Fréttablaðið - 20.07.2008, Blaðsíða 8

8 20. júlí 2008 SUNNUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson og Óli Kr. Ármannsson. Fréttablaðið kemur út í
103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Eftir Elliða Vignisson
Okkur Íslendingum hefur vegnað vel í samstarfi þjóða.
Þátttaka okkar í NATO, EES,
Schengen og EFTA sýnir okkur að
ýmsir kostir geta fylgt samstarfi
þjóða. Þannig eru til dæmis líkur
á lækkun á verði matvæla í
kjölfarið á breytingum á mark-
aðshlutdeild innlendrar fram-
leiðslu vegna aukinnar sam-
keppni við innflutning. Einnig
yrði rekstrarumhverfi alþjóð-
legra fyrirtækja á Íslandi
einfaldara og stöðugra. Þá myndi
afnám tolla til dæmis á unnar
sjávarafurðir auðvelda markaðs-
sókn slíkra verðmæta á þetta
markaðssvæði. Ekki þarf að efast
um að ýmsir hagsmunir hvetja til
að aðild sé ígrunduð.
Hverjir eru gallarnir?
Með þátttöku værum við að
afsala okkur hluta af fullveldinu
og skerða möguleika okkar til
sértækra aðgerða á ýmsum
sviðum. Sumum kann að finnast
slíkt léttvægt og sannarlega erum
við þegar undir þá sök seld að
þurfa að innleiða lög og reglur frá
Brussel. Það er þó óumdeilanlegt
að í Evrópusambandinu hefðu
stjórnvöld ekki jafn mikið
svigrúm til að laga sig að
breytingum í alþjóðlegu umhverfi
og nú er. Áhrif okkar innan
sambandsins yrðu sennilega
hverfandi og með breytingum á
Lissabon-sáttmálanum verða
áhrif smáþjóða enn minni.
Utan Evrópusambandsins hefur
okkur vegnað vel og EES-
samningurinn tryggir okkur
þegar mikið af þeim hagsmunum
sem aðild að Evrópusambandinu
fylgja. Þetta er ákvörðun sem
ekki bara snertir núverandi
kynslóðir Íslendinga heldur
komandi kynslóðir. Í mínum huga
er ljóst að það þarf brýna og
ótvíræða þjóðarhagsmuni til þess
að ráðast í aðildarumsókn.
Fyrir okkur í Vestmannaeyjum
snýst þetta að stóru leyti um
stöðu sjávarútvegs og þegar
sjávarútvegsmál Evrópusam-
bandsins eru skoðuð þá er það
síst til þess að hvetja til aðildar-
umsóknar. Alkunna er að 80% af
fiskistofnum innan lögsögu
sambandsins eru ofveiddir
(heimsmeðaltalið er 25%) og
sjávarútvegur aðildarlanda
óarðbær. Þá óttumst við í
sjávarbyggðunum eðlilega að
fjarlægðin milli ákvörðunar-
valdsins og atvinnuvegarins
verði enn aukinn. Í dag er
atvinnuvegurinn á landsbyggð-
inni en ákvörðunarvaldið (og
vísindastarfið) í Reykjavík og við
finnum vægast sagt sterkt fyrir
þessari fjarlægð. Það er því von
að við gjöldum varhug við því að
vísa ákvörðunarvaldinu til
Brussel. Innan sambandsins er
lokaákvörðun um aflamark tekin
af ráðherraráði ESB að fengnum
tillögum framkvæmdastjórnar
sem aftur leitar til sérstaks
vísindaráðs sem sjálft leitar til
sérfræðinga á hverjum stað fyrir
sig. Slíkt bákn með sínum flóknu
boðleiðum gerir ekkert annað en
valda búsifjum til dæmis þegar
taka þarf ákvörðun um veiðar á
torfufiski sem gefur sig í örfáa
daga eftir að hann mælist.
Atburðarásin frá seinustu vertíð
þegar stopp var sett á loðnuveið-
ar sýndi að fjarlægðin milli
ákvörðunarvalds/vísindamanna
og atvinnuvegar er þegar of
mikil og nær að stytta hana en
lengja.
Sínar hvorar öfgarnar
Að sjálfsögðu eiga þessi mál að
vera í umræðunni og til stöðugrar
skoðunar. Umræðan þarf hins
vegar að vera af meiri ábyrgð
en hingað til hefur verið.
Samfylkingin hefur gengið
fram sem hreintrúarflokk-
ur í Evrópuumræðunni og
einangrað sig við kosti
aðildar. Slíkt hið
sama hafa
Vinstri græn
gert en þó með
öfugum
formerkjum
því þau finna
aðild allt til
foráttu.
