Ísafold - 09.05.1927, Blaðsíða 2

1
í S A?eL>
Fjárhagur
Kaupfjelaganna
lögimum veitt sjerrjettincli. Meö í þes.sari löngu og kvalafullu legu.
pólitískum œsingum er því haldiö Frú Kristín var fœdd 11. des.
á lofti, að aðrir verslunarmenn, 1866 og því 60y2 árs að aldri. —
kaupmenn eigi að hverfa.
Var hún tígift. Synir hennar eru
Sjera Hrni lúhannesson
sóknarprestur í Grenivík.
Almenningur á því ekki að venj Og fjelögin heimta tiltrú, — þeir Haraldur Árnason kaupmað-
ast, að gert sje neitt uppskátt um heimta sparifje fátælcra manna ur, Árni B. Björnsson gullsmiður
fjárhág kaupfjelaganna. Verður hin í veltuna! j og Björn Björnsson kgl. hirðbak-
það því með nýlundum talið, að En hvernig er verslunarrelcstur ari.
Frjettastofunni hjer barst skeyti heildarinnar ? Það er hægt að reka| Frú Kristín var fríð lcona sýn-
á dögunum um nokkrar tölur úr verslun með eilífu tapi meðan um og sköruleg í allri framgöngu,
reikningum Kaupfjelags Eyfirð- keppinautum er komið fyrir katt- einörð og hreinskilin við hvcrn
inga. arnef, í þeirri von, að bankar og sem hún átti, Ijet ekki siun lilut
í skeytinu var getið um vöru- ríkissjóður taki skellinn á sínvn fyrir neinum stórbokkum, en var
veltu verslunarinnar, um upphæð tíma. | lítillát og ljúf við alla sem bágt
í tryggingarsjóðum og innstæður Það er hægt að reka ,pólitíska‘ áttu og mátti ekki aumt sjá. Var
fjelaganna. verslun, láta reka á reiðanuu, það hennar yndi, ef hún gat lijálp
En frjettaritaranum láðist að kæra sig kollann um fjárliagsú- að þeim, sem leið illa, hvort sem
geta með einu orði um það, hvern- komuna — halda fjárhagsástandi það voru menn eða málleysingjar.
ig vöruveltunni hafi verið háttað, leyndu og lifa hátt á meinleysi
hve miklu innflutningurinn hafi manna og hinni margumræddu
numið og hve mikill hafi verið samábyrgð.
útflutningur. Þá fer heldur ekld En ástand landbúnaðar batnar
getið um hvar tryggingarsjóðir seint — meðan bændur lifa á lí
sjeu niður koinnir og ekki minst ræktuðu landi, og hafa fje a£
á skuldir fjelagsmanna við fjelag- skornum skamti til tunrækt
ið. Það væri þó óneitanlega í frá- í Eyjafirði eru búnaðarfram- ^
sögur færandi, ef skuldir væru farir í bærilegu horfi. En tún- Miðvikudaginn (4. þ.m.) andað-
engar, og á hinn bóginn æði vill- ræktin þarf þar sem annarstaðar ist á heimili sínu í Grenivík,
andi, þegar getið er um innstæðu stórstígra umbóta við. — Þar sóknarpresturinn sjera Árni Jó-
og þessh. að ininnast ekki á skuld- eiga bændur að sögn 900 þús. hannesSon, rúmlega 68 ára gamall,
imar um leið. kr. í verslun. | eftir nálega missiris baráttu við
Forðast er að minnast á það, Eru þeir peningar betur geymd- ólæknandi vanheilsu (krabba-
hvort fjela^ið hefir haft ágóða ir þar en í nýrækt? Þeirri spurn-! mein).
eða tap af verslunarrekstrinum ingu þurfa bændur að fá svar ið. j Er þar mætum manni á bak að
síðastl. ár, sem virðist þó miklu Meðan óvissan er, mun íslenskt sjá, því að sjera Árni var drengur
máli skifta. jlundarfar lieldur kjósa að láta góður, hugljúfi hvers manns, er
Eins og kunnugt er, hefir Kaup- aurana ávaxtast í nýrækt í -ún- kyntist honum, og liinn skyldu-
fjelag Eyfirðinga verið eitthvert fætinum, ef eigi verða færðar ræknasti í embætti alla tíð, enda
best stæða kaupfjelag á landinu, sönnur á að verslunin, „geymi þá átti hann alla tíð miklum vinsæld-
og er því mjög óviðfeldið, að^be&t,'
birtar sjeu mjög einhliða fregnir
af rekstri fjelagsins, er gæfi al-
menningi út í frá tilefni til að
gera sjer getgátur um hitt og'
annað fjelaginu viðvíkjandi.
