Tíminn - 22.03.1996, Blaðsíða 6

6
(KBnrmErMnmni
’qryWf 'FW W
Föstudagur 22. mars 1996
Félagsmálarábuneytib hefur tekib meira tillit til gagnrýni verkalýbshreyfingar en atvinnurekenda i frumvarpi um
stéttarfélög og vinnudeilur. VSÍ:
Markvissari samningagerö
„Mér viröist sem félagsmála-
ráöuneytib hafi tekib miklu
meira tillit til gagnrýnis-
radda verkalýöshreyfingar-
innar en til þess sem viö vor-
um aö draga fram," segir Þór-
arinn V. Þórarinsson, fram-
kvæmdastjóri VSÍ, um
frumvarp til laga um stéttar-
félög og vinnudeilur. Hann
telur frumvarpiö stubla ab
markvissari samningagerö og
ef eitthvaö er, þá sé verkfalls-
vopnib „hvesst" frá því sem
verib hefur.
Hann segir aö helsti ágrein-
ingurinn um endurskoöun
laga um stéttarfélög og vinnu-
deilur sé hvort aöilar vinnu-
markaöarins eigi aö reyna aö
semja um breytingar í formi
kjarasamnings, eöa hvort setja
eigi lög. Atvinnurekendur telja
aö lagasetning sé eölileg, vegna
þess aö þarna sé um aö ræöa
breytingu á lögum, fremur en
aö gera samning sem sumir
samþykkja en aðrir hafna. Þaö
mundi hafa í för meö sér að
„umferðarreglur á vinnumark-
aði" yrðu mismunandi eftir því
hver ætti í hlut hverju sinni.
Hann segir verkalýðshreyfing-
una hafa hafnað samræmdum
reglum í þessu sambandi og
raunar heföu fulltrúar lands-
sambanda innan ASÍ slitið því
starfi, sem unnið haföi verið að
innan samráösnefndarinnar
um stefnumótun í þessum
málum. Af þeim sökum heföi
þaö veriö rétt mat af hálfu fé-
lagsmálaráðherra að ekki verði
lengra komist í þeim viðræö-
um.
Þórarinn V. segist sakna þess
aö í frumvarpinu er ekki tekið á
því sem nefnt hefur veriö „nei-
kvætt félagafrelsi", þ.e. rétt
fólks til aö standa fyrir utan
stéttarfélög ef þaö kýs svo.
Hinsvegar telja atvinnurekend-
Þórarinn V. Þórarinsson.
ur til bóta þaö sem kveðið er á í
frumvarpinu um vinnustaðafé-
lög, þótt þeir óttist aö það
kunni aö verða veigalítið „ef
starfsmönnum er ekki heimil-
að aö hverfa úr öðrum félög-
um".
Þar fyrir utan finnst atvinnu-
rekendum litlar kröfur geröar
til stuönings við verkfallsað-
geröir. Þórarinn V. segir aö í
frumvarpinu sé aðeins gert ráö
fyrir aö það þurfi aðeins liölega
10%, þ.e. „helminginn af
fimmta parti". Hann segir að
atvinnurekendur heföu viljað
hafa þetta hlutfall miklu
hærra.
Framkvæmdastjóri VSÍ telur
þaö horfa til framfara að festa
þaö í löggjöf, að menn geti
ekki lagt fram tillögu um
vinnustöðvun nema því aöeins
að búið sé að þrautreyna samn-
ingaleiðina. Samkvæmt því
veröa stéttarfélög t.d. að vera
búin aö leggja fram sínar kröf-
ur og leita liösinnis sáttasemj-
ara til aö reyna að ná samning-
um. Þórarinn V. segir að þetta
ákvæöi muni setja samninga-
viöræður í annan farveg en
verið hefur. Það þrýstir m.a. á
atvinnurekendur að leggja
fram sem „girnilegust tilboð"
fyrir samninganefndirnar áöur
en til þess kemur að þær fara aö
leita heimildar hjá félags-
mönnum um vinnustöðvun.
„Þetta gerir starfið markviss-
ara og færir stríðið meira inn á
samningaborðið og reynir því
meira á samningamennina en
verið hefur," segir Þórarinn V.
Hann segir að atvinnurekend-
ur séu tilbúnir að axla það og
einnig að þurfa að lúta meira
lýðræði innan eigin samtaka,
þ.e. að bera allar meiriháttar
ákvarðanir undir stærri hóp fé-
lagsmanna en sem nemur
framkvæmdastjórn VSÍ. -grh
Grundarstígur er í Þingholtunum og
nær frá Spítalastíg að noröan og Hellu-
sundi að sunnan. Þetta er fremur fáfar-
in einstefnugata.
