Tíminn - 10.06.1982, Blaðsíða 12

Tíminn - 10.06.1982, Blaðsíða 12
12 FIMMTUDAGUR 10 JÚNÍ 1982 heimilistíminn umsjón: AKB ■ Kaflið bætir, hressir og kætir stendur einhvers staðar. Flest erum við víst sammála um það að kaffíð sé ómissandi og við fáum okkur nokkra bolla af kalfi á degi hverjum. En um hollustu kaffisins eru margar efasemdir og margir telja það mjög óhollt. Árið 1978 skýrði matvælarannsókna- nefnd í Bandríkjunum frá því, að komið hefði í ljós við rannsóknir þeirra að of mikið af koffeini sem er áhrifamikið efni i kaffi gæti valdið alvarlegum skaða á þroska miðtaugakerfisins. Siðan hafa ýmsir vísindamenn kennt koffeini um Er koffeinið hættulegt? fæðingargalla og krabbamein i briskirtli m.a. En koffein er ekki bara í kaffi, heldur i mörgum vinsælum gosdrykkjum t.d. Coca Cola, Pepsi Cola, Tab, Spur, einnig er það í tei, kakói og súkkulaði. Þó að rannsóknir hafi farið fram í mörg ár á koffeini hefur ekkert öruggt fengist út úr þeim rannsóknum um skaðsemi efnisins. En eitt er það, sem allir eru sammála um, að koffeinið hefurörvandi áhrif á miðtaugakerfið. Það dregur saman æðarnar, eykur hjartslátt og örvar heilann, magann ognýrun. Ásumt fólk verkar það eins og amfetamin, hressir það um stund, en siðan fer allt í sama horfið og áður var. Hjá sumu fólki orsakar koffein svefnleysi og hjá þeim, sem drekka mjög mikið af kaffi eða tei (5-10 bolla á dag) verður vart einkenna taugaóstyrks, eirðarleysis, höfuðverkjar og vöðvasamdráttar. Rannsóknir hafa verið gerðar á áhrifum koffeins á börn, sem þola minna magn en fullorðnir vegna þess að þau eru minni. Rannsóknirnar sýndu, að börn, sem drekka mikið af kóladrykkj- um, sem innihalda koffein geta orðið fyrir heilaskaða og skaða á miðtauga- kerfi, en ekki var greint frá, hve mikið magn af koffeini væri yfir hættumörk- um, enda ekki fullrannsakað. Allt þetta umtal um að koffein sé hættulegt hefur þó orðið til þess að framleiðendur kaffis og kóla drykkja erlendis hafa fundið fyrir minnkandi eftirspurn. í Bandaríkjunum neyttu 75% íbúa kaffis árið 1962, en á síðasta ári voru það 56% ibúa. Aðalástæðan mun vera sú að fólk á aldrinum 20-30 ára drekkur ekki eins mikið kaffi og foreldrarnir gerðu. Fyrir 30 árum var kaffineysla 3.12 bollar á mann á dag, en er nú 1.92 bollar. Á sama tíma hefur neysla gosdrykkja, aðallega drykkja með koffeini, farið fram úr kaffidrykkju. En sala á koffeinlausu kaffi hefur aukist um 15% frá 1962. Að vísu hækkaði kaffið á heimsmark- aðinum árin 1976 og 1977 og það stuðlaði einnig að minnkandi kaffi- drykkju. En vegna tortryggni í garð koffeinsins hefur kaffinotkun minnkað á síðustu tveimur árum (í Bandaríkjun- um) um 6.5.%. Þangað til nýlega virtust Bandarikjamenn hafa lítinn áhuga á koffeinlausum kóladrykkjum, en 1980 kom á markað RC100, koffein- og sykurlaus kóladrykkur og á árinu 1981 þrefaldaðist salan á honum. Sama gildir um aðra koffeinlausa kóladrykki, sem stórfyrirtækin setja á markað, sala eykst ■ Skafis er nýjung hér á ísmarkaðnum og er rjómaís, sem hefur þá eiginleika að vera mjúkur beint úr frystinum. Skafisinn er framleiddur í 2 lítra kringlóttri öskju með góðu loki og eru af honum tvær bragðtegundir, krókant og vanillu. Handhægt lok og góð askja auðvelda geymslu. Þó svo að aðeins sé notaður hluti af isnum, má geyma stöðugt um ca. 5% á mánuði. En getur það verið að koffeinið eigi sök á fósturskaða, eða krabbameini í briskirtli? Það veit enginn enn fyrir víst, en nú fara fram víðtækar rannsóknir á dýrum til að reyna að komast að þvi. í rannsókn sem gerð var á rottum árið 1980 orsökuðu stórir skammtar af koffeini þð að ungar þeirra fæddust með galla á útlimum og þær rottur, sem, fengu minni skammta eða það sem samsvarar um 2 bollum á dag hjá manneskju, fæddu unga, sem voru vanþroska að beinabyggingu. Þó eru vísindamenn ekkert of sann- færðir um það að tilraunir á dýrum geti sannað neitt um skaðsemi koffeins fyrir manninn. Rottur t.d. melta kaffiefnin allt öðru vísi en menn og ekki er vitað hvort menn