Tíminn - 26.01.1980, Blaðsíða 6

6
Laugardagur 26. janúar 1980
r
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Eitstjórar: Þórarinn
Þórarinsson, Jón Helgason og Jón Sigurösson. Ritstjórnarfull-
trúi: Oddur ólafsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gfslason.
Ritstjórnarskrifstofur, framkvæmdastjórn og auglýsingar SIÖu-
múla 15. Simi 86300. — Kvöldslmar blaöamanna: 86562, 86495.
Eftir kl. 20.00: 86387. Verö I lausasölu kr. 230.- Askriftargjald kr.
4.500 á mánuöi.
Blaöaprent.
Reynum tíl þrautar
Þegar Benedikt Gröndal, formanni Alþýðu-
flokksins, var falið að gera tilraun til stjórnar-
myndunar kváðust forystumenn Alþýðuflokksins
mundu leggja fram ,,málamiðlunartillögur” og
nýjan „samkomulagsgrundvöll” i þvi skyni að
greiða sem best fyrir þvi að meirihlutastjórn yrði
mynduð sem allra fyrst.
Þessum ummælum Alþýðuflokksmanna var að
vonum vel tekið i öðrum flokkum, enda orðið mjög
brýnt að stjórnarkreppunni ljúki hið fyrsta. Eina
undantekningin var Lúðvik Jósepsson, formaður
Alþýðubandalagsins, sem hljóp i baklás áður en
hann hafði kynnt málið fyrir flokksmönnum sinum.
Með þeirri framkomu itrekaði Lúðvik þá afstöðu
Alþýðubandalagsins að taka ekki þátt i neinni rikis-
stjórn yfirleitt og koma sér undan allri ábyrgð.
Um leið jók Lúðvik mjög á þann innbyrðis ágrein-
ing sem rikjandi er innan Alþýðubandalagsins, og
er nú svo komið að sjá má eldglæringarnar til-
sýndar af átökunum þar.
Það er óhætt að segja að mönnum hafi orðið bilt
við þegar þeir kynntu sér innihald þeirra svokölluðu
„málamiðlunartillagna” sem Alþýðuflokkurinn
hefur nú lagt fram. Efni þeirra er ómengaður og
„itrasti kratismi” eins og haft hefur verið eftir ein-
um af leiðtogum Alþýðuflokksins.
I raun og veru er það ekkert nema ósvifni þegar
Alþýðuflokksmenn halda þvi fram að i þessum til-
lögum sé reynt að stuðla að samkomulagi og mála-
miðlun. Þetta sést best ef hinar nýju og harðsoðnu
tillögur Alþýðuflokksins eru bornar saman við þær
tillögur sem þeir lögðu fram i fyrri viðræðum um
myndun vinstristjórnar undir forystu Steingrims
Hermannssonar. Hinn 19. desember sl. lögðu full-
trúar Alþýðuflokksins fram „úrdrátt úr tillögum
Alþýðuflokksins”, og það er mikið pólitiskt djúp
staðfest milli þeirra hugmynda og hinna sem lagðar
voru fram i liðinni viku.
Það er og verður hreinasta ráðgáta hversu ill
sinnaskipti hafa átt sér stað i forystuliði Alþýðu-
flokksins frá þvi i desember.
Halda menn t.d að Alþýðuflokkurinn stefni að
samstarfi við Framsóknarflokkinn þegar hann
gerir tillögu um að leggja Byggðasjóð niður? í
hvaða skyni leggur Alþýðuflokkurinn þá tillögu
fyrir Framsóknarflokkinn að samvinnufélög fram-
leiðanda i landinu verði svo gott sem bönnuð með
þvi að settar verði reglur „þannig að eðlileg skil
verði sett milli hagsmuna bænda og vinnslustöðva”,
eins og það er orðað, vitandi að bændur eiga og reka
vinnslustöðvarnar?
Og halda einhverjir Alþýðuflokksmenn i raun og
veru að öfgar þeirra i landbúnaðarmálum almennt
séu „umræðugrundvöllur” um samstarf við Fram-
sóknarflokkinn?
í tillögum sinum hafa Framsóknarmenn lagt á
það sérstaka áherslu að haft verði samráð við laun-
þegasamtökin um mótun kjaramálastefnu. Nú
leggur Alþýðuflokkurinn til að gengið verði hiklaust
til verulegrar skerðingar á visitölubótum.
Til hvers er slik tillaga lögð fram?
