Sigurðarnir »skárri« og »verri«
mundu líklega fjarri stjórnarstöifum
mikið af tímanum, svo sem nú er
fram komið.
Alt þetta þykir oss líklegt að
þingmetin mundu færa fram, sér til
aísokunar um tómlæti við stjórnar-
skifti á aukaþinginu. An þess að
vér teljum gildi þessara afsakana
nægilegt, má þó hér um segja, að
betia er seint en aldrei. Taki þingið
í september á sig rögg og leysi
þjóðina úr þeim læðingi að búa við
vandræðastjórnina óbreytta, þá murr
þingmönnum auðveldara að eiga
ieið.iiþing með kjósendum,sínum.
En ef þingið i haust verður til
þess að telja stjórnina á vetur setj-
andi — þá verður það, svo skipað,
sem nú er það, ekki langlíft í lacd*
mul
Elztu kirkju
á landinu telur Guðbr. Jónsson
vera hús eitt á Gunnsteinsstöðum i
Langadal, sem notað hefir verið fyrir
skemmu síðustu ioo árin.
Danska sendinefndin
og
islenzkir stjórnmálamenn.
Þegar búið var að skipa dönsku
sendinefndina, bað danska stjórnar-
blaðið Politiken fréttaritara sinn í
Reykjavik, Vilhj. Finsen ritstjóra
síma sér álit islenzkra stjórnmála-
manna og íslenzkra blaða um horf-
urnar. Viðtöl þau og útdrættir úr
blaðagreinum eru b rt í Politiken 23.
og 24. júui, og hyggjum vér, að
lesendum vorum þyki gaman að sjá
eitthvað af þvi og biitnm því við-
tölin við stjórnmálamennina o. fl :
Forscetisráðherrann komst svo að
orði: Vonir mínar um góðan
árangur af samningaumleitununum
eru aðallega bygðar á reynslu þeirri
er eg hefi haft um ákaflega mikla
velvild af hálfu ráðamanna Dana
gagnvart íslandi og réttmætum kröf-
um ístendinga. Þessi velvild kemur
greimlega fram i vali sendimannanna
og skipun tendinefndarinnar, sem
tekið hefir verið a íslandi með óbland-
inni ánægju.
Formaður fullveldisnefndar alþing
is, Magnús Pétursson, lét hafa eftir
sér þessi orð úr ræðu sinni við gröf
fóns Sigurðssonar:
Þau merkistiðindi gerast í dag, að
sendimenn frá frændþjóð vorri Dön-
um eru að búast til feiðar til þess
að heimsækja oss og semja um sam-
bandið milli íslands og Danmerkur.
Þetta mega vera oss' gleðitíðindi,
því að í þeirri athöfn einni felst
meiri viðurkenning réttinda vorra frá
Dana hálfu en vér höfum átt að
venjast.
Guðm. Bförnson landlæknir, for-
maður Heimastjórnarflokksins, lét
þinnig um mælt:
Það hefir fengið mér ánægju að
sji hve greiðlega Danir hafa gengið
til þess að undirbúa samningana og
skipun nefndarinnar gefur mér beztu
vonir um árangurinn. Eg er þess
fullviss, að flokkur minn er sömu
skoðunar og eg. Tímarnir hafa
bieyzt mjög verulega, þann veg, að
óskir þjóðanna og hagsmunir eru sí
og æ að verða hærra á baugi en
gömul réttindi.
Brnkastjóri íslandsbanka, Si^hvatur
jústizráð Bjarnason sagði: Mér finst
það vera bæði hyggilegt og fal.egt
af Döoum að senda þessa samninga-
nefnd. Um niðurstöðuna hygg eg
það sannasr, að því meiri einlægni
og hreinskilni, sem sýnd er af beggja
hálfu, þvi betri verði hún. Eg er
ekki stjórnmálamaður, en hefi litið
svo til, að óskir ís endinga eigi við
að styðjast rótgróna sannfæringu.'
Bankastjóri Landsbankans Maqnús
Sii;uiðsson mæ’ti í líka átt: Enginn
muo geta álasað oss fyrir það, að
vér berjurost fyrir léttindum vorum.
Eg vona að efnahagsmuna samband-
ið milli landanna verði nú rækilega
rætt og styrkist við samningana.
Thor Jensen stórkaupm. fórust svo
orð: Eg hefi ná verið búsettur hér
á landi i 40 ár og fylgst með fram-
þróuninni i óskum Islendinga. Mér
til sorgar hefi eg oft orðið var við
óvild til Dma, sem gengið hefir að
erfðum, vegna illrar stjórnar á ein-
okunartímunum. A þessari óvild var
því mi*ur alið um langan tíma af
mönnum, sem höfðu stjórnmálin að
atvinnu og hamlaði þetta öllum til-
raunum til þess að glæða betra sam-
lyndi milli þjóðanna. En óvildin er
nú að hverf \ A hinn bóginn hefir
það oft fengið mér hrygðar að sjá,
hve fáfróðir og kærulausir landar
mínir, Danir, hafa verið um hagi
íslendinga. Eg geri mér beztu vonir
um góðan árangur af samningatil-
raununum, og skoðun min er, að
strandi þær, leiði af því fyr eða siðar
fullan skilnað milli landanna, og væri
það, að mínu áliti, verst fyrir sjálf-
stæði íslands. Eg geri ráð fyrir, að
Dahir hvorki vilji né geti bælt niðnr
íslenzkt þjóðerni og því er það rojög
mikilsvert að halda við núverandi
sambandi í þeirri mynd, sem báðir
aðiljar geta við unað og stórveldi
heimsins viðurkenna. Flestir Danir
mundu vafalaust láta sér vel lika
svoffelda skipan málanna, er tálma
mundi þvi, að Danmörk missi þenna
hluta konungsveldisins.
