Tíminn - 08.12.1981, Blaðsíða 8

8
Þriöjudagur 8. desember 1981
WtSÍÍIW
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur
Gislason. Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreióslustjóri: Sig
urður Brynjólfsson. Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jóns-
son. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V. Olafsson. Fréttastjóri: Páll Magnússon.
Umsjónarmaður Helqar-Timans: llluaí Jökulsson. Blaðamenn: Agnes
Bragadottir, Bjarghildur Stefánsdóttir, Egill Helgason, Friðrik Indriðason,
Friða Björnsdóttir (Heimilis Timinn), Halldór Valdimarsson, Heiður Helga
dóttir, Jónas Guðmundsson, Jónas Guðmundsson, Kristinn Hallgrimsson,
Kristin Leifsdóttir, Ragnar Orn Pétursson (iþróttir), Skafti Jónsson. utjits-
teiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guð-
jón Robert Agústsson, Elin Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir.
Prófarkir: Kristin Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteínsdóttir.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Siðumúla 15, Reykjavik. Simi:
84300. Auglýsingasimi: 18300. Kvöldsimar: 84387, 84392. — Verð i lausasölu
5.00. Askriftargjald á mánuði: kr. 85.00- Prentun: Blaðaprent h.f.
Óhagkvæm prósenta
„Prósentan hefur ávallt verið bændum óhag-
kvæm”, er haft eftir gömlum þingskörungi og
bændahöfðingja. Hér skal engum getum að þvi
leitt hvort prósentan hafi leikið bændur grátt og
skert afkomu þeirra, en það liggur i augum uppi
að fjölmennur þjóðfélagshópur býr við óhag-
kvæma prósentu og hefur gert lengi. Það er lág-
launafólkið.
Fjórum sinnum á ári eru reiknaðar út verðbæt-
ur á laun og laun hækkuð samkvæmt þvi. Allir fá
sömu prósentuhækkun, sem þýðir að þeir sem
hærri hafa launin fá hærri upphæð i sinn hlut en
þeir láglaunuðu, og launabilið breikkar. Þegar
næst er reiknað eykst bilið enn og svo koll af kolli.
Það liggur i augum uppi að i timans rás og eftir
þvi sem þessari reiknikúnst er oftar beitt, breikk-
ar bilið og misréttið eykst.
Stjórnvöld hafa reynt að hægja á þessari ó-
heillaþróun með þvi að takmarka verðbætur á
hærri laun, en atvinnurekendur hafa gert sér litið
fyrir og ákveðið að greiða öllum starfsmönnum
sömu hækkunarprósentu og enginn getur bannað
þeim það, þvi að i kjarasamningum er samið um
lágmarkslaun en engin ákvæði eru um hve há
laun greiða megi.
Það er orðin löngu viðtekin regla i kjarasamn-
ingum, að allir launþegar fái þvi sem næst sömu
hækkanir, og oft fá þeir sem betur mega»meiri
launahækkanir en aðrir. Skekkir þetta dæmið
jafnvel enn meir og virðast samningamenn
vinnumarkaðarins aldrei skeyta um það óréttlæti
er þeir stuðla að við endanlega gerð kjarasamn-
inga.,þrátt fyrir stóryrði um að brýna nauðsyn
beri tilað bæta kjör hinna láglaunuðu þegar verið
er að undirbúa kröfur og gagntilboð. Upp i lág-
launaíólkið er stungið dúsu i formi einhverra fé-
lagsmálapakka, sem einkum hafa sér til ágætis
að auka útgjöld rikissjóðs og hægt er að telja fólki
trú um að þarna hafi það nú heldur betur fengið
kjarabætur.
Eitt hiö undarlegasta við þetta stigmagnandi
ranglæti er að þeir, sem einkum þykjast bera hag
láglaunafólks fyrir brjósti, halda i það dauða-
haldi og bregðast hinir verstu við ef imprað er á
að breyta þessu steinrunna kerfi eins og fara eigi
að fremja helgispjöll. Þá er æpt á torgum um
kauprán, kjaraskerðingu, minnkun kaupmáttar
og hvað þetta nú allt heitir. Það er rétt, að kjör
hálaunamannanna yrðu skert,ef hróflað yrði við
þessari heilögu kú, en með skynsamlegum að-
gerðum væri áreiðanlega hægt að rétta hlut hinna
láglaunuðu, eða að minnsta kosti að koma á jöfn-
uði sem breikkaði ekki ávallt bilið milli launa-
taxtanna á sjálfvirkan hátt.
