Tíminn - 01.05.1990, Blaðsíða 12

12 Tíminn
Þriðjudagur 1. maí 1990
Þórarínn Krístjánsson
bóndi, Holti í Þistilfirði
Fæddur 29. júlí 1910
Dáinn 22. apríl 1990
Þórarinn Kristjánsson, bóndi í Holti
í Þistilfirði, fyrrum oddviti í Sval-
barðshreppi, varð bráðkvaddur á
heimili sínu 22. f.m. hátt á áttugasta
aldursári. Hann verður jarðsettur frá
Svalbarðskirkju í dag, 1. maí.
Með Þórami í Holti er merkur bóndi
og vel gerður maður að moldu hnig-
inn. Oft er svo til orða tekið að menn
eigi til góðra að telja. Víst er, að svo
var um Þórarin Kristjánsson. Ég hef
haft góð kynni í meira en 30 ár af
honum og hans frændgarði og falla
þau kynni því betur sem ég hugsa
meira um þau. Meðal svo ágæts fólks
var Þórarinn laukur sinnar ættar,
kannske var hann ekki einn um það,
en bar það nafn með rentu. Hann var
sómi stéttar sinnar, sveitar og héraðs,
sem hann unni og helgaði hug sinn
og krafta. I allri sinni hógværð og
prúðmennsku var hann fyrirmaður
sem allir gátu treyst um góða mála-
fylgju og holl ráð. Það var ekki af því
að hann skipaði fyrir eins og sá sem
valdið hefur, hcldur af því að hann
hafði heilbrigða hugsun á valdi sínu,
dómgreindina, og lét ráðast af henni í
öllu sem hann tók sér fyrir hendur í
sjálfs sín þágu og annarra. Þess
vegna var hann í senn farsæll bóndi
fyrir sig og sína, sem kunni fótum
sínum forráð, og traustur félagsmála-
maður í samstarfi við aðra um al-
mannaheill.
Þórarinn Kristjánsson fæddist í Lax-
árdal í Þistilfirði 29. júlí 1910, sonur
Kristjáns Þórarinssonar, þá bónda
þar og konu hans Ingiríðar Ámadótt-
ur ffá Gunnarsstöðum. Laxárdalur og
Gunnarsstaðir eiga lönd saman.
Kristján og Ingiríður réðust í að reisa
nýbýli í Gunnarsstaðalandi næst
Laxárdal árið 1913 og kölluðu Holt
og höfðu einnig undir hluta úr Dal.
Þar bjuggu þau hjón og í sambýli við
Þorstein Þórarinsson, bróður Krist-
jáns, þar til Kristján Þórarinsson lést
1942. Eftir það bjó Ingiríður með
þremur bömum sínum nokkur ár og í
sambýli við Þorstein meðan hann
liíði, þar til þau systkin tóku að fullu
við búi árið 1952.
Systkinin þijú, sem svo lengi hafa
búið í Holti, Ambjörg, Ámi og Þórar-
inn, ásamt fósturbróður sínum Frið-
geiri Guðjónssyni, hafa ekkert þeirra
gifst, en haldið þar uppi ágætum bú-
skap og fyrirmyndarheimili. Fleiri
vom þau systkin frá Holti og löngum
búsett annars staðar. Samheldni
systkinanna, hvert sem leið þeirra lá,
var ævinlega mikil og tíður samgang-
ur milli jjeirra og annarra skyld-
menna við heimilið í Holti. Engum
gat dulist hversu sterk fjölskyldu-
böndin vom. Um búskapinn vom
þeir Ámi í öllu samstiga og sáu fyrir
honum af einhug eins og best verður
á kosið, en Ambjörg réð innanstokks
eftir gömlum sið, og hefur sú verk-
skipting dugað vel. Og öllum má
vera Ijóst það lið, sem Friðgeir Guð-
jónsson hefur veitt á þessu friðsæla
búi Holtssystkina, þar sem allt skyldi
vera í skorðum og hverjum hlut til
skila haldið. Slík reyndust mér kynn-
in af Holtsheimilinu og býst ekki við
breytingum á því í neinu, þótt nú sé
skarð fyrir skildi, þegar Þórarinn er
fallinn frá.
