Morgunblaðið - 29.05.2006, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 29. MAÍ 2006 29
MINNINGAR
✝ Guðrún Hall-dórsdóttir
fæddist á Ásbjarn-
arstöðum 1. júní
1912. Hún lést 19.
maí síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru Halldór
Helgason skáld og
bóndi á Ásbjarnar-
stöðum, f. 19. sept-
ember 1874, d. 7.
maí 1961, og Vigdís
Valgerður Jóns-
dóttir frá Fljóts-
tungu í Hvítársíðu,
f. 26. september 1880, d. 24.
október 1938. Halldór var skáld
gott og eftir hann liggja tvær
ljóðabækur, Uppsprettur og
Stolnar stundir. Systir Guðrúnar
var Valdís kennari, f. 27. maí
1908, d. 17. júní 2002, gift séra
Gunnari Benediktssyni rithöf-
undi. Þau voru bæði kennarar,
lengst af austanfjalls, fyrst á
Eyrarbakka og
síðan í Hvera-
gerði.
Guðrún giftist
13. maí 1934 Krist-
jáni Guðmundssyni
frá Sleggjulæk í
Stafholtstungum,
f. 8. maí 1905, d. 4.
apríl 1998. Þau
bjuggu á Ásbjarn-
arstöðum frá 1934
til 1980. Þau eign-
uðust eina dóttur,
Vigdísi Valgerði, f.
17. apríl 1935, sem
býr í Borgarnesi.
Fjölskyldan flutti í Borgarnes
1980. Guðrún andaðist 19. maí
síðastliðinn níutíu og fjögurra
ára að aldri. Frá 1998 dvaldi
Guðrún á Dvalarheimili aldraðra
í Borgarnesi.
Útför Guðrúnar verður gerð
frá Borgarneskirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 14.
Nú kveð ég hana Gunnu móður-
systur mína. Hjá Gunnu frænku,
eins og hún hét alltaf í mínum huga
dvaldist ég á hverju sumri, frá mínu
fyrsta sumri og þar til ég var á
sextánda ári. Fyrst með foreldrum
mínum, síðan ein, eða með Halldóri
bróður mínum sem er 7 árum yngri
en ég. Kom í byrjun sláttar og var
þar til honum lauk. Eftir að ég
eignaðist sjálf fjölskyldu var komið
við að Ásbjarnarstöðum þar til
Kristján, Gunna og Vigdís frænka
fluttust í Borgarnes 1980. Gunna var
mín önnur móðir og kenndi mér
mörg nytsöm verk innandyra, ásamt
mikilvægi þess að tala fallegt mál og
var hún viljug að auka orðaforða
minn. Hún var blíð, hláturmild en
ákveðin uppalandi. Þegar foreldrar
mínir komu í heimsókn að
Ásbjarnarstöðum var oft gaman að
hlusta á þær systur tala saman, en
ekki voru þær alltaf sammála og þá
fannst mér erfitt að vera áheyrandi,
vissi ekki alltaf með hvorri ég ætti að
halda.
Gunna frænka var vel hagmælt og
þegar hún og mamma voru litlar þá
talaði föðuramma þeirra oft í vísum,
þannig að vísur voru eðlilegur hluti
af talmáli þeirra systra.
Gunna kenndi mér að meta lífsins
gæði frá öðru sjónarhorni. Þegar
rafmagnið kom að Ásbjarnarstöðum
eftir 1963 spurði ég hana hvaða raf-
magnstæki henni þætti nú koma að
mestum notum til heimilisstarfa, en
þá var ég sjálf nýbyrjuð að búa.
Svarið kom mér á óvart, það var
rafmagnið sjálft, sem mér þótti svo
sjálfsagt að ég taldi það ekki með
þægindum. Eftir að fjölskyldan á
Ásbjarnarstöðum fluttist í Borgar-
nes, kunni hún vel að meta þegar
sorpið var tekið hjá henni en hún
hafði allan sinn búskap þurft að urða
eða brenna öllu sínu sorpi sjálf.
Á seinni árum þreyttist hún ekki á
því að segja mér sögur af mér litlu
stelpunni sem var víst ekki í vand-
ræðum með að svara fyrir sig og var
rösk og vinnusöm. Þá fann ég ekki
síst hvaða tilfinningar hún bar til
mín. Einnig gat hún þess að þær
systur hefðu alið upp börnin hvor
fyrir aðra en Vigdís var í Unglinga-
og miðskólanum í Hveragerði og
hélt til heima hjá foreldrum mínum í
tvo vetur.