Grundarstígur 21 hefur í gegnum
tíðina haft nokkur nöfn. Árib 1883 var
þarna bær, sem kallaður var Sigríbar-
staðir eða Siggukot og kenndur vib eig-
anda sinn, Sigríði Jónsdóttur. Sigríður
þessi fær úthlutað landspildu 28. nóv-
ember 1887, til viðbótar við lób sína,
undir kálgarð. Lóð var mæld upp 1890
og talin vera 268,7 fermetrar. Árið 1893
er Siggukot horfið af lóðagjaldskrá.
Árið 1890 eru taldir til heimilis í
Siggukoti: Sigríður Jónsdóttir 60 ára;
dætur hennar Jarþrúður Þórarinsdóttir,
28 ára, og Guðrún Klemensdóttir, 22
ára; börn þeirra, Sigríður Brandsdóttir,
1 árs, barn Jarþrúðar og Kristín Árna-
dóttir á fyrsta ári, barn Guörúnar. Sig-
ríður Jónsdóttir var fædd á Flugu í
Vatnsdal. Hún vann fyrir sér og sínum
í Reykjavík með vatnsburöi. Það starf
var bæði erfitt og kalt, sérstaklega yfir
vetrartímann.
í ágúst 1891 fær Árni Erlendsson út-
hlutað lóð, 21 x 28 álnir, og auk þess
ræmu 150 ferálnir, að norðan meöfram
lóðinni sinni, vestan með Sigríðarstað-
alóð. Árni fær leyfi til að byggja skúr, 2
x 2 álnir, á lóðinni. Árni Erlendsson
selur Katli Bjarnasyni eignina á alda-
mótaárinu.
1891 var reistur þarna steinbær sem
Ketill Bjarnason steinsmiöur bjó í. Bær
þessi var nefndur Skáli. Ketill var ætt-
aður úr Lundarreykjadal í Borgarfirði. í
júlí 1901 fær hann leyfi til aö stækka
skúr úr 3 x 6 álnum í 10 x 4 álnir. Hann
fær enn fremur viðbót við lóö sína, 27
x 5 álnir.
Fyrstu brunavirðinguna er ab finna
frá árinu 1901, en hún er einungis af
skúrnum sem Ketill fékk leyfi til að
stækka. Þar segir aö Ketill Bjarnason
hafi byggt skúr við vesturhliö bæjar
síns við Grundarstíg, sem nær upp á
mæni og er byggöur af bindingi,
klæddur utan með borðum og járni yf-
ir á tvo vegu, en pappa á norðurgafli og
járnþaki á súð. í skúrnum er 1 herbergi
þiljaö en ómálað, og geymsluherbergi
óþiljað. Kjallari er undir skúrnum hálf-
um.
í júní 1903 fær Ketill leyfi til að
hækka bæ sinn og byggja við hann
skúr, 3x4 álnir. Hann selur Gísla Jóns-
syni Skála 28. september 1904. Eftir
það er Skáli í eigu sömu ættarinnar til
ársins 1961.
Þegar Ketill selur Skála, hefur hann
byggt hús þaö sem nú er Grundarstígur
21, nema viðbygginguna sem er byggð
síðar.
Grundarstígur 21
(Skáli)
í brunamati frá
16. september 1903
er sagt að Ketill
Bjarnason hafi rifið
niöur steinbæ sinn
við Grundarstíg og
byggt upp aftur á sama stað hús með
porti og risi.
Húsið er byggt af bindingi, klætt ut-
an meb gólfboröum á tvo vegu og með
plægðum borðum á tvo vegu, pappa og
járni þar yfir. Húsið er með járnþaki á
1" borðsúð með pappa í milli. Allir út-
veggir eru fylltir með marhálmi. Niðri
eru 3 íbúbarherbergi, eldhús og búr.
Allt þiljað og málað. Þar em 3 ofnar og
2 eldavélar. Uppi eru 4 íbúðarherbergi
og gangur. Allt þiljab og málað. Þar eru
3 ofnar og 1 eldavél. Kjallari er undir 6
álnum af lengd hússins, 3 álnir á hæð.
Við austurhlið hússins er byggöur
inn- og uppgönguskúr með risi. Hann
er byggöur af bindingi og klæddur utan
með 5/4" borðum, pappa og járni þar
yfir og með járnþaki á 5/4" borösúð.
Skúrinn er stoppaður í útveggi með
marhálmi, þiljaður og málaður að inn-
an. í honum eru 3 fastir skápar.
Gísli Jóhannsson kaupir Skála í sept-
ember 1904. Gísli var fæddur 11. júní
1876 í Brekkubúð í Bessastaðahreppi.
Kona hans var Margrét Sigurðardóttir,
fædd 16. október 1884 á Skarfanesi í
Landeyjum.