Það er samdóma álit allra, að verðbólgan rýri
efnahag láglaunafólks fremur en hinna efna-
meiri. Samkvæmt þvi væri það fyrst og fremst
hagur hinna efnaminni og tekjulágu að sporna við
þeirri verðbólguþróun sem við búum við.
Verðbólga á sér margar orsakir, og það er ekkert
cinfalt mál að kveða hana i kútinn, en það mætti
örugglega draga verulega úr henni ef samkomu-
lag næðist um að hægja á sjálfvirkri vixlþróun
verðlags og launa og tryggja með þvi bættan hag
láglaunafólksins sem allir þykjast bera um-
hyggju fyrir i orði en stuðla að auknu misrétti á
borði. O.ó.
menningarmál
Varnarrit fyrir
stjórnkerfid
Vilhjálmur Hjálmarsson:
Raupaö úr ráðuneyti
Innan dyra á Hverfisgötu 6 i fjög-
ur ár og fjóra daga.
Bókaútgáfan Þjóösaga 1981.
Þetta er óvenjuleg bók. Hér
segir fyrrverandi ráðherra frá
sinum ráðherradómi. Augljóst er
að það er gert i þeim tilgangi að
glöggva fyrir lesendum hvernig
málum er ráðið og að þeim unnið
á æðstustöðum.Ogekki mun þess
vanþörf þvi aðhætt er við að ýms-
irséuheidurillaað sér um stjórn-
kerfið. Þetta er þvi þörf lesbók
fyrir ýmsa þvi að þekking á þjóö-
félagsmálum er öllum nauðsyn-
leg i lýðræðislandi.
Menntamálaráðuneytið kemur
viða við sögu. Til þess er leitaö
vegna býsna margra og allskonar
mála. Hér þarf engan meting
milli ráðuneyta um hverra mál
séu mikilvægust. En i sambandi
við uppeldismálin, megum við
jafnan hafa i huga það sem
Magniís sálarháski sagði þegar
verið var að ræða norður i Skaga-
firði, á hverju ætti að byrja þegar
þingið islenska hefði fengiö f jár-
veitingavald og löggjafarvald
1874. Hann sagði: „Auðvitað á að
byrja á börnunum”.
t lýðfrjálsu landi gerast hlut-
irnir þannig að fyrst vekur ein-
hver máls á þvi að eitthvað sé
ekki nógu gott. Þarna er vanrækt
verkefni eða öfugt staðið að ein-
hverju. Takist honum að vinna
aðra á mál sitt verður tekið undir
við hann og siðan bindast menn
samtökum um að knýja fram að-
gerðir. Þá erustofnuð félagssam-
tök eða einhver hinna eldri félaga
fengin til að taka málið að sér.
Svo er kannski flutt þings-
ályktunartillaga um að fela rikis-
stjörninni að undirbda löggjöf um
málið. Verði hún samþykkt má
g Vilhjálmur Hjálmarsson.
búast við að ráðuneytiö feli
ákveðnum mönnum aö vinna það
verk.
Þetta er hin eðlilega leið i lýð-
ræðislandi. Hún þykir kannski
seinfarin og margorð og pappirs-
frek,en samt þekkjum við ekki
aðra farsælli.
Þessi minningabók Vilhjlams
Hjálmarssonar fjallar að veru-
legu leyti um þessi vinnubrögð.
Auðvitað eru þau ekki rakin aö
rótum því að ekkert nær til ráðu-
neytisins fyrr en bUið er aö
koma af stað einhverri hreyfingu
um það. Hitt er annað mál að nýj-
ar hugmyndir um framkvæmd
viðurkenndra verkefna geta kom-
ið beint og milliliðaluast til ráð-
herra. Eflaust hefði Vilhjálmur
getað nefnt dæmi um slikt en um
það er hann fáorður. Hann sleppir
alveg að raupa af þvi. Og raunar
held ég að maðurinn sé tiltölulega
laus við grobb og drýgindi i þesari
bók sinni.
