Morgunblaðið - 06.12.2006, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. DESEMBER 2006 27
stálflek-
t.d. vöru-
sgöng-
fnast
pt, sett
ftir eðli
ngna.
yfirverk-
r við
stefnt að
því að frágangur aðrennslisgang-
anna taki fimm mánuði. „Takmark-
ið er að vera tilbúin með göngin í
maí svo við getum hleypt á þau
vatni og prófað vélar upp úr því.
Tíminn er knappur og það er mjög
klemmt að ná þessu á 5 mánuðum.
Það er reiknað með að setja inn
fjórar sérstakar lestalengjur sem
eiga að vinna þetta á einu bretti á
fjórum stöðum, fyrir utan smærri
vinnustaði þar sem gerðar verða
m.a. steingildrur.“
Hin mikla lengd gangahlutanna
sem Impregilo hefur verið að vinna
í undanfarið er með því mesta sem
gerist í heiminum. Þetta segir Jó-
hann Kröyer, verkefnisstjóri
Landsvirkjunar gagnvart ítalska
verktakanum. Afar erfitt sé að
flytja búnað og mannskap fram og
til baka um allt að 14 km löng göng
þar sem vatnsagi sé yfirgengilegur
og erfitt um allt aðgengi. Þá hafi
hin mikla lengd færibandanna sem
fluttu bergmulninginn út á safn-
hauga frá borunum skapað vanda-
mál. Færiböndin frá aðgöngum 2
við Axará voru orðin um 24 km löng
og í aðgöngum 1 á Teigsbjargi um
32 km. Eftir því sem þau lengist
slitni þau fljótar og gefi sig.
Risaborarnir eru hörkutæki
„Impregilo var mjög snjallt að
nýta sér að rafmagnið var ókeypis
fyrir verktakann og nota færibönd í
göngum, út á malarhauga og á stífl-
unni,“ segir Jóhann. „Mér vitanlega
eru afskaplega fá göng í heiminum
lengri en þessi. Það reynir gíf-
urlega á vinnuna við gangagerðina
og fráganginn þegar þetta er orðið
svona hrikalega langt, því það er
svo erfitt að koma að tækjum. Bor-
arnir sjálfir eru hörkutæki. Það er
svo mikill rafbúnaður í þeim og þeir
hafa verið að vinna í mjög blautu
umhverfi þannig að þeir hafa staðið
sig mjög vel og eru feikilega öfl-
ugir. Þessir borar eru amerískir,
frá Robbins, og fyrstu borarnir í
heiminum með 19 tomma skera, en
áður voru menn mest komnir í 17
tommur. Tækin eru feiknavel hönn-
uð og spyrnur og tjakkar öflug.
Þess vegna gátum við komist úr
vandræðunum í misgengjunum í
fyrra, þá sat borhausinn fastur í
berginu en unnt var að spyrna
bornum aftur á bak og hægt að
steypa upp stóran tappa framan við
borinn. Það þurftum við að gera í
þrígang til að komast í gegnum
þetta erfiða svæði undir Þræla-
hálsi,“ segir Jóhann.
Að jafnaði hafa um 110 manns
starfað við TBM 3, en áhöfn hans
var 50 manns og var unnið á þrí-
skiptum vöktum allan sólarhring-
inn. Borinn hóf ferð sína 19. desem-
ber í fyrra og hafa 275 þúsund
rúmmetrar af bergmulningi verið
fluttir frá bornum með færiböndum
út á malarhauga. TBM 3 hefur not-
að um 3 MW af raforku á klukku-
stund að meðaltali. Mikill vatnsagi
er í göngunum eða allt að 1.200 l/
sek.
síðasta verkefni risabora hluti Jökulsárganga
u til stefnu við
rennslisganga
Morgunblaðið/Steinunn Ásmundsdóttir
ennslisgöngunum í gærmorgun. Er þá lokið
árahnjúkavirkjunar í Fljótsdal.
undsdóttir
ao Chun.
undsdóttir
Eftir Andra Karl
andri@mbl.is
„OFT ER sagt að atvinnulífið geri
ekkert til að koma í veg fyrir lofts-
lagsbreytingar og það er án hiks að
ég segi að það sé endemis vitleysa,
það sjáum við af öllum gögnum,“
sagði Dr. Nick Campbell, formaður
nefndar Evrópusamtaka atvinnu-
lífsins (UNICE), og bætti því við að
hann hefði síðast þurft að verja mál
sitt á loftslagsráðstefnu Sameinuðu
þjóðanna sem fram fór í Nairobi í
Kenía í sl. mánuði. Campbell hélt er-
indi á morgunverðarfundi Samtaka
atvinnulífsins, sem fram fór á Grand
Hóteli í gærmorgun, ásamt Jóni
Karli Ólafssyni, forstjóra Icelandair
group, og Árna Magnússyni, for-
stöðumanni orkumála hjá Glitni.
Fyrirtæki innan ESB stæðu sig
vel í því að minnka útblástur gróð-
urhúsalofttegunda, t.a.m. með því
að innleiða nýja tækni í framleiðslu
sinni, sagði Campbell meðal annars.
