Tíminn - 09.03.1980, Blaðsíða 16

Tíminn - 09.03.1980, Blaðsíða 16
20 Sunnudagur 9. mars 1980 „Kjarni æöstu listgreinar I heiminum, — tónlistarinnar, er sinfónluhljómsveit, en án sinfónfu á tónlistin sér enga vaxtarmögu- leika. Ég rakst einhvern tfma á grein, sem borin var uppi af þeirri hugmynd, aö i framtiöinni myndu sinfónluhljómsveitir heyra fornum tlma til. Þetta llk- aöi mér illa. Sinfónluhljómsveitir ættu aö vera eilifar. En hvaö býö- ur framtlöin upp á I tónlist? Viö veröum aö játa, aö músikinni er hættara nú en nokkru sinni áöur. Hún á þaö á hættu aö vera gerö aö markleysu samfara tæknivæö- ingu og öllum þessum hijóöum, sem boöiö er upp á. Ég er þó ekki svartsýnn alfariö, en ég vil hvetja til varúöar”. „Sum tónverk eru hrein vitfirring” Þaö er nú blaöamönnum llkt aö leita samhljóma, þar sem þeir eiga ekki aö gera þaö, en okkur fannst skemmtilegt aö heyra Þor- vald Steingrimsson fiöluleikara ræöa um framtfö Sinfóniuhljóm- sveitar Islands og tónlistar i heiminum almennt daginn eftir aö hann haföi veriö viöstaddur af- hendingu tónlistarverölauna Noröurlandaráös I Háskólabiói og hlýtt þar á verölaunaverkiö eftir Danann Pelle Gudmundsen — Holmgreen. „Þaö lá viö, aö koll- egar minir, sem spiluöu jass á Hótel Borg I gamla daga yröu reknir úr Tónlistarskólanum. En mér er spurn. Ef hægt hefur veriö aö likja jassinum viö helgispjöll, hvaö á þaö þá aö kallast, sem viö erum aö fremja nú?” Ég er ákaflega hrifnæmur maöur og hef átt mjög erfitt meö aö dæma listaverk I hjarta minu, en sum tónverk eru hrein vitfirr- ing, — afskræmi. Máske er þaö list. Ég hugga mig viö, aö stund- um er ekki nema hársbreidd milli snilligáfu og vitfirringar... (Þor- valdur hlær). Tónlistarflutningur er sem sagt ekki eintóm sæla. Múslkin gefur lifshamingju. Hún er heill heimur sorgar og gleöi og alls þar á milli. Ég hrlfst ekki alltaf meö, satt er þaö og stundum er hreinasta kvöl aö spila þaö, sem manni llkar ekki. Hins vegar er viröingin fyrir starfinu svo sterk, aö ekkert er svo leiöinlegt, aö þaö sé ekki þess viröi aö fást viö þaö”. „Faðir minn vildi alls ekki að ég lærði á fiðlu” Þorvaldur er einn af fáum tón- listarmönnum Islenskum, sem hefur lifaö af tónlist eingöngu alla slna tlö. Þaö þýöir náttúrlega, aö hann er haldinn baráttugleöi og vinnugleöi. Viö fengum áþreifan- leg dæmi um þessa eiginleika þá tvo tíma, sem viö stöldruöum viö heima hjá honum, þvl aö Þor- valdur settist ekki viötaliö út. „faöir minn vildi alls ekki aö ég læröi á fiölu. Þaö yröi bara sultur og seyra ég heföi ekkert yfir mig aö leggja. Hann vildi, aö ég færi menntaveginn eins og bræöur mlnir. En ég var sauöþrár. Auö- vitaö vann ég á sumrin ýmis al- geng störf, fór t.d. á slld og I brú- arvinnu eöa spilaöi á síldarstöö- unum einsog Siglufiröi en opin- bera styrki til náms hef ég aldrei fengiö. Hljómlistarmenn þurftu aö berjast fyrir rétti sinum á þessum árum. Otlendingar voru meira metnirog var gjarnan