Þórarinn Kristjánsson naut ekki
skólagöngu fram yfir barnafræðsluna
og nám i alþýðuskóla á Laugum og
Eiðum. Það sem á skólalærdóminn
skorti bætti hann upp með lestri og
sjálfsnámi, sem entist honum vel
vegna góðra hæfileika og vitsmuna.
Allt kom það honum að haldi í þeim
félags- og menningarstörfum sem
hann tók að sér í þágu sveitunga og
héraðsmanna. Þegar ekki var öðrum
til að dreifa annaðist hann kennslu
bama og unglinga um eitt skeið.
Hann var orgelleikari við kirkju sína
á Svalbarði áratugum saman og hélt
uppi sönglífi í sveitinni af öðmm til-
efnum. í hreppsnefnd var hann um 40
ára skeið og lengst af oddviti hennar.
Þá gegndi hann manna lengst trúnað-
arstörfum fyrir Kaupfélag Langnes-
inga, bæði sem deildarstjóri í félags-
deild sinni og kjörinn endurskoðandi
félagsreikninga. Búnaðarþingsfull-
trúi fyrir Norður- Þingeyjarsýslu var
hann um áratugi, enda lét hann sig
mjög varða félagsmál stéttar sinnar,
bæði í sveitinni og héraðinu öllu.
Persónulega er mér minnisstætt
hversu ötull liðsmaður hann var í
röðum okkar framsóknarmanna, og
þakklátur er ég hversu vel okkur kom
ásamt ávallt og alla tíð. Þegar upp er
staðið gerir það pólitískt þras bæri-
legt að hafa starfað með mönnum
eins og Þórami í Holti. Síðustu ár
hefur samband okkar mest verið úr
fjarlægð, en „svo ei brestur minni
mitt, mörg þótt sporin fenni, að hugsi
fátt um handtak þitt, heiðan svip um
enni.“ Eins og bjart var yfir Þórarni
og lund hans öguð var skapfestan
ekki minni. Þannig minnast hans
samferðamenn og vinir.
Ingvar Gíslason
Það var haustið 1951 sem ég kom
fyrst að Holti í Þistilfirði, fjárræktar-
búsins landsþekkta, sem Kristján
Þórarinsson frá Laxárdal og kona
hans Ingiríður Ámadóttir frá Gunn-
arsstöðum byggðu uppmnalega sem
nýbýli úr landi Gunnarsstaða og Lax-
árdals árið 1913.
Erindi mitt að þessu sinni var að
vera dómari þama á hrútasýningu,
sem halda átti þar þetta haust, og man
ég að Halldór Pálsson sagði við mig,
þegar hann bað mig að fara í þessa
sýningaferð fyrir sig, að ég skyldi
gera þetta, því að ég hefði mikið
gagn af því sjálfur að sjá féð í Holti
og kynnast ræktunarsögu fjárstofns-
ins þar og einnig hjá samstarfsmönn-
um þeirra Holtsbræðra í fjárræktarfé-
laginu Þistli.
Ekki leikur neinn vafi á þvi, að hér
reyndist Halldór sannspár, því að mér
varð þá strax ljóst, að þama höfðu
menn náð meiri árangri í ræktun
holdafjár en annars staðar í landinu
og það í svo ríkum mæli, að síðan hef
ég jafnan haft það sem viðmiðun hve
langt hefði náðst í ræktunarstarfmu,
að bera það saman við fjárbúið í
Holti í Þistilfirði.
Ekki skal fjölyrt um ræktunarsögu
þessa merka fjárstofns, en þegar fjár-
ræktarfélagið Þistill var stofhað fyrir
50 árum var Þórarinn Kristjánsson í
Holti kosinn fyrsti formaður félags-
ins, en fljótlega tók Ámi bróðir hans
við formennsku í félaginu og er hann
það enn í dag.