Sjálfstæðis-
flokkurinn,
með
forustu-
menn sína í
broddi
fylkingar,
hefur hins
vegar verið
óhræddur
við að halda á lofti kostum og
göllum í umræðunni um Evrópu-
sambandið.
Það á ekki að hafna aðild
umsvifalaust en það á heldur ekki
að nálgast aðild eins og hún sé
hókus pókus í efnahagsmálum
frekar en í öðrum málum.
Sennilega væri það farsælast
að bíða og sjá til en þó ekki með
því að vera skoðunarlaus á
hliðarlínunni. Íslendingar þurfa
að koma sér upp vegvísi og ljúka
heimavinnunni áður en hægt er
að fara að tala um aðildar-
viðræður. Hvaða brýnu og
ótvíræðu þjóðhagslegu hagsmun-
ir eru lagðir til grunns? Á hvaða
tímapunkti á að hafa þjóðar-
atkvæðagreiðslu? Hvenær á að
breyta stjórnarskránni? Hvaða
reglur eiga að vera um þjóðar-
atkvæðagreiðslur? Með öðrum
orðum, hvernig á að fara í málið?
Það er brýnasta spurningin sem
þarf að svara.
Vegvísirinn lykilatriði
Við erum langt frá því að geta sótt
um aðild umsvifalaust. Því miður
hefur umræðan verið afvegaleidd
með því að nota stöðu krónunnar
og þróun í efnahagsmálum til að
sprengja upp umræðuna. Fólk sem
vill láta taka sig alvarlega hefur
talað um sambandsaðild eins og
magnyl við hausverk. Það er alveg
ljóst að innganga í Evrópusam-
bandið kemur okkur ekki til
aðstoðar í núverandi efnahags-
lægð. Ferlið er miklu lengra en
svo, þannig að til þess þarf aðrar
og nærtækari leiðir. Ef af
aðildarumsókn verður þá er þar
um einhverja stærstu
ákvörðun að ræða í sögu
lýðveldisins. Ákvörðun sem
haft getur slæm eða góð
áhrif á daglegt líf okkar og
komandi kynslóða. Við eigum
ekki að taka slíka ákvörðun á
grundvelli skammtíma-
sjónarmiða og
dægurumræðu.
Lykilatriðið er að
koma upp vegvísi
eins og Björn
Bjarnason dóms-
málaráðherra hefur
ítrekað bent á. Þar á
m.a. að leggja upp
línurnar um
efnahagslegar og
stjórnskipulegar
ráðstafanir og fjalla
um tímaramma.
Höfundur er bæjarstjóri í
Vestmannaeyjum.
Afvegaleidd umræða
Hringdu í síma
ef blaðið berst ekki
Y
ngri Íslendingar gætu gert margt verra en að kynna
sér minningarorð sem skrifuð voru um Ragnar heitinn
Kjartansson fyrrverandi stjórnarformann Hafskips,
sem jarðsettur var síðastliðinn föstudag. Óvenjulega
harður undirtónn birtist þar sem rauður þráður í skrif-
um ýmissa þjóðkunnra Íslendinga og veitir innsýn í eitthvert
heiftúðugasta deilumál íslensks samtíma: Hafskipsmálið, sem
skók íslenskt samfélag árum saman og þar sem átök á sviði
stjórnmálanna og í heimi viðskiptanna birtust með óvenjulega
beinskeyttum og ógeðfelldum hætti.
„Hafskipsmálið er vonandi síðasta „galdrabrennan“ á Íslandi,
reit Pétur Sveinbjarnarson til minningar um Ragnar vin sinn,
Sigurður Hafstein kallaði Hafskipsmálið „stærsta og alvarleg-
asta réttarfarshneyksli Íslandssögu síðari tíma“ í sinni grein. Í
sérstakri rammagrein skrifuðu þeir Björgólfur Guðmundsson
og Páll Bragi Kristjónsson, nánustu samverkamenn Ragnars
innan fyrirtækisins, meðal annars að það yrði hlutskipti þeirra
sem eftir lifðu að gera langþráðan draum Ragnars um uppreist
æru að veruleika. Jafnframt sagði í grein þeirra félaga:
„Að undanförnu hefur bakgrunnur Hafskipsmálsins og mála-
reksturinn verið tekinn til gaumgæfilegrar skoðunar með það að
markmiði að leiða allan sannleika málsins í ljós. Ragnar fylgdist
af miklum áhuga með framvindu þeirrar vinnu allt fram á síð-
asta dag. Hafskipsmálið er ekki uppgert af okkar hálfu og í því
munum við þremenningar hér eftir sem hingað til tala einum
rómi enda þótt einn okkar hafi verið óvígur um langa hríð og
loks fengið líkn frá þraut.“
Þetta eru athyglisverð ummæli sem sýna auðvitað svart á
hvítu hversu gífurleg raun er fyrir hvern mann að sæta alvar-
legum ásökunum, ákærum og tilheyrandi fjölmiðlaumfjöllun.