haft i hótunum um aö ráöa útlendinga, þegar viö kröföumst kauphækk- unar. Ég var svo heppinn aö starfa alltaf i góöum hljómsveit- um og m.a. meö Bjarna Böövars- syni. Viö lékum saman i útvarp- inu og á dansstööum. Bjarni var forvlgismaöur I félagsmálum hljóöfæraleikara og formaöur félagsskapar okkar. Seinna tók ég viö formennsku af honum. Einmitt á þeim tima, þegar Sinfónluhljómsveitin var stofn- uö? Já, þaö kom I minn hlut aö semja fyrir hljóöfæraleikarana I Sinfónlunni viö V.ilhjálm útvarps- stjóra. Viö vorum sammála um, aö viö þyrftum aö afla fjár, til þess aö af Sinfóniunni gæti oröiö og kom tekjulindin fyrst og fremst frá útvarpinu, enda var Sinfónlan byggö utan um út- varpshljómsveitina gömlu. Slöan fengum viö Gunnar Thoroddsen, Maif'i'i segir Þorvaldur Steingrimsson aðstoð- arkonsertmeistari, sem hefur verið í fremstu röð í tónlistarlífi Islendinga frá stofnun Sinfóníuhljóm- ÉT sveitar Islands fyrir 30 árum sem þá var borgarstjóri til aö veita okkur liö meö framlagi borgarinnar. Rlkisstyrk fengum viö, en hann var lítill. Þjóöleik- hússtjóri, Guölaugur Rósinkranz, var fenginn til þess aö leggja fram fjármagn, því aö hiö nýja Þjóöleikhús þurfti auövitaö aö nota þetta nýja „apparat”. Þessi fjárhagsgrunnur, sem lagöur var, hefur eiginlega enst fram á þenn- an dag meö breytingum þó. „Hljóðfæraleikarar voru aðal- hvatamennirnir” Nú eru sjálfsagt ekki margir, sem þekkja undanfara þess, aö Sinfóníuhljómsveit tslands var stofnuð? Geturöu rakiö þann þráö I fáum oröum? Þaö er erfitt aö segja frá byrjun Sinfónfuhljómsveitarinnar svo vel sé, þvf aö þetta er mál, sem á rætur sinar aö rekja langt aftur I árum. Ef rekja á, hverjír voru hvatamenn aö stofnun Sinfónlu- Hljómsveit Akureyrar t.f.v. Skafti Sigþórsson, Vigfús Sigurgeirsson, Theódór Lilliendahl, Gunnar Sigurgeirsson, Steingrimur Þorsteinsson, Karl O Runólfsson, Vigfús Jónsson, Ingimar Jónsson, Guöjón Bernharösson, Sveinn Bjarman, Þorvaldur Steingrlmsson og óskar Rósberg. Þessa hljómsveit má heyra iútvarpinu enn I dag og hún afrekaöi þaö, að flytja „Ófullgerðu sinfóniuna” áriö 1933. Sinfónlu- hljómsveitin á rætur um allt land og þrjó má nefna úr Hljómsveit Akureyrar, sem komu suöur, Karl, Skafta og Sigþór. Þorvaldur Steingrlmsson aöstoöarkonsertmeistari. Myndina tók GE rétt fyrir kon- sert Sinfóniuhljómsveitar ís- lands nú i vikunni. hljómsveitarinnar, þá koma upp I hugann ótal hópar og menn, sem störfuöu aö tónlist löngu fyrir áriö 1950. Þaö er óhætt aö segja, aö hljóöfæraleikarar voru aöal- hvatamennirnir. Þaö er óeigin- gjörnu starfi beirra aö þakka, aö múslk hér álandi komst I æöra veldi. Viö nutum andlegs áhugá margra manna, m.a. félaga I Tónlistarfélaginu, sem komu á tónlistarskóla áriö 1930. Slöan voru þaö ýmsir menn, sem stuöl- uöu aö þessu beint og óbeint um allt land. Margir útlendinganna I danshúsunum veittu okkur liö. Þeir ílentust hér sumir og stofn- uöu sinar fjölskyldur á íslandi. Mér