eru næmari eða ónæmari fyrir koffeini en dýrin. Ekkert hefur komið fram sem sannað getur að koffein hafi skaðvænleg áhrif á fóstur, en margir læknar og visindamenn telja þó, að ófrískar konur eigi að forðast að drekka kaffi alla vega í óhófi, alls ekki meira en tvo bolla á dag. En hvað um börnin sem hella í sig gosdrykkjum með koffeini? Rannsóknir hafa leitt í ljós, að börn, sem drekka sex flöskur af drykkjum með koffeini á dag verða taugaóstyrk og tala hraðar en afganginn áfram. ísinn er góður til notkunar í alls kyns ísrétti, t.d. með ávöxtum, sósum, þeyttum rjóma og súkkulaði. Einnig er gott að nota ísinn með vöfflum, pönnukökum eða heitri eplaköku i staðinn fyrir rjóma. Til þess að skafa kúlur þarf að nota heita skeið eða sérstaka kúluskeið. eðlilegt er. Rannsóknir munu halda áfram á áhrifum koffeins á fólk og vafalaust komast vísindamenn einhvern tímann að hinu sanna um það, hvort þetta vinsæla efni er skaðlegt eður ei. Það reynist mörgum erfitt að venja sig af kaffidrykkju, þó að mikið sé nú á markaðnum af alls konar jurtadrykkj- um. Áhrif kaffeinsins á fólk eru mjög mismunandi. Sumir geta orðið tauga- óstyrkir og fengið öran hjartslátt af því að drekka einn bolla af sterku kaffi, en aðrir geta drukkið jafnvel 10 bolla á dag, án þess að finna fyrir neinum óþægind- um. Flestir geta neytt um 200 mg af koffeini á dag og notið örvunar þess án þess að finna til sýnilegs skaða. Margir neyta þó um 500-600 mg á dag og allt upp í 1000 mg. Samt eru það margir, sem drekka um 3 bolla af kaffi á dag (um 300 mg), sem finna fyrir einkennu koffeineitrunar. Einkennin geta verið svefntruflanir, höfuðverkur, skjálfti óstöðvandi á- hyggjur, þunglyndi, eirðarleysi, hraður hjartsláttur, óreglulegur hjartsláttur (eins og hjartað missi úr slag) hraður andardráttur, niðurgangur, magaverkir, tíð þvaglát og vöðvaspenna. Einkenni kaffieitrunar geta horfið á nokkrum árum og eru því oft talin stafa af öðrum orsökum. Vegna þess að koffeinið er Einfaldar uppskriftir m/skafís: 1. í ábætisskál eru settar 2-3 kúlur af krókant-is og rifsberja eða jarðarberj- amauk sett ofan á. 2. í ábætisskál er sett súkkulaðisósa og þar ofan á kúla af krókant-ís. Á ísinn setjum við svo súkkulaðisósu sem skreytt er með þeyttum rjóma, söxuðum ekki talin orsakavaldurinn getur sjúkl- ingur fengið ranga meðalagjöf, þar sem ef til vill aðeins nægði að fá hann til að hætta við kaffidrykkju. Valium er ekki rétta meðalið fyrir sjúkling, sem þjáist af þunglyndi vegna eituráhrifa koffeins- ins, ekki heldur svefnpillur fyrir sjúkl- inga, sem þjáist af svefnleysi vegna of mikillar kaffidrykkju. Besta ráðið til að komast að þvi hvort viðkomandi er háður koffeininu er að hætta að neyta þess í nokkra daga. Einkenni geta þá komið i ljós, meðan líkaminn er að venja sig af koffeininu, þau eru venjulega höfuðverkur, sem getur komið allt að 18 klst. eftir síðasta kaffibollann. Önnur einkenni geta verið þreyta, erfiðleikar við einbeitingu, leti, geispar, taugaóstyrkur, ógleði. Það tekur nokkra daga að hreinsa allt koffeinið úr líkamanum og geta því einkennin haldist í allt að hálfan mánuð. En alls staðar eru hættumar. Mest af þvi kaffi, sem hefur verið hreinsað af koffeini, og er á markaðnum, hefur verið hreinsað með methylene chloride og einhverjar efasemdir eru nú um hollustu þess, en í kaffinu eru um 2 hlutar á móti milljón, en leyft magn er 10 hlutar á móti milljón. Hægt er þó líka að gufuhreinsa koffeinið úr kaffinu, en það mun vera miklu dýrari aðferð. möndlum og súkkulaðikexi, sem stungið er i toppinn. 3. 2-3 kúlur af vanillu-ís eru settar i skál og nokkrar bananasneiðar þar ofan á. Gott er að setja rjómatopp ofan á, stinga bananasneið i og saxa súkkulaði yfir. Þetta er örlítið sýnishorn af því, hvernig má nota þennan nýja ís og má að sjálfsögðu bæta þar miklu við og fólk getur látið hugmyndaflugið ráða. Frá tilraunaeldhúsi mjólkursamsölunnar: Skafís er ný ísteg- und frá EMM-ESS

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.