Tíminn - 02.08.1996, Blaðsíða 4

4
Föstudagur 2. ágúst 1996
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gubmundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmiðja hf.
Mánaöaráskrift 1700 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Farsóttin
breibist út
Eiturefnaneysla ungmenna eykst um allan helming
um verslunarmannahelgi aö sögn þeirra sem best
þekkja til. En það eru þeir sem taka við niðurbrotn-
um fíklum og reyna að endurhæfa þá eftir föngum.
Þórarinn Tyrfingsson, yfirlæknir á Vogi, skýrði frá
því í vikunni að neysla á tilteknum fíkniefnum hafi
aukist svo á einu ári að hægt sé að tala um faraldur.
Það kom fram að rekja megi upptök faraldursins
að talsverðu leyti til útiskemmtana um langa helgi
verslunarmanna þar sem dáðar hljómsveitir og
skemmtifólk dró að sér skara af ungu fólki. E-pilluát
og áfengisþamb hefur verið fylgifiskur hátíðahalds
og þau ungmenni sem eru veik fyrir ánetjast vímu-
efnunum furðufljótt.
Að sjö af hundraði allra pilta undir 25 ára aldri og
nokkur prósent stúlkna hafi leitað meðferðar á Vogi
vegna ofneyslu vímugjafa er hrollvekjandi. Enda
spyrja forráðamenn SÁÁ hvert þetta stefni og þykja
forvarnir með slakara móti.
Lögreglan í Reykjavík er nú farin að taka upp að-
ferðir sem gefist hafa vel, sem er að sitja um eitur-
efnabælin og trufla sölu og aðra meðferð ólöglegra
vímuefna. Það er góðra gjalda vert og sýnir að ein-
hver er þó að gera eitthvað í málunum.
Lítið er tekið af smyglurum enda er nær óvinnandi
vegur að koma í veg fyrir smygl á verðmætum og fyr-
irferðarlitlum varningi í opnum þjóðfélögum með
gegndarlausum milliríkjaviðskiptum. Háværar kröf-
ur um að tollverðir stöðvi allar eiturefnasendingar til
landsins eru óraunhæfar. Enda er raunin sú að neysl-
an eykst en minna er gert upptækt af smygluðum
fíkniefnum. Hér er ekki við tollgæsluna að sakast því
hún sinnir þessum málum eftir því sem hún hefur
burði til og jafnvel betur.
Það er alltof einföld lausn á margbrotnu vanda-
máli að heimta sífellt að einhverjir smyglarar séu
handsamaðir og þar méð sé hægt að koma í veg fyrir
eiturfíknina. Vandamálið eru fyrst og fremst eitur-
fíklarnir sjálfir sem ánetjast og halda uppi þeim
gróðavænlega atvinnuvegi sem sala á eiturlyfjum er.
Þá er komið að því að leita upptaka faraldursins.
Hvar ánetjast unga fólkið eiturfíkinni og hver er sá
lífsstíll sem það tekur sér til fyrirmyndar? Hvar telja
sölumenn vænlegast að leggja gildrur sínar?
Ef þeir sem eru að fást við fíkniefnavandann þora
að leita svara við svona spurningum gæti verið að
þeim yrði meira ágengt en með sífelldu bulli um
vonda smyglara og að herða þurfi tollgæslu og eitur-
efnaleit, og standa svo frammi fyrir því að fíknin
breiðist út eins og skæð farsótt með sífellt meira
framboði og aukinni eftirspurn.
Nú er enn ein verslunarmannahelgin að hefjast og
þá verður mikið ferðast og skemmtanahald með líf-
legasta móti. Margir aka slompaðir og á útisamkom-
um verður fjörið. Þar verða fíkniefnasalar á hverju
strái og viðskiptavinir láta ekki á sér standa ef marka
má reynslu fyrri sumarhátíða.
Við skulum biðja og vona að sem flestir sleppi
heilskinnaðir frá öllum lystisemdum verslunar-
mannahelgarinnar og beri ekki varanlegan skaða af.
Saubfjárrækt í vegafé
Tíminn birti stórfrétt gærdagsins eins og hans var
von og vísa. Fréttin var af erlendum vettvangi og
fjallaði um tillögur borgarstjórnarinnar í hollensku
borginni Culemborg til ab draga úr umferðarhraða á
þjóðvegum í kringum borgina. Tillögur borgar-
stjórnarinnar ganga út á það að sleppa fimm eða sex
kindum út á þjóðveginn á því svæbi sem hraðakstur-
inn hefur verið hvað
mestur og sjá hvort menn
dragi ekki úr hraðanum.
