Tíminn - 10.04.1984, Blaðsíða 8

8
ÞRIÐJUDAGUR 10. APRII. 1984

Útgefandi: Nútíminn h.f.
Ritstjórar: Magnús Ólafsson (ábm) og
Þórarinn Þórarinsson
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar:
Síðumúli 15, 105 Reykjavík.
Sími: 86300. Auglýsingasími: 18300.
Kvöldsímar: 86387 og 86306.
Verð í lausasölu 20 kr. en 22 kr. um helgar
(2 blöð). Áskrift 250 kr.
Setning og umbrot: Tæknideild Timans. Prentun: Blaðaprent hf.
Létt undir með
útgerdinni
■ Gífurlegar olíuverðshækkanir á undanförnum árum,
stóraukinn fjármagnskostnaður og aflabrestur hafa leikið
sjávarútveginn illa og fyrirsjáanlegt er að ekki má búast við
auknurn afla fyrr en fiskistofnar fara að rétta við eftir þá lægð
sem helstu nytjastofnarnir hafa komist niður í. En sjósókn
verður að stunda frá íslandi hvað sem tautar og raular og
hvað sem líður fjárhagsstöðu einstakra útgerðarfyrirtækja.
Ýmislegt hefur verið gert til að létta útgerðinni róðurinn
og nú síðast var ákveðið að skuldbreyta lánum Fiskveiðisjóðs
og ætti það að létta vel undir í þeim erfiðleikum sem
sjávarútvegurinn á nú í. Vextir af lánum sjóðsins eru
lækkaðir um rúmlega helming, eða úr 10% í 4% og verður
lánstíminn lengdur í allt að 25 ár. Þótt þetta leysi engan
veginn allan vanda útgerðarinnar er þetta þó spor í þá átt að
losa hana úr klafa lausa- og vanskilaskulda. Þau kjör sem
Fiskveiðisjóður býður nú upp á ná til allra þeirra sem skulda
sjóðnum án tillits til þess hvernig skuldastaða þeirra er,
þannig að hér er ekki verið að hygla skussunum á kostnað
þeirra sem dugmeiri eru eins og oft hefur viljað við brenna.
En þrátt fyrir góðan vilja stjórnvalda og sjóðsstjórna
verður hinn svokallaði vandi útgerðarinnar ekki leystur nema
á einn veg, það er með aukinni fiskgengd og verðmætum afla.
Allur sá mikli atvinnuvegur sem háður er sjávarfangi á allt
sitt undir viðgangi fiskstofna og aflabrögðum. Þegar á
heildina er litið er engan veginn vandalaust að þræða þann
gullna meðalveg, að takmarka sókn í þá nytjastofna sem að
bestu manna yfirsýn eru í hættu vegna ofveiði, og að sjá svo
til að öllum fjárhagsgrundvelli verði ekki kippt undan
sjávarútveginum.
Halldór Ásgrímsson sjávarútvegsráðherra hefur marg-
ítrekað bent á að ef þjóðin ætlar sér að halda áfram að lifa í
þessu landi dugi ekki að fara ránshendi um þá nytjastofna
sem eru í hættu. Með því að takmarka sókn í þá svo að vöxtur
og viðgangur þeirra geti orðið með eðlilegum hætti geti þeir
í framtíðinni og staðið undir þeim lífskjörum sem kröfur eru
gerðar til. Sjávarútvegurinn verður að sætta sig við takmark-
anir á afla þangað til hættan er liðin hjá en jafnframt verður
að halda útgerð og fiskvinnslu gangandi.
Verðbólga undangenginna ára hefur leikið sjávarútgerð
grátt, eins og aðra atvinnuvegi. Fjármagnskostnaður hefur
aukist um allan helming en þess ber að gæta að hann er engan
veginn séríslenskt fyrirbæri, eins og oft er látið í veðri vaka.