Elsku Vigdís, nú eru Ásbjarnar-
staðasystur farnar til feðra sinn eftir
langt og farsælt ævistarf. Þær urðu
jafngamlar í lokin. Mömmu þína
vantaði 13 daga upp á að verða 94
ára en mamma mín lifði 21 dag fram
yfir 94 árin.
Báðar voru þær fegnar að fá hvíld-
ina.
Lengi vel skrifuðum við Gunna
frænka hvor annarri jólabréf og þá
byrjaði bréfið á orðunum „Elsku
Gunna mín!“ Nú nota ég þau orð í
lok minningabrota minna um þig,
elsku Gunna mín, takk fyrir allt sem
þú gafst mér, því mun ég aldrei
gleyma.
Hvíl í friði.
Heiðdís Gunnarsdóttir.
Fyrir austan mána sunnan sólar
sumir bústað anda sínum kjósa.
Þar angar loft af ilmi hvítra rósa
og álfameyjar geyma steinn og hólar.
Á slíkum óskum ei í hug mér bólar,
– ég á mér lítið hús á bala grænum –,
vorblærinn þýður sunnan að frá sænum
silkimjúkum gluggablæjum rólar.
Svo á ég líka skógi skrýddan lund
með skærri rós sem aldrei fölnað getur.
Hennar ilmur unað veitir mér.
Þar ríkir sól og sumar alla stund
þegar aðra þjáir kaldur vetur.
Hollast er það sem heimafengið er.
Þessi fallega sonnetta er eftir hana
Gunnu frænku á Ásbjarnarstöðum
eins og fleira gott og skemmtilegt.
Hér birtist lífsviðhorf hennar. Hún
átti sjálf sinn þátt í að skapa það um-
hverfi þar sem öllum leið vel og var
sátt við sín örlög, – bjó á þeim stað
sem var henni kærastur, átti mikinn
öðlingsmann og indæla dóttur. Hún
var afskaplega heimakær og gerði
ekki víðreist um dagana. Það var eins
og hún gerði sér ekki grein fyrir hvað
hún var í raun og veru mannblendin
en þegar hún var á annað borð komin
innan um fólk leyndi sér ekki hvað
hún naut þess innilega.
Hún sagðist hafa hætt að yrkja
þegar henni mistókst að yrkja eins
vel og Oscar Wilde. Þannig var
Gunna. Sem betur fer byrjaði hún þó
aftur.
Einu sinni sagði hún: „Ég fer
stundum með vísur fyrir gestina þeg-
ar ég á ekkert með kaffinu.“ Alltaf
átti hún þó með kaffinu því að hún
var „myndarleg húsmóðir“ í orðsins
fyllstu merkingu. Um það get ég bor-
ið því að ég var svo ljónheppin að
vera kaupakona hjá henni og Krist-
jáni eins og fleiri Fljótstungusystur
hver á fætur annarri. Í Fljótstungu
var alltaf nóg af stelpum og með
skyldum að skipta því að Vigdís móð-
ir hennar og Bergþór faðir okkar
voru systkin. Þarna var gott og upp-
byggilegt að vera.
Þar lærði ég að slá með orfi og ljá,
því að þetta var eiginlega í fornöld og
allt upp á gamla móðinn rétt áður en
öld dráttarvélanna gekk í garð.
Gunna var reyndar lengi vel örlát-
ari á sitt ljúffenga kaffimeðlæti held-
ur en vísurnar sínar. Það breyttist
sem betur fer þegar Samband borg-
firskra kvenna gerði undirritaða út af
örkinni til að safna efni í bókina „Og
þá rigndi blómum,“ sem kom út 1991.
Þá fór ég ekki aldeilis tómhent frá
Gunnu því að hún reyndist eiga heil-
mikið og bráðskemmtilegt efni.
Móðir Halldórs, amma Gunnu, var
skáldmælt og þarna í nágrenninu var
skáldmælt fólk á hverjum bæ. Á Ás-
bjarnarstöðum einum var uppspretta
út af fyrir sig: amma Gunnu og al-
nafna, Gunna, Valdís systir hennar
og Guðrún Jónsdóttir bróðurdóttir
Halldórs sem var skáldsagnahöfund-
ur.