Og talsmaður borgarráðs-
ins hollenska ber fyrir sig
reynslu manna úr Jórvík-
urskíri á Englandi og segir
ab það sé „gjörsamlega
ómögulegt að aka hratt
framhjá kindunum þegar
ekið er um dalina í Ýorks-
hire." Og ef tilraunin
heppnast vel segjast Hol-
lendingarnir ætla ab út-
færa hana enn frekar og
hleypa sauðfé í tuga eða
jafnvel hundraðatali á
þjóðvegi og götur til að draga úr
hraðakstri.
Tímamót í umferbarmálum
Hér er brotið í blað að mati Garra því algjörlega
nýju ljósi er varpað á hlutverk og mikilvægi sauð-
kindarinnar. Þetta er í fyrsta sinn sem menn átta sig
á gildi vegarollunnar sem hraðahindrunar, en til
þessa hafa sauðfjárbændur og ýmsir velunnarar
sauðkindarinnar látið sér nægja að tala um hrein-
leika lambakjöts, rómantík rétta og smalamennsku,
og sögulega skuld íslensku þjóbarinnar við sauð-
kindina sem haldið hafi lífi í almúganum öld fram af
öld. Nú hins vegar opnast nýjar víddir í þessari bú-
grein því gríðarlegu fé hefur verib varið í að koma í
veg fyrir hraðakstur, bæði með áróðri og hraöa-
hindrunum. Allt hefur þó komiö fyrir ekki. Hrað-
akstur hefur stóraukist á undanförnum árum og bar-
áttan virðist á köflum ætla að verða gjörsamlega
vonlaus. En þá kemur þessi stórmerkilega skýring
upp í hendurnar á okkur: sívaxandi hrabakstur má
greinilega rekja til þess samdráttar sem orðið hefur í
saubfjárframleiðslu á undanförnum árum. Til þess
að draga úr hraðakstri er því augljósasta leiðin að
fjölga sauðfé á ný og sleppa því á þjóðvegina og ann-
ars staðar þar sem draga þarf úr umferðarhraða.
Að hugsa sér ef starfslýsing Óla H. Þórbar og Sig-
urðar Helgasonar hjá umferðarráði breyttist og þeir
yrðu einfaldlega að smaladrengjum umferðarráðs!
Og hversu miklu líflegra
væri ekki í kringum skól-
ana í höfuðborginni ef
dágóðri kindahjörð yrði
sleppt í nærliggjandi göt-
ur til ab draga úr umferö-
arhraðanum. Eða þá á
viðkvæmum bygginga-
lóbum þar sem mikill
umferðarhraði veldur svo
mikilli hávaðamengun
að borgaryfirvöld vilja
ekki gefa út bygginga-
leyfi fyrir íbúðarhús, eins
og tilfellið er inni á Kirkj-
usandi.
Útflutningur fjár á
fæti
Augljóslega yrði gríðarlegt hag-
ræbi ab þessu, ekki eingöngu í bættu umferðarör-
yggi, heldur einnig vegna minni kostnaðar við að slá
grasið á umferðareyjum og bera á það.
Já, þessar fréttir eru vitaskuld stórkostlegar fréttir
fyrir sauðfjárbændur því einsýnt er að íslenska sauð-
kindin er ekki síbur sérhæfileikum búin en íslenski
hesturinn, og því er líklegt ab hún geti líka slegið í
gegn á erlendri grund. Garri efast um að önnur sauð-
fjárkyn séu öruggari sem vegafé. Allir þekkja stál-
taugar íslensku vegarollunnar þar sem hún bítur gras
af yfirvegun og festu í vegkantinum þegar stórir
flutningabílar druna framhjá rétt við nefiö á henni.
Önnur saubfjárkyn eru vís til að fara á taugum og
stökkva fyrir bílana og valda þannig tjóni. Slíkt ger-
ist einungis í undantekningatilfellum hér.
Gærdagurinn verbur því að teljast merkisdagur
sauðkindarinnar á íslandi, dagurinn sem stytti upp
hjá henni.