Það var einsýnt að Framsóknarflokkurinn hlyti
að hafna hinu nýja plaggi Alþýðuflokksins, enda
bersýnilega að þvi stefnt. En með þvi eru Fram-
sóknarmenn ekki að skella hurðum, heldur vilja
þeir reyna það til þrautar hvort ekki er unnt að
koma vitinu fyrir Alþýðuflokkinn og Alþýðubanda-
lagið. JS
Erlent yfirlit
Ástæða til að efa
dómgreind Carters
Álit James Reston, fréttaskýranda New York Times
Waldheim er ekki sammála Carter um aögeröir gegn íran.
1 meöfylgjandi grein eftir
James Reston, sem nýlega
birtist i New York Times,
dregur hann I efa, aö refsiaö-
geröir gegn tran komi aö
gagni og styöst m.a. viö álit
Waldheims aöairitara Sam-
einuöu þjóöanna. Reston ef-
ast einnig um ýmsar aörar
fyrirætlanir Carters, þótt
þær a.fli honum vinsælda
heima fyrir.
Eins og er, er svo aö sjá sem
bandamenn okkar styðji aö-
geröir Carters gegn Sovétrikj-
unum og Iran, en viö ættum ekki
að láta blekkjast. Það, sem þeir
segja opinberlega, og það, sem
þeir segja i kunningjahópi, er
alls ekki það sama.
Vissulega eru þeir æfir yfir
töku bandarisku gislanna i
Teheran og vopnaðri innrás
Rússa I Afghanistan. Þess
vegna taka þeir undir gagnaö-
geröir Carters gegn Rússum og
stjórnarvöldum I Teheran til
skamms tíma, en þegar lengra
er litið, draga þeir mjög i efa, al
ályktanir Carters hafi verit
réttar.
Sennilega væri rangt aö gefa i
skyn, aö allir meiri háttar
bandamenn okkar séu sammála
um þetta, en a.m.k. sumir
þeirra láta I þaö skina, aö stefna
stjórnarinnar i Washington
gegn Iran sé orðin úrelt. Þeir
halda þvi fram, að ef til vill sé
ekki aðalógnunin gegn Banda-
rikjunum og hinum frjálsa
heimi fólgin i valdi ayatollans
eða byltingarráðsins i íran til að
halda gislunum, heldur sú
hætta, að allt stjórnarfar i land-
inu hrynji i rúst i þeirri ringul-
reið, sem i kjölfarið mun fylgja,
og þar með veitist Rússum tæki-
færi til að ná yfirráðum I land-
inu, en þeir eru nú á landamær-
um Afghanistans og Austur-
Irans og norðurlandamærum
Sovétrikjanna og Irans.
Afstaða Waldheims
Aöalritari Sameinuðu þjóð-
anna, Kurt Waldheim er ný-
kominn frá Teheran. Siðan
hefur hann verið að reyna að
sannfæra Carter um þaö, að
kröfur um refsiaðgerðir gegn
ayatollanum muni ekki verða til
þess að frelsa gislana. Þær
muni heldur verða til þess að
æsa upp herskáa múhameðstrú-
armenn, kljúfa Iran i' veikbyggt
sambandariki, þar serh hver
höndin verður upp á móti ann-
arri.og þar með verði tran auð-
veld bráð Rússa.
Það er augljóst, að Carter er
ekki á sama máli. Hans hugsun
snýst fyrst og fremst um það
vandamál, hvernig frelsa megi
gislana sem fyrst, og hvaöa af-
leiöingar það hafi fyrir hann
sjálfan i stjórnmálaheiminum,
hvort honum tekst þaö eöa ekki.
A meðan hann heldur þessu
skammtimasjónarmiði til
streitu, hafa vinsældir hans
heima fyrir stóraukist sam-
kvæmt skoðanakönnunum, á
sama tima og bandamenn okkar
hafa óskað honum góðs gengis i
þessari baráttu, en velta fyrir
sér hvort hann hafi valiö rétt
sjónarmiö.
Innrás Rússa i Afghanistan
gefur lika tilefni til aö velta
vöngum yfir dómgreind hans,
og I sambandi viö hana, er jafn-
vel alvarlegri ágreiningur milli
ráðamanna I Washington og
bandamanna, þó að hljóðlega
fari.
Carter-stjórnin, sem hafði
trúað öllu fögru um stuðning
Moskvu við slökunarstefnuna
siöastliðin 3 ár, er nú reiöubúin
að trúa öllu þvi versta. Carter
hefur túlkað innrás Rússa i
Afghanistan sem meiri háttar
árásarherferð, sem stefnir að
þvi að ná yfirráðum yfir olíu-
lindum og siglingaleiðum Mið-
austurlanda. Og þar með sé hún
möguleg ógnun viö oliustreymi
til iðnvædda heimsins og þess
vegna alvarlegasta kreppan i
hcimspólitikinni siðan i siðari
heimsstyrjöldinni.