Ragnar Kjartansson, Björgólfur Guðmundsson og félagar máttu
verja mannorð sitt í einhverjum umfangsmestu réttarhöld-
um Íslandssögunnar, sem stóðu á árunum 1986-1990. Það að æ
síðan hafi þeim félögum verið umhugað að leiða allan sannleika
málsins í ljós, sýnir hversu djúpstæð áhrif slík mál geta haft.
Til verða sár sem aldrei gróa. Ljóðlínur Einars Benediktssonar
koma ósjálfrátt upp í hugann: „Þel getur snúist við atorð eitt.
Aðgát skal höfð í nærveru sálar.“
Því er sérstakt fagnaðarefni að bók um tilurð og baksvið þess-
ara mála sé nú tilbúin til útgáfu. Kannski rætist þá sá spádómur
Styrmis Gunnarssonar, fyrrverandi ritstjóra, sem skrifaði í minn-
ingargrein um Ragnar að íslenskt samfélag ætti eftir að horfast í
augu við sjálft sig vegna Hafskipsmála og annarra mála.
Hvaða önnur mál gætu það verið? Hvað höfum við sem þjóð
lært af Hafskipsmálinu? Fellum við enn dóma undir eins og sakir
eru bornar á einstaklinga? Erum við enn tilbúin að trúa nánast
hverju sem er upp á náungann? Þurfa sakborningar ekki enn
að sæta ákærum og berjast fyrir mannorði sínu árum saman?
Þurfum við nokkuð að leita lengi að málum sem upphófust með
miklum sakarefnum og sannkölluðu fjölmiðlafári en lyktaði svo
með allt öðrum og veigaminni hætti eftir margra ára þóf?
Um leið og tekið er undir hina hinstu kveðju til Ragnars Kjart-
anssonar við hans leiðarlok og samúð vottuð aðstandendum hans,
skal þess óskað að draumur hans fái fljótt ræst um að brátt verði
öll sagan sögð og ekkert dregið undan. Og hið sanna fái loks að
koma í ljós.
Hvað höfum við lært af Hafskipsmálinu?
Aðgát skal höfð
BJÖRN INGI HRAFNSSON SKRIFAR
Bjargar hann Geir
eins og Greifunum?
Tryggvi Þór Herbertsson hagfræðingur,
sem ráðinn hefur verið sem ráðgjafi
forsætisráðherra í efnahagsmálum,
var afar úrræðagóður þegar hann var
hljóðmaður hjá Greifunum hér á árum
áður. Fyrir nokkrum árum röktu hljóm-
sveitarmeðlimir þá sögu þegar þeir
voru að spila á balli einu en þá varð
tæknivandi þess valdandi að ekkert
hljóð kom úr stórum hátölurunum.
Töldu þá flestir að ballið væri búið
en ekki Tryggvi Þór. Hann sneri
mónitorunum þá einfaldlega út í
sal og þannig nutu ballgestir tón-
listarinnar fram á rauða nótt. Það
verður því spennandi að sjá hverju
hann stingur upp á til að vinna á
efnahagsvandanum.
Bjargvættir úr
tónlistargeiranum
Það er greinilegt að menn úr tónlistar-
geiranum hafa ráð undir rifi hverju
þegar yfirvaldið er komið í klemmu.
Miðbærinn var kominn í hálfgerða
rúst þegar Ólafur F. Magnússon
borgarstjóri fékk Jakob Frímann
Magnússon Stuðmann til liðs við
sig og virðist nú snyrti-
mennskan vera þar í
fyrirrúmi.
Nýlunda í embætti
borgarstjóra
Ólafur fer sem sagt ekki troðnar slóð-
ir við að leysa vandamál borgarinnar
eins og sést á öðru dæmi. Löggæslu-
mál í miðborginni hafa verið mikið
til umræðu í fjölda ára. Á bloggsíðu
sinni segir Björn Bjarnason dóms-
málaráðherra að frá því
að hann hafi tekið við
ráðuneytinu árið 2003
hafi enginn borgarstjóri
fundað með honum um
þessi mál fyrr en Ólafur
tók upp á því. Við hverja
ræddu hinir borgarstjór-
arnir eiginlega til að reyna
að leysa þennan vanda?
jse@frettabladid.is