Fjármagnskostnaður hefur aukist gífurlega um allan heim og
þar sem íslendingar eru mjög háðir erlendum viðskiptum og
erlendu fjármagni hefur þessi þróun mikil áhrif á íslenskt
fjármálalíf og ekki síst það sem að sjávarútvegi snýr. Þá er
útgerðin sá atvinnuvegur sem olíuverðhækkanir koma hvað
verst við, og eru þær engan veginn heimatilbúinn vandi.
Það eru því margar samverkandi orsakir sem hrjá
sjávarútveginn. Mikið hefur verið gert úr of stórum fiskveiði-
flota og sú töfralausn verið ágeng að fækka fiskiskipum og þá
muni annað lagast af sjálfu sér. En það er ekki stærð flotans
sem fyrst og fremst veldur vandræðunum, heldur aflatregðan.
Þegar vel veiðist kvartar enginn yfir að fiskiskip séu of mörg
eða of dýr. í fyrra t.d. var loðnuflotanum algjörlega ofaukið
þegar engin loðna var dregin úr sjó, en í vetur kvartaði enginn
yfir að nótaskipin væru of mörg þegar þau færðu mikla björg
í þjóðarbúið.
Sama verður uppi á tengingnum þegar friðunaraðgerðir og
skynsamleg fiskveiðistjórn fara að hafa áhrif á þorskstofninn.
En það verður að þreyja þorrann og góuna þegar hart er í ári
og fiskiskipin verða að vera til staðar þegar betur árar. Þær
skuldbreytingar sem nú er verið að gera eru liður í þeirri
viðleitni að létta undir með útgerðinni á erfiðum tímum og
munu ráðstafanir af þessu tagi skila sér margfaldlega þegar
úr rætist.
O.Ó.
___________________
skrifað og skrafað
Sátt um sinn
Breyfingar á stjórnarskrá
og kjördæmaskipan var mjög
til umræðu á síðasta ári. Mál
þessi voru í brennidepli þegar
formenn stjórnmálaflokk-
anna komust að samkomu-
lagi í þá veru að breyta
þingmannafjölda einstakra
kjördæma til að ná meira
samræmi en verið hefur og
fjölga alþingismönnum. Bú-
seturöskunin undangengna
áratugi hefur fært mál þessi
mjög úr Iagi og þótti því
eðlilegt að meira tillit væri
tekið til fjölda kjósenda á
bak við hvern þingmann en
nú er gert.
Sitt sýnist hverjum um mál
þessi öll. Sumum finnst of
skammt gengið og vilja að
atkvæðavægi sé jafnt á öllu
landinu, en þeir telja eðlilegt
að hin fámennari kjördæmi
hafi fleiri þingmenn en hin
fjölmennu og færa þar til
ýmis rök.
Sú skoðun hefur verið uppi
að óeðlilegt væri að Alþingi,
þar sem stjórnmálaflokkarnir
ráða lögum og lofum, hafi
eindæmi um breytingar á
stjórnskipaninni og benda á
að eðlilegt væri að sérstakt
stjórnlagaþing fjalli um þessi
mál.
Á margar leiðir er bent
þegar fjallað er um stjórn-
skipanina. Stungið er upp á
að landið allt verði gert að
einu kjördæmi og raddir
heyrast um að einmennings-
kjördæmi verði tekin upp á
ný, en flestir munu þó vera á
þeirri skoðun að núverandi
kjördæmaskipan haldist, en
þingmönnum fjölgað í þeim
fjölmennustu til jafnvægis.
Tómas Árnason alþingis-
maður reifar málin í Austra
og veltir þar einkum fyrir sér
hvort ekki sé eðlilegast að
sérstakt stjórnlagaþing fjalli
um breytingar á stjórn-
skipaninni. Tómas skrifar:
„Breytingin á stjórnar-
skránni sem samþykkt var á
Alþingi í fyrra og sem áreið-
anlega verður staðfest á
þessu þingi fjallar í reynd
fyrst og fremst um hvaða
hlutfall skuli gilda um kosn-
ingu þingmanna í Reykjavík
og á Reykjanesi annars vegar
og hins vegar á landsbyggð-
inni. Þetta er raunar sátt um
sinn hvað þetta snertir að
viðbættu samkomulagi fjög-
urra stjórnmálaflokka um að
setja stjórnarskrá fyrst og
fremst fyrir sig en ekki fyrir
þjóðina.