Það er þjóðkunnugt að Vil-
hjálmur á Brekku er léttur i máli
og hispurslaus i tali. Vera má að
nærri liggi einhverntima að les-
anda finnist að frásögnin sé þvi
likust sem ögn sé fært i stil. Svo
mun þó naumast vera. Þegar vel
er gáð,reynist orðalagið vera svo
að hann hafi heyrt eða sagt hafi
verið. Og slikt gat auðvitað verið
snertispöl frá nákvæmustu stað-
reyndum.
Fjöldimynda er i bókinni, and-
litsmyndir af meira og minna
þjóðkunnu fólki og myndir teknar
við ýmiskonar tækifæri. Sumar
þeirra munu þykja sögulegar,
aðrar hafa einkum sér til gildis að
þær eru skemmtilegar. Ég nefni
hér tvær sem sýna að dugandi
konur að sækja mál sitt fyrir ráð-
herra. Þær þykja mér ágætar.
Eins og gefur að skilja kemur
fjöldi manna við sögu i þessari
bók. Vilhjálmur ber mönnum
söguna vel og er umtalsgóður.
Auðvitað segir hann frá ágrein-
ingsmálum sem deilt var um af
fullri alvöru. Venjulega finnst
honum andstaðan skiljanleg og
réttmæt frá sjónarmiði hinna. Út
af ber þó um löggjöfina um sér-
stakan fræðslustjóra i hverjum
tiuþúsund manna bæ. Sú löggjöf
var kntnn fram en svo var það
heldur ekki meira. Bókstafurinn
stendur og þetta eru lög, en svo er
það búið. Sigurinn vannst en hon-
um ekki fylgt eftir. Löggjöfin var
óþörf og meira en það. En það má
lika læra af þessari sögu. Ef
menn geta lært.
Ég lit á þessa bók sem
skemmtilega og trausta lesbók
um stjórnsýsluþætti i samtið
okkar. Hún er létt og fróðleg. En
bak við þessa frásögn ætla ég að
lesendur greini mynd af sögu-
manni. Og það mun verða geð-
þekk mynd sem gott er að skoða.
Þvi má svo við bæta að með
þessari frómu og yfirlætislausu
frásögn er raunar svarað tals-
verðu af þeim rógi sem stöðugt er
haldið uppi um hið „ómanneskju-
lega kerfi”. Til þess hygg ég aö
bókin sé skrifuð i og með a.m.k..
Og óhróðrinum ersvarað vel. Þaö
vænti ég að fjöldi stjórngæslu-
manna finni og meti.
H.Kr.
Haukur Clausen sýnir
ad Kjarvalsstödum
Kjarvalsstaðir
Haukur Clausen
málverkasýning
28. nóv.-13. des. 1981
105 myndir.
Málaraglugginn og raf-
magnsbókin
Mér er það minnisstætt þegar
ég var drengur, að oft voru sýnd
málverk i sýningarglugga Málar-
ans, sem þá var eins konar fjöl-
miðill, er borgarbúar höföu að-
gang aö, alveg eins og Rafskinnu
Gunnars Bachmanns, sem var
stór rafmagnsbók, full af haglega
teiknuðum og lituðum auglýsing-
um, en hún var i Skemmuglugg-
anum hjá Haraldi. Þar voru einn-
ig sýnd málverk og til dæmis
sýndi Svavar Guðnason þar fyrst
eftirsig myndir og Markús Ivars-
son, forstjóri i Héöni, stóðst auð-
vitað ekki freistinguna og keypti
sýninguna þar alla, en hann fór
stundum illa með peninga, að
mörgum fannst þá. Var alltaf
með málverk á pedalanum, þegar
borgað var Ut i Héöni.
önnur minnisstæö sýning, eða
sýningar frá þeirri ti'ð, vaf þegar
Arreboe Clausen sýndi málverk
eftir sig i Málaraglugganum .
Það var dálitið óvenjulegt, þvi
hann keyrði ráðherrana, og var
ekki málari i þeim akademiska
skilningi sem þá var rikjandi hér.