Hin einhliða frásögn er Frjetta-
Þegar stjórnarráðsbAsið var fangelsi.
Frásögn dr. Björns Þórðarsonar í doktorsritgerðinni
„Refsivist á íslandi.“
Hrlstfn B. Símonarson
nm að fagna. Þegar sjera Árni
kom í skóla var hann orðinn full-
tíða maður, kominn langt á 23.
j árið, þótt einn væri fyrir í beklen-
um (sjera Ólafur sál. Finnsson),
fullum tveim árum eldri. En þótt
o. þ. m. andaðist frú Kristín B. liann væri svo miklu eldri en flest-
stofunni barst, er í rauninni líkari Símonarson að heimili sínu hjer í ir okkar hinna í bekknum, tókst
skrumauglýsingu en skýrslu um bænum, eftir langa og þrauta- fljótt mikil vinátta með honum
afkomu þessa fjelags. jmikla legu. Það var seint í júlí- og okkur öllum sambekkingum
Kaupfjelögin eru, sem kunnugt mánuði 1925, að hún kendi fyrst hans, svo að jeg enda hygg, að
er, verslunarbákn mikið. Með sjúkdóms þess,' er nú hefir dregið fáir ættu meiri vinsældum að
Margir munu halda, að þessi bók
dr. Björns Þórðarsonar sje þurt
lagatorf, sem engir hafi not af
aðrir en hálærðir lögfræöingar. En
því fer fjarri. Bókin er fremur
sögurit en lagarit, og almenningi
fróðleg aflestrar.
Iljer veröur eigi ritaður neinn
dómur um bókina sem lieild, að-
eins ininst á þann þáttinn, sem
mörgum Reykvíkingum mun þylcja
merkilegur aflestrar, lýsingin á
fangahúsinu á Áfnarhól, sem nú
er stjórnarráðið.
Sakamenn voru látnir vinna aö
húsbyggingunm. Tók hún allmörg
ár. Var lienni lokið að fullu 1771.
I liúsinu voru íbúðir handa ráðs—
manni og fangaverði —- að vestan-
verðu niöri, en fangaklefar að
austanverðu og uppi á lofti. Átti
liúsið að rúma 54 venjulega fanga
og 16 stórglæpamenn í gæsluvarð-
haldsklefum.
Húsið var notað sem fangahús
þangað til 1813. Meginhluti af bók
Bj. Þ. er um fangavistina í þessu
b.úsi, enda ýmislegt í frásögur fær-
andi. Gekk skrykkjótt með eftir-
lit, viðurværi og aga.
I hallærum flyktust þangað
bjálfar vegna þjófnaðar og flakks.
Matarvist svo ljeleg, að fólk dó úr
vesöld, óþrifum og „lúsasótt.£ ‘ þó
var venja að „bati“ kom í fang-
ana þegar hrognkelsaveiði byrjaði.
Eitt sinn er sulturinn svarf sjer-
lega að, og margir höfðu dáið,
sendu fangarnir stiftamtmanni svo
látandi brjef:
Ilávelborni hr. stiftamtmann.
Þareð við höfum verið dæmd til
erfiðis í tugthúsi. en ekki til að
dcyja af hungri, þá umbiðjum vjer-
þá náð, náðugi herra, að við mætt-
nm fá svo mikið til fæðis, að við
kynnum að halda lífi og kröftum,
biðjum við í auðmýkt ásjá; hér
uppá eru vor undirskrifuð nöfn.
Tugtlmse h. 21. january 1786.
(Köfn 12 fanga.)
Var matarvistin rannsökuð, er-
brjefið kom til stiftamtmanns og
liún ibætt. Það sem af var vetri
liöfðu margir sálast.
Svo var til ætlast j upphafi, að
fangarnir væru látnir stnnda tó-
vinnu. En þetta fór alt í handa-
skolum. Þá vorn karlfangar látnir
vinna eyrarvinnu eða lánaðir til
sjóróðra snðnr á Álftanes jafnvel
eða upp á Akranes. Þetta gafst
furðuvel, þó eftirlitið væri lítið.