Heildarendur-
skoðun stjórnar-
skrárinnar
bingflokkarnir sem stóðu
að þessari breytingu á
stjórnarskránni urðu ásáttir
um að leggja fram með frum-
varpinu sem sérprentað fylg-
iskjal, „skýrslustjórnarskrár-
nefndar um endurskoðun
skrárinnar“ (Reykjavík,
janúar 1983). Þetta er gert í
því skyni að almennar um-
ræður fari fram um heildar-
endurskoðun stjórnarskrár-
innar. Ætti almenningi þá að
gefast kostur á að tjá sig um
þá endurskoðun þannig að
afgreiðsla nýrrar stjórnar-
skrár geti orðið með vönduð-
um hætti að lokinni rækilegri
umfjöllun. Þannig varð sam-
komulag þingflokkanna þeg-
ar frumvarpið um breytingar
á stjórnarskránni var lagt
fram á Alþingi. Það er sam-
komulag um að afgreiðsla
nýrrar stjórnarskrár geti orði
með vönduðum hætti að lok-
inni rækilegri umfjöllun
þjóðarinnar þar um.
Stjórnlagaþing
setji nýja
stjórnarskrá
Á seinasta flokksþingi
Framsóknarflokksins var
ályktað m.a. á þá leið að efna
beri til sérstaks stjórnlaga-
þings sem leitist við að ná
þjóðarsáttum um stjórnskip-
an landsins.
Það hefur marga kosti að
stjórnlagaþing setji þjóðinni
stjórnarskrá. Fyrir það fyrsta
myndi slíkt þing einvörðungu
fjalla um stjórnarskrána og
ekkert -annað. Fulltrúar á
stjórnlagaþingi yrðu væntan-
lega kosnir eftir afstöðu
manna til þess máls fyrst og
fremst. Þess vegna er líklegt
að menn með ólíkar stjórn-
málaskoðanir yrðu samherj-
ar um setningu stjórnarskrár
eða grundvallarlaga. Það
gæti því myndast samstæður
meirihluti um málið á stjórn-
lagaþingi þótt ekki væri
grundvöllur fyrir slíku á Al-
þingi. í öðru lagi yrði megin
viðfangsefni stjórnlagaþings
að setja grundvallarlög fyrir
þjóðina. Eitt kjarnaatriði í
stjórnarskránni er meðferð
ríkisvaldsins. Stjórnmála-
flokkarnir fara í reynd með
ríkisvaldið í lýðræðisþjóðfé-
lagi. Er þá ekki hætt við að
afstaða þeirra til grundvállar-
laga myndi einmitt ráðast af
hagsmunum sjálfra flokk-
anna í stað þeirra stóru hags-
muna þjóðarinnar að setja
stjórnarskrá sem myndi leiða
til farsælla stjórnarhátta. Það
er enginn réttlátur dómari í
eigin sök, hvorki Alþingi,
stjórnmálaflokkarnir né
aðrir.
Á stjórnlagaþingi myndi
e.t.v. skapast grundvöllur
fyrir því að gjörbreyta kosn-
ingaskipun og kosningafyr-
irkomulagi. Stjórnlagaþing
þyrfti ekki nauðsynlega að
reikna nákvæmlega út kerfi
fyrir stjórnmálaflokkana eins
og nú hefur verið gert heldur
að setja nýtt kerfi sem yrði
nýr grundvöllur nýrrar
flokkaskipunar í landsinu.
Kerfi sem þjappaði mönnum
með skyldar skoðanir saman
í stærri flokka í stað tilhneig-
ingar núverandi kerfis til að
fjölga flokkum og auka á
glundroða í íslenskum stjórn-
málum.