Garri
Upplýsingaöldin
Það er oft nefnt, ekki síst í hátíðarræðum, að okkar
tímar séu öld tækni og upplýsingar, og ályktað svo
að þab eigi að auövelda fóíki að fylgjast með at-
burðum sem gerast og fá upplýsingar um gang
þjóðmála. Herskari fólks vinnur við að koma þess-
um upplýsingum áleiðis, fréttastofur eru meb sitt
fólk á hraðferö og fréttastjórar klippa og stjórna því
hvernig efnið er kokkað ofan í mannskapinn. Það
er ljóst að áhrifamestu fréttamiblarnir eru fréttir
sjónvarpsstöðvanna sem eru þegar meðaljóninn er
búinn að borða og henda
borðbúnaðinum í upp-
þvottavélina.
Stöö 2 og ríkis-
fjármálin
Ég settist á miðviku-
dagskvöldib að loknu
dagsverki til að horfa á
fréttirnar á Stöð 2.
Fréttastjórinn birtist í
upphafi með aðalfrétt
kvöldsins sem var þess
efnis að út væri komin
skýrsla frá Ríkisendur-
skobun þar sem ríkis-
stjórninni væri ekki gef-
in há einkunn fyrir fjármálastjórn
enda væri halli á ríkissjóði áætlað-
ur 11,7 milljarðar króna í stað 4
milljarða sem fjármálaráðherra hefði nýlega
kynnt á fréttamannafundi. Fréttastjórinn las for-
mála fréttarinnar með nokkrum áherslum og síð-
an voru sýndar úrklippur úr viðtali við fjármála-
ráðherra um að markmið fjárlaga hefðu staðist.
Ég horfbi á þetta meb nokkurri athygli, dags-
verkið mitt þann daginn var einmitt ab sitja fundi
fjárlaganefndar með fulltrúum fjármálarábuneyt-
is og ríkisendurskoðunar um þetta mál. Ég beið
því eftir því að skýring kæmi á þessum mikla mis-
mun. En skýringin kom ekki, fréttastjórinn kvað
abeins fast að orbi um það ab ríkisstjórnin fengi
ekki háa éinkunn fyrir fjármálastjórn sína.
Það fór ekki hjá því að ég væri hugsi eftir frétt-
irnar. Sú mynd sem grandalaus áhorfandi sem
ekki hafði notið þeirrar upplýsingar að sitja dag-
langa fundi um málið var sú að allt væri farið úr
böndunum í ríkisrekstrinum.
Hvaö sagöi Ríkisendurskoöun?
í skýrslu Ríkisendurskoðunar sem fréttastjórinn
vitnaði til stendur eftirfarandi um afkomu ríkis-
sjóðs á fyrri hluta ársins 1996.
„Að mati Ríkisendurskoðunar stefnir rekstrar-
halli A-hluta ríkissjóðs í árslok í aö verba um 11,7
milljarðar króna eba rúmlega 7,8 milljarbi króna
meiri en fjárlög ársins gera ráð fyrir. Gert er ráb
fyrir ab tekjur A-hluta aukist um 4,5 milljarða
króna og útgjöld um
12,2 milljarða króna, en
þar af eru 10,1 milljarður
króna vegna vaxtakostn-
aöar í tengslum við inn-
lausn spariskírteina.
Rekstrarhalli ríkissjóðs
án vaxtakostnaöar vegna
innlausnar spariskírteina
frá árinu 1986 stefnir ab
mati Ríkisendurskoðun-
ar í að verða um 1,5
milljarður króna, en það
er um 2,5 milljörðum
króna minni halli en
fjárlög ársins gerðu ráb
fyrir."
Við þetta má bæta að
Fjármálaráðuneytið sendi út
fréttatilkynningu um tilgang-
inn með innlausn spariskírteina
þann 26. júlí, en áætlað er að þessi aðgerð spari
ríkissjóði útgjöld upp á 2 milljarða króna á næstu
þremur árum. Auk þess er rætt um þetta mál í
fréttatilkynningu sem fjármálaráðuneytið gaf út
þann 25. júlí og óhugsandi er annað en frétta-
stjóri Stöbvar 2 hafi haft öll þessi gögn í höndun-
um.
Lesin var upp í lok fréttatímans leiðrétting frá
fjármálaráðherra, en hinn almenni áhorfandi
hlýtur að hafa haft það á tilfinningunni eftir frétt-
irnar að öll markmið í ríkisfjármálum væru hrun-
in.
Þannig ganga málin til í upplýsingaþjóbfélag-
inu sem ég gerði að umtalsefni í upphafi, og það
er nokkur fyrirhöfn fyrir þá sem vilja fá sanna
mynd af málefnum dagsins að verða sér úti um
hana.
Á víbavangi
Jón Kr.