Mér var nokkur forvitni á að kynn-
ast fólkinu þama í Þistilfirðinum og
ekki síst Þórami Kristjánssyni, sem
gegndi þá fjölmörgum félagsmála-
störfum. M.a. var hann þá, að mig
minnir, sláturhússtjóri Kaupfélags
Langncsinga á Þórshöfn, formaður
búnaðarfélagsins og oddviti sveitar-
innar og fleira mætti telja.
Þessi fyrstu kynni greyptu í hug
minn mynd af honum Þórami, glað-
sinna manni með björtu yfirbragði,
með drenglundaða ffamgöngu og
væri hann laus við allt stærilæti, en
bæri þess í stað djúpstæða góðvild í
brjósti til allra samferðamanna sinna.
Síðar lágu leiðir okkar Þórarins
saman á Búnaðarþingi, en þar vorum
við í sömu nefnd í 17 ár og var sam-
starf okkar þar því mjög náið. Hann
var þar alla tíð ritari neftidarinnar og
vann hann það starf af sérstakri kost-
gæfni eins og að öllum öðrum þing-
störfum, og gamla myndin sem
greyptist i huga minn við okkar
fyrsta fund breyttist ekki en skýrðist
og mun geymast þar á meðan ég lifi.
Árið 1968 kom ég aftur að Holti í
Þistilfirði og þá í hrútakaupaerindum
fyrir sæðingarstöðina í Laugardæl-
um. Ég kom þar á réttadaginn, sem
að því sinni var seint í september og
lenti ég í krapaveðri og nokkrum
vandræðum vegna veðursins, en
t
Móðir okkar, tengdamóðir, amma og langamma
Oddný Egilsdóttir
frá Efri-Sýrlæk
andaðist á Landakotsspítala 22. apríl.
Jarðarförin hefur farið fram í kyrrþey, að ósk hinnar látnu.
Guðlaug Snjólfsdóttir
Steinunn Snjólfsdóttir Ingimundur Jónsson
Guðrún Snjólfsdóttir Sigurkarl Magnússon
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Bjarni Gestsson
fyrrum bóndi Björnólfsstöðum, Langadal,
Hátúni 10b, Reykjavík
lést f Landspítalanum hinn 25. apríl.
Útförin fer fram frá Nýju kapellunni f Fossvogi föstudaginn 4. maí kl.
15.00.
Herborg Gestsdóttir.
t
Ástkær eiginmaður minn
Páil Guðbjörnsson
rafverktaki,
Garðsenda 6, Reykjavik
lést í Landakotsspítala laugardaginn 28. apríl.
Anna Jónasdóttir.

móttökumar þama á bæjunum vom
einstaklega hlýjar og árangur ferðar-
innar býsna mikill og góður.
Enn kom ég í Þistilfjörðinn haustið
1978 I svipuðum erindum og var eins
og fyrr margt glæsilegra hrútsefna á
boðstólum í Holti og þeir látnir með
ljúfu geði til kynbóta í fjarlægum
byggðarlögum.
Síðasta ferð mín að Holti var farin
nú fyrir fáum dögum, en þá kom ég
þar með nokkmm íjárræktarmönnum
í þeim tvíþætta tilgangi að sitja há-
tíða-fund fjárræktarfélagsins Þistils,
sem er 50 ára um þessar mundir, og
svo að kaupa nokkra úrvals hrúta á
sæðingarstöðvamar.
Afmælishátíðin var hin veglegasta,
miklar og góðar veitingar og ágætar
ræður fluttar um störf félagsins og al-
mennt um ræktunarstörfm í sauðfjár-
rækt. Hátíðin hófst með gagnmerkri
ræðu Þórarins í Holti, sem var grein-
argott ágrip af sögu félagsins.
Að fagnaðinum loknum var okkur
skipt á milli bæjanna til næturgisting-
ar og ákveðið að hittast síðan allir
morguninn eftir kl. 9.30 í fjárhúsun-
um í Holti, ásamt meðlimum fjár-
ræktarfélagsins og skoða fjárbúið, og
um leið athuga um kaup á sæðingar-
hrútum.