Árið 1910 búa
í húsinu 13
manns. Fólk
þetta var flest
ættingjar eba
vinir hjónanna, sem þau ýmist leigöu
eða skutu skjólshúsi yfir í lengri eða
skemmri tíma.
Gísli og Margrét eignuðust fjögur
börn: Aðalheiöi, Sigurð Viggó, Sigur-
björgu og Viggu Svövu. Son sinn Sig-
urð Viggó misstu þau ungan, sjö ára
gamlan.
Gísli stundaði verslunarstörf mestan
hluta ævi sinnar. Hann vann hjá
Thomsensverslun, en lengst hjá Zim-
sen.
í brunavirðingu frá árinu 1924 er
sagt ab húsið sé óbreytt frá virðingu 16.
september 1903.
Gísli byggir við húsið 1931. í ágúst
sama ár er gerð brunavirðing á húsinu
ásamt viðbyggingunni. Þar segir að
húsið sé lítib breytt frá brunaviröingu
1903, nema búið er ab byggja íbúðar-
skúr vib húsið, úr steinsteypu, með
járnþaki á borðsúb, meb pappa í milli.
Kjallaragólf og milliveggir úr venjulegri
steinsteypu, múrsléttaðri. Þiljaö er inn-
an á borðagrind á útveggjum. Þiljur eru
strigalagðar og öll er íbúðin ýmist vegg-
fóðrub eða máluð innan. í húsinu eru 2
HÚSIN í BÆNUM
FREYJA IÓNSDÓTTIR
loft úr jámbentri steinsteypu. Á aðal-
hæðinni er 1 herbergi, eldhús og gang-
ur. í kjallara er þvottaherbergi,
geymsla, snyrting og gangur.
Sunnan við húsið var stór matjurta-
garður, sem náði að Hellusundi. Garö-
ur þessi er í fersku minni þeirra sem
áttu heima í Þingholtunum á æskudög-
um sínum. Ekki er ósennilegt að ein-
hverjir hafi fallið í freistni á síðsumars-
kvöldum og hoppað inn fyrir girðing-
una og krækt sér í nýsprottna gulrófu. í
garði þessum var ævinlega gób spretta
og því var vel annast um hann.
Um árabil átti þarna heima Ingigerð-
ur Símonardóttir, sem leigði hjá þeim
hjónum Gísla og Margréti. Hún var frá
Geitabergi á Hvalfjarðarströnd. Ingi-
gerður var mjög fær saumakona og
vann lengst af hjá Árna og Bjarna,
klæbskerum í Bankastræti. í manntali
1916 er Ingigerður til heimilis á Skála,
en hún mun hafa átt þar heima allt til
ársins 1960 þegar húsið var selt, en
flutti þá til systur sinnar.
Eftir lát Gísla Jóhannssonar, 1. apríl
1950, bjó ekkja hans, Margrét Siguröar-
dóttir, áfram í húsinu. Hún lést 17. júlí
1961.
Eignin var þá seld og hafa verið
nokkrir eigendur að henni þar til Örn
Ævarr Markússon lyfjafræðingur og
kona hans, Halla Valdimarsdóttir,
komu til sögunnar. í nóvember 1978
kaupa þau fyrst hæðina og kjallarann
af dánarbúi Hallgríms Sigurðssonar. Þá
var Tónskóli Sigursveins starfræktur á
efri hæð hússins og hafði verið þar í
nokkur ár. Þegar skólinn flutti yfir göt-
una í júní 1983, keyptu þau hjónin
húsnæðið sem skólinn átti. í viðbygg-
ingunni átti Helgi Bergmann listmálari
heima, en hann mun hafa keypt af
dánarbúinu. Örn Ævarr og Halla eign-
uðust þann hluta hússins, þegar hann
var til sölu 1992.
Margir eiga góöar minningar um
þetta hús, en þar hefur fjöldi fólks byrj-
að búskap. Afkomendur Gísla Jóhanns-
sonar og Margrétar Sigurðardóttur,
börn og barnabörn, byrjuðu flest að
búa á Grundarstíg 21. Börn Arnar
Ævarrs Markússonar og Höllu Valdi-
marsdóttur hafa einnig búib þar. Alla
tíð hefur ríkt óvenjulega góður andi í
húsinu. Þab ber þó nokkurn skugga á
að þar sem kálgarðurinn var foröum er
nú risið stórt og mikið steinhús. Mörg-
um finnst það ekki eiga heima á þess-
um stað. En hvað sem um það má
segja, þá skyggir þaö á sólina úr suður-
gluggum á Grundarstíg 21.
Heimildir frá Árbæjarsafni, Landsbókasafni og Borg-
arskjalasafni.