er þaö sérlega ljúft aö minn- ast þessara manna og hinna góöu drengja Islenskra, sem störfuöu meö mér i þessu, en margir þeirra eru nú horfnir á eilíföar- braut.Mér finnstoft örla á þvl, aö ungt fólk, sem nú er tekiö viö for- ýstu, — þetta er duglegt fólk og ég fagna þvl I forystu, — þaö gleymir þessum forvigismönnum og þá um leiö ýmsum stórvirkjum sinfinluhljómsveitarinnar á hennar bernskuskeiöi. Þeir bara þekkja ekki söguna. Þaö er einmitt þessi saga, sem ég vildi gjarnan, aö þú rektir enn frekar. Viö getum byrjaö á út- varpshljómsveitinni. Hún byrjaöi á triói Þórarins Guömundssonar, sem I voru auk hans Emil Thoroddsen og Þór- hallur Arnason. Trlóiö varö aö kvintett meö komu Bjarna Böövarssonar á bassann og Katrlnar Dalhoff á fiölu. Ég byrj- aöifljótt aöspila sem lausamaöur meö þessu fólki og þannig var og meö Svein ólafsson, violuleikara, sem þá lék á fiölu. Smám saman var veriö aö auka viö hinum hæf- ustu tónlistarmönnum, — m.a. kom óskar Cortes, sem var áöur fiöluleikari, — þar til komin var 14 manna hljómsveit útvarps- hljómsveitin gamla undir stjórn Þórarins Guömundssonar. „Unnum útvarpsþætti i tima Sinfóniunnar” Fleiri forverar Sinfóniuhljóm- sveitarinnar? Ég get nefnt Strengjasveit Tón- listarskólans, Hljómsveit Akur- eyrar og Lúörasveit Reykjavlkur, en hús Lúörasveitarinnar, Hljdmskálinn var lengi einasta hljómleikahúsiö á landinu og er þaö máske enn I dag. En kjarninn I þeirri sveit var Björn Ólafsson aöalfiöluleikari, ég á aöra fiölu, Bjöm 'ólafsson á vlolu og dr. Edelstein á selló. Viö vorum ráönir til þess aö æfa og leika strengjakvartetta I 2-3 ár. Viö æföum yfir 250 æfingar og fluttum fjölda konserta. Svo hætti ég aö leika á aöra fiölu og fór I fyrstu fiölu og hef veriö þar slöan. Þú hefur greinilega veriö á mörgum stööum I einu, einnig eft- ir aö Sinfóniuhljómsveit tslands haföi veriö stofnuö. „Fjarkinn” hétt.d. kvartett, sem þú stofnaöir og lék I útvarpinu I mörg ár. Skorti Sinfóniunni verkefni fyrst I staö? Fvrstu ár hljómsveitarinnar fluttum viö ekki eins marga kon- serta og nú og varö aö finna ráö til þess, aö útvarpiö heföi samt nóg fyrir okkur aÖ gera. Ég stakk upp á þvl, aö viö myndum vinna aö geröútvarpsþátta og varö þaö úr. Bjarni Böövarsson var meö þátt- inn „Gamlar minningar”, þáttur Karís Billich hét „undir ljúfum lögum” og minn nefndist „Suöur um höfin”. Þessa þætti unnum viö I tlma Sinfóniuhljómsveitarinnar. Er ekki margt minnistætt frá þessum fyrstu árum? Jú, viö lékum alltaf I Þjóöleik- húsinu, sem er ómögulegt sem konsertsalur. Góötemplarahúsiö var þá aöalæfingasalur. Fastur hljómsveitarstjóri var ráöinn Olav Kjelland frá Noregi og kom hann hér I mörg ár tvisvar á ári. Hann var afar strangur þjálfari og veitti ekki af nokkurs konar dýratemjara. „Huska at de spill- ar for fattige fiskemanns penge” var viökvæöiö hjá honum. Enn þann dag I dag, finnst mér aö

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.