Hvernig á að kjósa til
stjórnlagaþings? Ein aðferð
gæti verið sú að leggja til
grundvallar hlutfallið milli
þingmanna Reykjavíkur og
Reykjaness annars vegar og
landsbyggðarinnar utan
höfuðborgarsvæðisins hins
vegar eins og það er í núver-
andi stjórnarskrárfrumvarpi,
það er 30 á móti 33 þingsæt-
um. Skipta svo þessum
landshlutum upp í einmenn-
ingskjördæmi með sem jafn-
astri kjósendatölu. Það mætti
hugsa sér að hafa tvær um-
ferðir í kosningum.
Það væri því nægjanlegt,
þegar þar að kemur, að
leggja fram á Alþingi frum-
varp til laga um þá einu
breytingu á stjórnarskránni
að sérstakt stjórnlagaþing
væri kosið til að setja lýðveld-
inu stjórnarskrá sem öðlist
gildi eftir að meirihluti al-
þingiskjósenda hefur greitt
henni atkvæði. Þá verður
jafnframt að setja lög um
kosningar til stjórnlagaþings-
ins.“ . .
■ Gíslatún er á vinstri hönd þegar ekið er inn í Borgarnes af Borgarfjarðarbrúnni. Þar hefur Kaupfélag Borgfirðina verið
úthlutað lóð þar sem gert er ráð fyrir að rísi ný þjónustumiðstöð. Mynd Ragnheiður.
Verkalýðsfélag Borgarness:
Rúm 1,2 millj. í atvinnuleysisbætur
■ „Nú þegar verði hafist handa við
byggingu þjónustumiðstöðvar á Gísla-
túni í Borgarnesi. Unnið verði að sam-
ræmdri stefnu hvað varðar þjónustu við
ferðamenn í Borgarfirði. Gerð verði
rækileg athugun á möguleikum að auk-
inni fullvinnslu landbúnaðarvara í Borg-
arnesi. Komið verði á léttum iðnaði á
Hvanneyri og í Reykholti." Þetta eru
áherslu atriði í samþykkt aðalfundar
Verkalýðsfélags Borgarness sem haldinn
var nýlega. Félagið leggur mikla áherslu
á að störfum fjölgi í Borgarfirði þannig
að allir sem þess óska eigi kost á atvinnu.
Á fundinum kom fram að atvinnu-
ástand var ekki gott á félagssvæði Verka-
lýðsfélags Borgarness á síðasta ári. At-
vinnuleysisbótum var úthlutað til 62
einstaklinga samtals að upphæð
1.231.254 krónum.
Þótt atvinnu- og kjaramál væru að
venju höfuðviðfangsefni félagsins var
unnið að ýmsum fleiri málum. Miklar
endurbætur voru gerðar á félagsheimili
stéttarfélaganna. Haldin voru námskeið
um fjölmiðlun. um opinbera þjónustu
og námskeið fyrir trúnaðarmenn á vinnu-
stöðum. Tekið var upp formlegt samstarf
við Neytendafélag Borgarfjarðar, sem
hefur skrifstofu í félagsheimili verka-
lýðsfélaganna. Þá ákvað félagið á árinu
að kaupa frístundatryggingu fyrir félags-
menn. Er hún svipuð og trygging at-
'vinnurekenda á launþegum, nema að
hún nær yfir frítíma fólks. Að lokum má
geta þess að Samkór var stofnaður á
vegum Verkalýðsfélags Borgarness, sem
byrjaði æfingar í nóvember s.l. undir
stjórn Björns Leifssonar.
Formaður félagsins var endurkjörinn
Jón Agnar Eggertsson. Aðrir í stjórn
eru: Karl Á. Ólafsson, Agnar Ólafsson,
Sigrún D. Elíasdóttir, Baldur Jónsson,
Ólöf Svava Halldórsdóttir og Guðríður
Þorvaldsdóttir. -HEI