Ég var einn af þeim sem gisti í Holti
og áttum við góða og glaða stund um
morguninn með þeim bræðrum Þór-
ami og Áma, þar sem fjárræktar-
störfin vom rædd, ásamt breyttum
búskaparháttum, sem alltaf em að
gerast og nú á s.l. sumri í Holti, þar
sem þeir hófu verkun heys í vemleg-
um mæli í plastrúllum.
Á tilsettum tíma var haldið í fjárhús-
ið, og á leiðinni hóf Þórarinn máls á
því, að hann langaði til að sýna mér
fram á heiðamar þar sem féð gengur
að sumarlagi. Bað hann mig að ætla
tíma í það á næsta sumri, því að ég
þyrfti að kynnast afréttinum þeirra.
En enginn veit sín ferðalok. Við átt-
um aðeins fáein fótmál ófarin inn í
fjárhúsin þegar þessi orð vom sögð
og gekk Þórarinn inn fyrstur en að-
eins eitt eða tvö skref, en þá hneig
hann örendur niður.
Þó að Þórarinn í Holti væri kominn
á áttugasta aldursárið dó hann í fullu
starfi, og eftir hann liggur nú stór-
merkilegt ævistarf, þar sem honum
heppnaðist ásamt félögum sínum I
sauðfjárræktarfélaginu Þistli að ná
gagnmerkum árangri í sauðfjárrækt.
Reynir nú á yngri mennina í félaginu
að halda starfmu áfram, en á þann
hátt einan getur fjárræktarfélagið
haldið á lofti minningu frumheijanna
sem stofnuðu félagið, og er þar fyrst
og ffemst að nefna þá Þórarin í Holti
og Grím á Syðra Álandi sem lést s.l.
ár.
Ég votta systkinum Þórarins, þeim
Áma og Ambjörgu ásamt öðmm
skyldmennum hans og vandamönn-
um mína dýpstu samúð vegna hins
skyndilega og óvænta brottfalls Þór-
arins í Holti, og einnig sveitinni hans
og héraðinu öllu, sem mega nú sjá á
bak góðum dreng og sönnum heið-
ursmanni.
Blessuð veri minning hans.
Hjalti Gestsson
Laugardagurinn fyrsti í sumri var
viðhafnardagur hjá fjárræktarbænd-
um í Þistilfirði. Þeir komu saman
ásamt gestum sínum að Svalbarði til
að minnast 50 ára afmælis Fjárrækt-
arfélagsins Þistils og daginn eftir var
farið til fjárhúsa að skoða fallegt fé
og þangað stefndi Þórarinn frændi
minn í Holti sínum síðustu spomm er
hann hneig skyndilega niður örendur.
Gamla hlýja hjartað hætt að slá.
Góður dauðdagi er það öldmðum
manni að falla óvænt og snöggt í fang
dauðans við verk sín á heimaslóðum,
upptendraður af áhuga og tilhlökkun
þótt sviplegt sé fyrir hans nánustu.
Þannig veit ég að Þórami var í huga
eins og hann var reyndar nær alltaf
og táknrænt fyrir hann að kvöldið áð-
ur hafði það eitt skyggt á gleði hans
að geta ekki líka farið á tónleika úti á
Raufarhöfn.
Þórarinn Kristjánsson var fæddur í
Laxárdal í Þistilfirði 29. júlí 1910,
sonur hjónanna Kristjáns Þórarins-
sonar síðar bónda í Holti og konu
hans, Ingiríðar Ámadóttur.
Kristján í Holti (f. 14,maí 1877, d. 4.
mars 1942) var sonur Þórarins bónda
í Laxárdal, áður í Efrihólum, Benj-
amínssonar frá Akurseli Þorsteins-
sonar og Vilborgar Sigurðardóttur ffá
Svínafelli í Hjaltastaðaþinghá Jóns-
sonar. Systkini Kristjáns vom Magn-
ús (1867-1924) fjármaður hjá bræðr-
um sínum, sr. Haraldur í Mjóafirði
(1868-1960), Stefán bóndi í Efrihól-
um (1870-1898), faðir Þorláks á
Svalbarði, Guðrún (1872-1875), Ól-
afur (1875-1966), bóndi í Laxárdal,
Herborg (1878-1948) rjómabústýra
við Mjólkurbú Flóamanna og Þor-
steinn (1882-1952) bóndi í Laxárdal.