Hann var fristundamálari, eða
þvottahúsmálari, eins og það er
stundum nefnt núna, þegar allir
mála meiraog minna. Fristunda-
málarar voru þá að mig minnir
aðeins tveir i' landinu, svo ég
vissi, Arreboe Clausen og Magn-
ús, dósent, sem svo var nefndur
en hann var ráðherra þegar ég
var strákur, en lengst af prófess-
or f guðfræði við Háskólann. Aðra
vissi ég ekki um, annað en ég
hafði heyrt að gamli biskupinn,
Jón Helgason, hefði málað flott
málverk og þeim átti ég síðar eft-
ir að kynnast. Ég hékk langtim-
um saman við þessa glugga og
það gjörðu margir fleiri.
Það má vera til marks um álit
manna á þessari aukamálningu i
landinu að í engu uppsláttarriti,
er ég hefiundir höndum, er á þaö
minnst að þeir Magnús og Jón
heföu verið myndlistarmenn, en
allt er talið er þeir rituðu. Orðið
var nefnilega stærra, þá einkum
hið læröa og prentaða orö.
Astæðan til þess að ég rifja
þetta upp er sú að nú sýnir Hauk-
ur Clausen, tannlæknir, sínar
myndir að Kjarvalsstöðum en
hann ersonur Arreboe Clausen og
einhvern veginn stóðu þessar
gömlu myndir úr Málaraglugg-
anum svo ljóslifandi fyrir hug-
skotssjónum minum, þegar mér
var sagt að Haukur fengist við
myndlist.
Hygg ég að hann hafi erft þar
listfengi föður sins, sem var aö
minu mati all fær, ekki siður en
guöfræðingarnir tveir sem nú eru
smám saman að fá pláss i lista-
sögunni.eftiraö byrjaðer að taka
meira mark á málverkum manna
er hafa annars litla skólagöngu i
listum.
Þessi grunur minn var reyndar
staöfestur, er ég las það einhvers
staðar, að Haukur hefði fyrst
fengið að fara með liti föður sins,
þegar hann var barn aö aldri.
Sýning Hauks Clausen
Það var þvi sannarlega með
ljúfarendurminningar i huga, um
þessa ágætu menn er minnst var
á hér að framan, að ég fór að
skoða sýningu Hauks Clausen að
Kjarvalsstöðum. Og kannskí
hefði hann lika sýnt i' Málara-
glugganum, eða i glugganum með
rafmagnsbókinni, ef hann hefði
verið fyrr á ferðinni eða áður
meðan það heyrði meira undir
sérvisku en myndlist að ólærðir
menn væru að föndra við mynd-
list. Básaskipting og stéttaskipt-
ing var nefnilega afmarkaðri þá
en núna.
Haukur sýnirþarna næralltsitt
sitt lifsverk á þessu sviði, er mér
sagt, þaö er að segja frá þvi að
hann telur sig byrja að ná viðun-
andi árangri til dagsins i dag.
Hann málar með oliulitum og
vatnslitum, og hann notar fri-
stundirfrá erli lækninganna til að
mála þessar myndir. Myndir
hans eru flestar af landslagi, og
margar eru af frægum stöðum,
þannig að hver og einn getur bor-
ið saman við einhverja staði.
í þessum myndum, mörgum
hverjum er að finna þá gleði er
maöur fann i Málaraglugganum
hjáföður hans, eða sköpunargleði
og næmtauga fyrir kyrrlátri feg-
urð. Besta myndin á sýningunni
finnst mérþóstór, rauð abstrakt-
mynd,sem mun vera i eigu bróð-
ur hans, ef ég tók rétt eftir. Af
öðrum myndum, held ég mest
upp á vatnsliti Hauks, einkum i
minni myndum hans, eða smá-
myndum. Þar nær hann að minu
mati feti framar en i öðrum
myndum.
Haukur er ekki maður nýjunga
i m álverki, þótt hann sé það i sinu
sérfagi, að mér er sagt, framsæk-
inn og fær. Hann fer hina troönu
slóð. í tækni hefur hann náð ótrú-
lega langt innan þess sviðs er
hann vinnur á i myndlist, og sýn-
ing hans hefur vakið verðskuld-