En svo var ástandið stunduui
aumt, að fangarnir liöfðu ekki föt
til að liylja nekt sína og gátu a?
þeim orsökum ekki fengist við úti-
-'’innu.
Það kom fyrir, að fangar áttu
börn saman og voru á tímabili mikil:
brögð að því.
Yfirleitt er frásögnin um fanga-
vistina á Amarliól og um alla
stjórn fangahússins mjög skýr vott-
ur þess, hve eymdarástand þjóðar-
innar var mildð á þessum árum.
Nú á tímum er menningarástand
þjóðanna m. a. metið eftir fangels-
unum. Eftir því sem þjóðin á full-
komnari og betri stofnanir fyrir
vandræðamennina, eftir þvt er-
menningarstig liennar talið hærra.
Á livaða stigi værum \-ið taldir,
eftir ástandi betrnnarhússins hjernæ
við Skólavörðustíginn?
j fagna í hóp sambekkinga sinna
j en hann. En vinsældir hans voru
síst einskorðaðar við samhekking-
ana. Mjer er nær að halda, að fá-
ir skólabræðra minna hafi átt al-
mennari vinsældum að fagna
meðal pilta, en einmitt sjera Árni.
Og til þess hafði hann margt að
bera. Menn þurftu ekki að hafa
mikil kynni af honum, til þess að
sannfærast um hve góður drengur
i hann var, einlægur og falslaus. Eu
■ jafnframt þessu var hann manna
glaðlyndastur, og átti það ekki
minstan þátt í hve við hinir yngri
hændumst að þessum fjelaga okk-
ar, þrátt fyrir aldursmuninn. Þar
sem sjera Árni var í hóp fjelaga
þetta hana til dauða. Yar hún þá stödd sinna, var ávalt glatt á hjalla og
lögum hafa þau fengið víðtæk
sjerrjettindi. Þáu skulda láns-
stofnunum miljónir. Bændur
Iandsins eiga þar bundið fje sitt
og lánstraust að miklu leyti.
Því eru ekki allir reikningar
er snerta efnahag þessa fjelags-
skapar hirtir? Hvernig getur
stjórn Samhandsins, stjórnir kaup
fjelaganna, búist við, að hægt sje
óátalið, að pukra með reikninga
fjelaganna? Hvernig getur almenn
ingur gert sjer slíkt að góðu?
Lítum á hina eyfirsku bændur.
Þeir eiga að sögn 900 þúsnnd
krónur í kaupfjelagi þar. Hverjar
eru skuldir fjelagsmanna? Hve
tryggar eru þær? Sennilegá hafa
Eyfírðingar hugmynd um
sjálfir.
En hvað vita eyfirskir bændur
nm önnur fjelög víðsvegar um er hún kom til New York í októ
land, sem í Sambandinu eru? —
Þeir leggja þó fje sitt í sarn-
bermánuði þá um haustið,
hún að leggjast á spítala. -
ábyrgðarsúpuna. Hvernig er f.:ár- batnaði henni í svip og hjelt hún út á A’ið nema þá
hagur heildarinnar ? Hvernig væri svo heimleiðis seint í desember
vina.