Ingiriður í Holti var dóttir Áma á
Gunnarsstöðum, Davíðssonar frá
Heiði Jónssonar og Ambjargar Jó-
hannesdóttur ffá Staðarlóni Ámason-
ar. Systkini Ingiríðar (23. febr. 1887-
29. júní 1971) vom Þuríður Stefanía
(1888-1982) húsffeyja á Gunnars-
stöðum, Jóhannes (1890-1971),
bóndi á Gunnarsstöðum, Davíð
(1892-1983) stöðvarstjóri útvarps á
Eiðum og Skjaldarvík, Sigríður
(1896-1941) húsfreyja á Grýtubakka,
Guðbjörg f. 29. sept. 1899 matráðs-
kona við sjúkrahúsið á Akranesi,
Gunnar f. 15. júní 1901 skrifstofu-
stjóri Búnaðarfélags Islands og
Margrét. g. Gísla Guðmundssyni
alþm. (1904-1988).
Þórarinn í Holti var næstelstur ell-
eflu systkina en hin vom: Ambjörg f.
21. sept. 1908 húsmóðir í Holti, Ámi
f. 4. febr. 1912 bóndi í Holti, Vilborg
f. 5. sept. 1913 g. Karli Hauki Kjart-
anssyni bifrstj. á Þórshöffi, Bergþóra
(1915-1941) g. færeyskum manni,
Guðrún f. 16. ág. 1917 g. Einari
Kristjánssyni rith. frá Hermundar-
felli, Ásmundur kennari f. 23. júlí
1920 g. Ásdísi Eysteinsdóttur kenn-
ara, Herborg kennari (2. des. 1922-
19. sept. 1989) g. Þóri Sigurðssyni
námsstjóra, Þórhalla f. 18. ág. 1925
g. Herði Bjömssyni byggingatækni-
fræðingi í Kópavogi, Guðbjörg kenn-
ari f. 16. ág. 1927 g. Eiríki Jónssyni
lektor við KHÍ og Hólmfríður f. 23.
júlí 1929 hjúkmnarfræðingur g. Sig-
urði Ola Brynjólfssyni (d. 31. jan.
1984) kennara og bæjarfulltrúa á Ak-
ureyri.
Þórarinn ólst upp í fíjðurhúsum en
Kristján hóf búskap í Laxárdal og
flutti í nýbýlið Holt haustið 1913.
Hann fór til náms í Alþýðuskólanum
á Eiðum 1930-1931 og síðar við
Gagnfræðaskóla Rvíkur. Þess má
geta að öll systkinin frá Holti vom
kostuð til nokkurrar skólagöngu af
efnum búsins og segir það nokkra
sögu. Ennffemur má nefna að Holts-
hjónin ásamt Laxárdalsfjölskyldunni
héldu heimilisskóla í Holti 1926-
1927 og var kennarinn Viktoría Jóns-
dóttir ffá Stokkseyri.
Þórarinn var kennari í Svalbarðs-
hreppi 1933-1934 og 1947- 1948 og
við bamaskóla í Eiðahreppi 1948-
1949. Árið 1940-1941 hélthannung-
lingaskóla f Holti ásamt Ásmundi
bróður sínum.
Eftir fráfall Kristjáns í Holti
(4.3.1942) stóð hann fyrir búi ásamt
móður sinni og systkinum en nokkm
eftir 1950 tóku þeir bræður, hann og
Ámi, við búsforsjá og var Holtsbúið
á þessum ámm í stórbýla röð og
nafhtogað fyrir kynbætur á sauðfén-
aði en um þær var Þórarinn mikill
áhugamaður og tóku þeir bræður við
því starfi sem þar var áður hafið af
Þorsteini Þórarinssyni fyrst og ffemst
og hefur staðið ffam á þennan dag,