Á Ásbjarnarstöðum ríkti snyrti-
mennska, fallegt handbragð og falleg
umgengni bæði úti og inni. Fólkið var
glatt og skemmtilegt og átti góðvild,
kímnigáfu, gott skap og ríka réttlæt-
iskennd en umfram allt fjölbreytt
áhugamál og góðar gáfur.
Hvers var hægt að óska frekar?
Þökk sé forsjóninni fyrir að ég fékk
að öðlast vináttu og tryggð þessarar
fjölskyldu.
Blessuð sé minning þeirra góðu
hjóna, Gunnu frænku og Kristjáns á
Ásbjarnarstöðum.
Ingibjörg Bergþórsdóttir,
Selfossi.
Guðrún Halldórsdóttir frá Ás-
bjarnarstöðum hefur kvatt Borgar-
fjörðinn og afganginn af hinum jarð-
neska heimi í hinsta sinn. Ég átti því
láni að fagna að eiga Gunnu að
frænku. Í tíu sumur frá því ég var 6
ára til 15 ára var ég í sveit að Ás-
bjarnarstöðum, hjá Gunnu og Krist-
jáni. Þau sumur var Gunna mér í
raun framlenging af systur sinni, og
móður minni Valdísi. Fyrstu sumrin
var ég í liði með Gunnu: Þegar fjallið
var smalað vorum við neðst í virðing-
arstiga smalamennskunnar, að mér
fannst, og beindum fénu í gegnum
rétta hliðið þegar safnið kom niður
og aðalverkinu var nánast lokið, við
rökuðum rófur meðan aðrir fengu að
sæta. Orðalagið að raka rófur hygg
ég að hafi komið úr nýorðabanka
Gunnu. Það þýddi að raka saman þá
heydreif sem traktorsýtan náði ekki
til er hún ýtti heymúgunum í beðjur.
Gunna var nefnilega aldrei orðlaus.
Hún var líka með afbrigðum
skemmtileg. Þegar þetta tvennt fer
saman er það kallað orðheppni. Ein-
hver sagði, Gunna er svo skemmtileg
að hún er líka skemmtileg þegar hún
er leiðinleg. Gunna var alin upp við
list orðsins. Pabbi hennar Halldór
Helgason var héraðsskáld Borgfirð-
inga og ljóð hinna svokölluðu alda-
mótaskálda voru heimilisfólki töm á
tungu.
Með sama hætti og það að vera
með gott brageyra þótti heyra til
æðstu dyggða á Ásbjarnarstöðum,
þótti fátt aumkunarverðara en þegar
menn sem ekki höfðu þetta rómaða
eyra settu saman vísu og létu aðra
heyra ósköpin. Þessvegna var manni
vandi á höndum þegar maður vildi
láta reyna á hæfileikana, ekki vildi
maður verða að athlægi, en athygl-
isþörfin gerði jú sínar kröfur. Einn
bjartan síðsumardag ákvað ég að láta
á þetta reyna, svona til hálfs. Við
Gunna vorum úti við á göngu og eng-
inn heyrði til:
Þarna blasir Baula við
blá að sínum vana.
Lengra komst ég nú ekki svo ég
bað frænku um að botna. Hún hugs-
aði sig um í smástund. Þá kviknaði
þetta skemmtilega vísublik í augum
Gunnu og hún kvað skýrt að eins og
alltaf þegar hún fór með vísur og
mælti hátt og snjallt:
Gunna frænka ljá mér lið
ljóð að smíða um hana.
Bingó! Við Gunna höfðum gert
saman vísu. Yrkisefnið hæfði vel
þessu tímamótaljóði. Eins og allir
vita sem vilja sjá þá er Baula hvergi
fallegri en séð frá Ábjarnarstöðum.
Stóra Baula, Litla Baula og Baulu-
sandur mynda eina órofa heild í
norðri og útskýra á myndrænan hátt
hvernig Baulunafnið er tilkomið.
Upp frá þessu og löngu eftir að ég
var orðinn fullorðinn snerust hin
andlegu samskipti okkar Gunnu mik-
ið um Baulu. Bauluvísur gengu fram
og til baka og hennar voru miklu
betri. Í Bauluvísunum var komið fyr-
ir heimspekilegum hugleiðingum og
tilfinningar orðaðar sem illmögulegt
var að gera með öðrum hætti. Gott
dæmi um þetta er Bauluvísa sem
Gunna sendi mér í október ár eitt
þegar aldurinn var farinn að færast
yfir:
Áður fyrri Baulan blá
blíðar vakti kenndir.