En
vestur við Kyrrahaf í kynnisför. hann sjálfur þá venjulega glað-
Ágerðist sjúkdómurinn brátt og astur allra. Hitt var okkur, ef til
vill, ekki eins ljóst í þá daga, að
varð glaðlyndi hans var samfara djúpri
Þar alvörugefni, þótt þess gætti minna
hóp nánustu
svona var farið skap-
útkoman ef gert yrði upp? — Á leiðinni tók lienni að versna Iyndi hans alla æfi, að glaðværð
Þessar og þvílíkar spurningar aftur. Fór hún þá til Lundúna og og alvörugefni fóru þar samau,
vakna hver af annari, spurningar var þar undir læknishendi í 3 mán enda þótt hins síðara gætti meira
sem ekki gleymast, spumingar uði, en batnaði ekkert. Þaðan fór út á við, eftir því sem liann eltist
sem bændur þessa lands þurfa að luin svo til Kaupmannahafnar og meira og kyntist betur alvöru lífs-
fá svarað, eiga heimting á að lagðist þar á „Klinik“. Virtist þá ins í þungaróðri þess. Og fyrir
svarað verði. | svo í fyrstu, sem hún mundi fá því átti hann alla æfi svo miklum
Hversvegna eru reikningar kau\- bata, en eftir 2 mánuði sló henni: vinsældum að fagna í verkahring
fjelaganna ekki birtir nú, eins og niður aftur. Fór hún þá hingað sínum. Öllum þótti ánægjulegt að
var í gamla daga, meðan þeir heim og hafði nú legið rúmföst vera að samfundum við hann og
síýrðu fjelögunum,, sem nú eru síðan, í 10 mánuði, oftast nær með hinsve^ar báru allir, sem við hanu
horfnir? jmiklum þjáningum. Hafði hún oft áttu að skifta, traust til hans og
Samvinnupostularnir heimta sýnt það í lífinu, að henni vav.vildu eiga hann að trúnaðarvini,
verslun landsmanna inn í Sam- frábærlega mikið þrek gefið og svo sem þann, er var jafntamt
bandsiðuna. Með skattfrelsi eru fje kjarkur, og kom það þó best í ljós að fagna með fagnendum og gráta
með grátendum. En slíkir menn
fara sjaldan vinsælda á mis. Jeg
hefi þá líka fyrir satt, að sr. Árni
hafi verið mjög mikils metinn af
sóknarbörnum sínum, enda hafði
hann verið hjá þeim að sumu leyti
allan sinn prestslcap — náiega 39
ár. Prestskapinn mun hann alla
tíð hafa stundað með samvisku-
semi og skyldurækni og þótti upp-
byggilegur kennimaður og ung-
mennafræðari Yfirleitt fóru hon-
um öll prestsverk vel úr hendi, að
því er mjer hefir verið sagt, og
lengst af mun hann hafa þótt hiim
skemtilegasti fyrir altari, því að
hann var raddmaður góður. Stað
inn í Grenivík sat hann prýði-
lega og húsaði hann allan og eicis
hjelt hann kirkju sína svo prýð -
loga, sem frekast varð ákosið. Yar
í mesta máta ánægjulegt, að sjá,
hve vel alt var um gengið þar á
prestsetrinu, enda var presturinn
orðlagður hirðumaður um alt, sem
honum var til forsjár falið.
Að sóknarfólki sjera Árna er
því mikill harmur kveðinn við
fráfall hans. þótt tilfinnanlegast
verði það nánustu ástvinum,
ágætri eiginkonu háns frú Val-
gerði Karólínu Guðmundsdóttur,
og börnum þeirra og tengdabörn-
unum. En allir nær og fjær, sem
þektu hinn mæta mann, munu
ásamt þeim blessa minningu hans.
Sjera Árni Jóhannesson var
fæddur á Víðihóli á Hólsfjöllum
14. febr. 1859. Foreldrar hans
voru Jóhannes bóndi Árnason og
Ingiríður Ásmundsdóttir, er síð-
ast bjuggu að Ytra-Álandi í Þist-
ilfirði. Olst sjera Árni upp með
þeim, uns hann haustið 1881 fór-
í lærðaskólann og settist þar í 2-
bekk. En sjera Guttormur Vig-
fússon, sdhi þá var á Svalbarði,.
mun hafa húið hann nndir skóla.
Hann var stvident 1886 og kandi-
dat frá prestaskólanum 1888 og
vígðist þá um liaustið (30. sept.
1888) sóknarprestur að Þöngla-
bakka, en fjeltk Höfða og Greni-
vík 1892 og þjónaði því til dauða-
dags. Hann var kvæntur Valgerði
Karólínu Guðmundsdóttur (bónda
á Brettingsstöðum Jónatanssonar)
sem lifir mann sinn ásamt 4 börn-
um þeirra (af 5) uppkomnum og-
er þeirra elstur Þórhallur eand..
Árftáson lijer í bænum.
Dr. J. H.
Ranði krossinn
Alþjóðafundur í París.
Þessa dagana er í París hald-
inn alþjóðafulltr.fundur í „Rauða
krossinum". Sendiherra Islands í
Kaupmannahöfn, Sveinn Björns-
son, er á þeim fundi fyrir hönd!
„Rauða kross“ Islands.