Sigurður Eggerz ráðherra lét þetta
í Ijós: Eg sé samúðarvott í komu
dönsku sendinefndarinnar hingað og
áíít, að allir hér geti verið ánægðir
með, hvernig hún er skipuð. Raun-
verulegt samlyndi á þeim grundvelli,
sem vér óskum, yrði sigur bæði fyrir
Dani og íslendinga.
Emil Nielscn framkvæmdastjóri lét
svo um mælt: Eg geri mér einnig
góðar vonir um árangurinn af samn-
ingítilraununum. Nauðsyn ber til
að koma á betra samlyndi milli þjóð-
anna og fá bráðar breytingar á
ástandinu, eins og það er. Eg skil
ofurvel óbeit íslendinga á þvi að
draga niður sinp eigin fána, undir
eins og kemur út fyiir landhelgina.
Skilnaður milli þessara tveggja þjóða
mundi vera báðum til jafnmikils
tjóns, en ef til vill væri hann samt
æskilegri heldur en sambúð, þar sem
vantaði goit og rétt samlyndi.
Næsta dag (24. júni) birtir Politiken
grein með fyrirsögninni »íslenzku
samningamennirnir hylla dönsku
samninganefndina*. Eru þar birt
viðtöl við þá Einar Atnórsson og
Jóh. Jóhannesson.
Einar Arnórsson kerost svo að orði:
Koma dönsku sendinefndarinnar
hingað býst eg við, að verði fagnað-
ar-viðburður og tel eg hana vera
vott um vilja Dana til þess að fá
oss i hendur þau réttindi, er vér
krefjumst 02 teijum oss eiga heimt-
ing á. Shmbandið milli þjóða vorra
á eingöngu að vera fólgið í löggjöf,
sem sje bæði til sæmdar og gagns
hvorttveggja þjóðunum og i þeirri
mynd, sem báðir aðiljar geta við
unað. Að því ber að keppa i samn-
ingatilraunum þeiro, sem nú eru á
döfinni, að grundvöllur undir svo-
feldri samvinnu verði reistur, og eg
vona, að vér látum einkis ófreistað
til að ná þvi marki.
Jóh. Jóhannesson mælti á þessa leið :
Sending hinnar dönsku sendinefnd-
ar er einhver gleðilegasti viðburður-
inn i stjórnmálasögu vorri. Fulltrúa-
valið fyrirtak. Og af vorri hálfuheíjum
vér störfin með einlægii óskum að
komast að úrslitaniðurstöðu. Þegar
hún er fengin er eg sannfærður um,
að samlyndið verðor betra, samúðin
hjartaDlegri og sambúðin fastari.
Það eitt harma eg, að ekki skuli allir
flokkar í Daumörku vera á eitt sáttir
í þessu efni.
t
Sira Jonas Jónasson
sagnaskáld.
Hann lézt hér í bænum þ. 5.
ágúst eftir mikla vanheilsu svo árum
skiftir, er á gerðist smátt og smátt,
og hefir nú að lokum dregið haun
til dauða.
Síra Jónas hafði tvo um sextugt,
2 dögum miður, er hann lézt. Var
fæddur 7. ágúst 1856 að Úlfá í
Eyjafjarðardölum. Voru foreidrar
hans Jónas Jónsson læknir, siðarbóndi
á Tunguhálsi í Skagafirði og kona
hans Guðriður Jón^dóttir frá Hall-
dórsstöðum i Eyjafirði.
Sira Jónas heit. var stálpaður
nokkuð orðinn, er hann var settur
til menta. Útskrifaðist úr Latinu-
skólanum 1880 m. a. með þeim
Hannesi Hafstein, Jóni JacobsoD,
Pálma Pálssyni o. s. frv. Voru
þetta gáfu og skáldmentamenn og
mun þegar í skóla hafa farið að bera
á skáldskaparhæfileikum sira Jónasar.
Guðfræðisprófi lauk síra Jónas
1883 og vigðist þá þegar og gerð-
ist prestur i Landprestakalli. En
ári síðar (5. okt. 1884) fekk síra
Jónas Grundarþing í Eyjafirði og
settist að á Hrafnagili. Þjónaði því
prestakalli um 26 ár, unz hann varð
fastur kennari við Gagnfræðaskólann
á Akureyri vorið 1910. Prófastur
var hann i Eyjafjarðarsýslu árin
1897—1908. Kennaraembættinu
varð sira Jónas að sleppa i fyrra-
haust vegna heilsubrests.
Kvæntur var síra Jónas (12. mai
1884) Þórunni Stefánsdóttir Ottesen
bónda i Hlöðutúni. Lifir hún mann
sinn ásamt 4 uppkomnum sonum,
en 3 syni og eina dóttir mistu þau
hjón, auk 3ja fósturbarna. Synir
þeirra, er lifa eru: Jónas læknir, sira
Friðrik prestur að Útskálum, Odáur
verzlunarmaður, í þjónustu fsl. sam-
vinnufélaganna i Khöfn og Stefán
verzlunarmaður i Reykjavik.
Ritstörf síra Jónasar munu lengi
halda nafni hans á ofti með íflenzkri
þjóð. Sögur hans í gömlu Iðunni
áttu að makleikum mikilli hylli ?.ð
fagna, svo litlausar, en ramíslenzkar
lýsingar úr sveitalífinu. Við frum-
lega skáldskapargerð átti síra Jónas
minna á seinni árum, en þess meira
við þýðingar og inti hann mikið
starf af hendi við nímaritið »Nýjar
kvöldvökur*.
Sem manni fór jafnan einstakt
sæmdarorð af sira Jónasi og var
hann ástsæll mjög af sóknarbörnum