Nú er hún orðin elligrá
eins og margan hendir.
Mér finnst annað óviðeigandi en
senda Gunnu eina Bauluvísu svona í
blálokin;
Hvert af öðru föllum frá
og fetum ljósa veginn.
Óskandi að Baula blá
bíði hinumegin.
Halldór frændi.
GUÐRÚN
HALLDÓRSDÓTTIR
að mér hafi tekist að endurgjalda brot
af því. Hún var konu minni meira en
móðir, hún var hennar annað sjálf og
traustasti vinur. Kann ég henni ævar-
andi þakkir fyrir alla elsku í okkar
garð, fyrir allt sem hún gaf okkar
börnum, fyrir góðar jafnt og erfiðar
stundir og fyrir að gera líf okkar rík-
ara.
Nú er tómlegra á Ægisíðunni,
skarð hennar verður aldrei fyllt en
eftir stendur minning um konu sem
var stundum sjálfri sér verst en okkur
Ernu og börnunum reyndist hún allra
best. Góða ferð, elsku Addý, takk fyr-
ir samfylgdina og nú getur þú tekið
fram prjónana að nýju.
Þinn tengdasonur,
Kristján Sverrisson.
Okkur langar með þessu ljóði að
minnast ömmu okkar.
Hvarvetna líf, sem alltaf áfram leitar,
ólgar og svellur jafnan fastar, heitar, –
hvarvetna líf, sem dauðans dómi neitar,
dettur þó loks í grafreit eigin sveitar.
Hvarvetna líf, sem upp til andans þráir,
upp, fram til ljóssins, starir, skimar, gáir, –
hvarvetna líf, sem þjáist, gleðst og þjáir,
þróttauðugt líf, er dauðinn síðast máir.
Ódauðlegt líf, sem aftur sköpun tekur;
óþrotlegt líf, sem dauðann burtu hrekur;
dásamlegt líf, sem dag af nóttu vekur. –
Dýrlega líf, þú heilum vagni ekur.
Tilvistar-undrið andann lotning fyllir:
Eilífðar-sæinn bak við tímann hillir.
(Jakob Jóh. Smári.)
Minningin um ömmu mun lifa í
hjarta okkar.
Blessuð sé minning hennar.
Hildur Ýr, Erla Hrund,
Dagný Rut og Emilía Björt
Gísladætur.
Við Addý frænka vorum systkina-
börn og bjuggum fyrstu árin í húsi afa
okkar og ömmu að Stýrimannastíg
10. Addý var mér eins og eldri systir,
því hún var eina barn móður sinnar og
ég einbirni. Hún kom alltaf fram við
mig sem fullorðinn mann og virti
skoðanir mínar. Hún fræddi mig um
hitt og þetta og gaf mér oft bækur
sem hún var búin að lesa. Fyrsta æv-
intýrabókin sem ég eignaðist var ein
þeirra: Landnemar í Kanada eftir F.
Marryat. Hana las ég margoft.
Árið 1939 fluttu allir úr húsinu á
Víðimelinn. Nokkur hús skildu okkur
frá ömmu, Ernu, móður Addýjar og
Addý og daglegur samgangur var þar
á milli.
Addý var í ÍR og tók mig með að
Kolviðarhóli á skíði um páska þegar
hún var 17 ára og ég aðeins 9 ára.
Glatt var á hjalla, þótt unga fólkið
neytti ekki áfengis, og mikið dansað,
þ. á m. La Conga. Ég tel víst að fáar
ungar stúlkur hefðu viljað vera með
ungan frænda sinn í eftirdragi við
þær aðstæður.
Nokkrum árum seinna heimsótti
ég Addý í Svíþjóð og sama sumar vor-
um við saman á sumarhóteli á Borg-
undarhólmi. Þar var mikið buslað í
brimgarðinum og flatmagað á strönd-
inni. Síðar þegar hún var húsfreyja á
Laxnesi í Mosfellssveit var ég þar
vinnupiltur og barnapía hjá Addý
frænku. Við höfum alltaf haft ánægju-
legt samband gegnum árín og hin síð-
ustu ár var hún tíður gestur í sum-
arbústað okkar hjóna við Álftavatn.
Addý var margt til lista lagt en
tvennt ber þó hæst, hún var snillingur
í allri matargerð og afburðaflink
prjónakona.