Bandamenn okkar geta ekki
afneitaö þessari skoðun, en þeir
hafa ekki raunverulega trú á
henni. Þeir hafa alltaf gengið út
frá þvi sem visu, að Moskva
gæti lagt Afghanistan undir sig,
hvenær sem er — i rauninni
urðu þeir undrandi á þvi, að
Rússar skyldu þurfa að senda
80.000 manna her til Kabúl til að
sýna fram 'á þetta.
Bandamenn okkar taka það
ekki sem sjálfsagðan hlut, aö
aðgerö Rússa hafi eingöngu
veriö til að verja sin eigin
landamæri, heldur óttist þeir,
aö ringulreiö i nafni múhameös-
trúar eigi eftir að breiðast út til
Afghanistan. Þeir hafi þvl á-
kveðið, að ekki einungis vildu
þeir koma i veg fyrir það,
heldur lika koma sér upp að-
stööu á landamærum Afghanist-
ans og Irans til að geta gripiö
fljótlega i taumana, ef stjórn-
leysi virtist vera að komast á.
Þaö er engin leið aö færa
sönnur á eða afsanna, hvað
vakir fyrir Rússum. Carter ætl-
ar þeim allt hið versta og póli-
tisk atburöarás styöur þessa
skoöun hans. En bandamenn
okkar i Sameinuðu þjóöunum,
og jafnvel Waldheim aðalritari,
hallast aö þvl, að ekki sé rétt að
draga þá ályktun, að þeir séu til
ills eins visir i sambandi við at-
burðina i Iran og Afghanistan.
Waldheim leggur til, aö viö
sýnum þolinmæði, og lítum ekki
á íran og Afghanistan sem
hættuleg og stefnúmarkandi
vandamál 1 heimsmálunum. Þá
kunni svo að fara, að ráðamenn
I Teheran gefi loks gislunum
frelsi og geri sér grein fyrir
hættunni á meiri háttar átökum
milli stjórnarvalda i Washing-
ton og Moskvu i Miðausturlönd-
um.
Waldheim minnist þess, þeg-
ar Rússar geröu innrás i Tékkó-
slóvakiu. Þá var mikill ótti á
Vesturlöndum um, að Rauði
herinn kynni að halda áfram
ferð sinni yfir Austurriki, sem
er hlutlaust, eða yfir Ungverja-
land inn i Júgóslaviu til að ná
yfirráðum yfir höfnum og fá þar
með aðgang að innhöfum og
Miðjarðarhafinu sjálfu.
Striðshætta
Á þeim tima var Waldheim
utanrikisráðherra Austurrikis.
Hann hélt þvi fram, að Rússar
myndu ekki hætta á heimsstyrj-
öld þá með þvi aö halda yfir
Júgóslaviu til hafs. A sama hátt
heldur hann þvi fram nú, að það
sé rangt að trúa, aö leiðtogarnir
i Moskvu hafi hrundið af stað
meiri háttar árásarherferð til
að ná yfirráðum i íran og ryöja
sér braut yfir Afghanistan og
Iran til oliusvæðanna og sigl-
ingaleiðanna i Persaflóa.
Næstum þvi allt, sem Carter
hefur aöhafst siðan atburöarás-
in I tran og Afghanistan hófst,
hefur oröið honum til fram-
dráttar I bandarlskum stjórn-
málum. En sú pólitik, sem gefur
stundarávinning, er ekki endi-
lega sú sama og best reynist,
þegar til lengdar lætur.
Carter getur fariö fram á að-
gerðir gegn Iran, en Japanir
vilja ekki taka þátt i þeim. Cart-
er fer fram á kornsölubann, en
Argentina vill ekki vera með i
leiknum. Hvað varðar útflutn-
ingsbann á nýtiskutæknivæö-
ingu, styðja aörar þjóðir sjónar-
mið hans, en afneita aöferöum
hans.
Enginn ætti að láta blekkjast
af timabundnum stuðningsyfir-
lýsingum við refsiaðgerðir gegn
Irönum og Rússum frá banda-
mönnum okkar. Þær verða
kannski til að styrkja Carter i
prófkjörum þeim til forseta-
framboös, sem eru að hefjast,
en þegar til kastanna kemur, er
augljóst mál, að bandamenn
okkar munu fyrst og fremst
hafa eigin efnahagslega hags-
muni i huga, jafnvel þó aö það
hafi I för með sér að leiða hjá
sér áskoranir Carters um sið-
ferðilegar refsingar fyrir póli-
tiskan ójöfnuö i Teheran og
Kabúl. Þýtt. K.L.