Að lokum viljum við hjónin votta
börnum hennar og eftirlifandi manni,
Bjarna Jónssyni, samúð okkar hjóna
og þakka Bjarna sérstaklega þá fram-
úrskarandi umhyggju sem hann
sýndi Addý í veikindum hennar síðust
árin og allt þar til yfir lauk.
Haraldur Ellingsen.
Astrid kynntist ég eftir að ég byrj-
aði í Versló og hafði kynnst Ernu
Svölu dóttur hennar sem var bekkjar-
félagi minn og fljótt vinkona. Vina-
samband okkar hefur þróast, dýpkað
og þroskast eftir því sem árin hafa lið-
ið. Það er merkilegt hvernig æskuvin-
skapur með ívafi reynslu uppvaxt-
arára er manni dýrmætur. Slíkur
vinskapur helst alla ævi enda erum
við stelpurnar í Versló-saumaklúbbn-
um góður brunnur sem maður leitar í
við ýmsar aðstæður í lífinu.
Minningarnar hrannast upp af
unglingsárum mínum. Ég byrjaði að
koma á Dunhagann til Ernu og
Addýjar og fljótlega var Bjarni kom-
inn til sögunnar. Listsköpun leiddi
þau væntanlega saman, hún í prjóna-
hönnun og hann sem listmálari. Ég
var þeirrar gæfu aðnjótandi að fá að
vera þeirra „jólabarn“, undirbúa
jólahátíðina, skera út laufabrauð og
búa til konfekt. Flótlega var mamma
mín orðinn þáttakandi með okkur í
þessum undirbúningi jólanna ár
hvert. Byrjað var að morgni og að
kveldi jafnan endað með glæsilegu
veisluborði að Addýjar hætti. Þetta
voru yndislegar stundir.
Heimili þeirra Addýjar og Bjarna á
Ægisíðunni var mér sem og mörgum
fleirum alltaf opið.
Megi minning um Addý lifa í hjört-
um fjölskyldunnar. Minning um góða
eiginkonu, elskulega mömmu og
tengdamömmu og ekki síst flotta
ömmu lifa.
Sigrún Traustadóttir.
Amma mín var
virkilega frábær
kona. Að mínu mati
væri heiminum betur
borgið ef allir væru
eins og hún. Fátt
kom henni úr jafnvægi og hafði
hún þó skoðanir á flestu.
Þegar ég leita að fyrstu minn-
ingunni með ömmu minni hugsa ég
um rölt við Melgerði 16 þar sem
hún leiddi mig um vesturbæ Kópa-
vogs og gaf mér tyggjó meðan ég
drakk í mig fróðleikinn um hver
byggi hvar og hverra manna hann
væri. Og minningarnar eru fleiri,
hver annarri betri. Föndur á Ak-
ureyri, ófáir bíltúrar, labbitúrar og
fleiri góðar samverustundir. Svo
mætti lengi telja. Ég tel mig ein-
staklega heppinn að hafa átt ömmu
að og ég mun búa að því um
ókomna tíð.
HREFNA
MAGNÚSDÓTTIR
✝ Hrefna Magnús-dóttir fæddist í
Reykjavík 3. nóvem-
ber 1917. Hún lést á
Landakotsspítala
27. apríl síðastliðinn
og var útför hennar
gerð frá Kópavogs-
kirkju 8. maí.
Þótt erfitt sé að
hugsa til þess að hún
sé nú komin á grænni
gresjur tek ég því
með hæfilegum fyrir-
vara. Rödd hennar
mun óma áfram þeg-
ar keyrt er suður til
Keflavíkur á leið til
útlanda. Ég mun rifja
upp söguna um
manninn sem brugg-
aði landa í hrauninu í
gamla daga og konan
hans sem hylmdi yfir
honum þegar sýslu-
maður spurðist fyrir um málið.
Ótal margar sögur munu lifa áfram
og halda anda ömmu á lofti. Hún
er alls ekki farin frá okkur. Hún
nýtti tímann sem hún hafði hér á
jörð mjög vel og mun það nýtast
ómælt í framtíðinni og minna á
þessa yndislegu konu.
Amma mín, ég treysti því að nú
sitjir þú við stýrið á bíl og sýnir
afa að þú kannt vel að keyra. Og
loforðin sem þú sagðir mér eru í
traustum höndum. Takk fyrir allt
sem þú hefur veitt mér. Ég vona
bara að ég verði jafnhjartahlýr og
þú.
Agnar Burgess.