Hins vegar væri ekki gott að segja
til um hvort raunverulegur árangur
hefði náðst í baráttunni gegn lofts-
lagsbreytingum, mikið þyrfti að
gera á næstu árum og fram undan
væru m.a. afar strembnar viðræður
um hvað tæki við árið 2012 – eftir að
fyrsta samningstíma Kyoto-bókun-
arinnar lyki. Hann sagði engar mik-
ilvægar ákvarðanir hefðu verið
teknar á loftslagsráðstefnunni en
taldi að nálgunin yrði töluvert frá-
brugðin því sem var í Kyoto-bókun-
inni frá árinu 1997.
Ekki vandamál sem hægt
væri að leysa á stuttum tíma
Campbell sagði að búist væri við
skýrslu um hvert ESB stefndi í
loftslagsmálum á næsta ári og benti
á ýmsa þætti sem UNICE taldi að
yrði að hafa í huga þegar kæmi að
því að ákveða hvaða leið yrði farin.
Sagði hann m.a. að nú yrði að fara að
horfa til lengri tíma en gert hefði
verið. „Loftslagsbreytingar eru ekki
vandamál sem við getum leyst á
stuttum tíma. Við getum náð ár-
angri á stuttum tíma en við náum
ekki að leysa vandamálið,“ sagði
Campbell og bætti við að auk þess
væri ljóst að ESB gæti ekki unnið
sigur í baráttunni gegn loftslags-
breytingum. Hann sagði að ríki inn-
an sambandsins ættu um 14% hlut-
deild í útblæstri gróðurhúsategunda
en með örum vexti annarra ríkja
yrði sú tala komin niður í um 10%
árið 2015. ESB gæti því aðeins leikið
hlutverk í baráttunni sem yrði að
huga að sem alþjóðlegri.
Í því sambandi minntist Campbell
á að hætta væri á því að efnahags-
lífið í Evrópu myndi bera skaða ef til
þess kæmi að aðeins nokkur svæði
heimsins væru með strangar reglur
um losun gróðurhúsalofttegunda.
Þá kæmi til þess að fyrirtæki flyttu
starfsemi sína þangað sem reglur
væru ekki jafn strangar. Hann sagði
atvinnulífið, og sér í lagi iðnaðar-
starfsemi, þurfa á því að halda að
markmið væru sett til lengri tíma og
endurskoðuð ef til kæmu nýjar
tæknilegar og vísindalegar lausnir.
Campbell, sem sinnir auk for-
mennsku UNICE starfi umhverfis-
stjóra hjá alþjóðlega efnavörufyrir-
tækinu Arkema SA, fór stuttlega
yfir stöðuna í loftslagsmálum eins
og hún er núna og sagði Kanada og
Japan til að mynda standa sig afar
illa við að framfylgja skyldum Kyoto
auk þess sem ríkin væru frekar á
móti auknum verndaraðgerðum.
Þróunarlöndin sagði Campbell að
væru á móti umræðum um ákveðna
áfanga í loftslagsmálum en talið
væri að 2/3 af þeirri aukningu sem
yrði á orkuþörf til ársins 2030 kæmu
frá þróunarlöndunum. Spáð var að
orkuþörfin ykist um allt að 60%.
Meðal þess sem Campbell taldi að
yrði að gera var að hefja viðræður
við þau þróunarlönd sem mest los-
uðu af gróðurhúsalofttegundum, fá
þau til að taka þátt í alþjóðlegri
verndum loftslagsins. Auk þess
þyrfti að auka verulega fjárveitingu
ríkja til rannsókna, þróunar og
kennslu til að ráða bót á vandanum.
Gríðarleg sóknarfæri
að finna í jarðvarma
Árni Magnússon kynnti starfsemi
í tengslum við endurnýjanlega orku
en Glitnir vonast eftir að verða í far-
arbroddi í fjármagnsþjónustu vegna
verkefna við endurnýjanlega orku á
næstu árum og áratugum. Helst er
horft til og lögð áhersla á jarðvarma
en einnig litið til verkefna tengdra
vindorku, sólarorku og vetni. „En á
síðustu sex til níu mánuðum höfum
við þrengt sjónsviðið að jarðvarma,“
sagði Árni og vísaði í tölur varðandi
rafmagnsframleiðslu með jarð-
varma.
Þar stæðu Bandaríkin fremst í
flokki með um 18 þúsund gígavatt-
stundir (GWh) en Ísland væri í átt-
unda sæti – og ekki miðað við höfða-
tölu. Það væri ein ástæða þess að
ákveðið var að einbeita kröftum
bankans að jarðvarma. „Við höfum
sérfræðiþekkingu til að byggja á og
höfum eitthvað til að koma með að
borði.“
Árni benti á að um 5% af virkj-
anlegum jarðhitasvæðum í heimin-
um væru í notkun og í rafmagns-
framleiðslu alls framleiddar um 52
teravattstundir (TWh) á ári með
jarðvarma. Því væru sóknarfærin
gríðarleg og gæti t.a.m. sú fram-
leiðsla aukist í 1.000 TWh eftir fjór-
tán ár. Enn meiri aukning gæti átt
sér stað við upphitun húsa með jarð-
varma og talið er að árið 2020 gæti
verið hægt að nota 100 þúsund TWh
en talið er að um 47 TWh séu not-
aðar til upphitunar heimila í dag.
„Það er aukin þörf fyrir endurnýj-
anlega orku hvarvetna í heiminum.
Hún er það sem allir eru að huga að
um þessar mundir,“ sagði Árni.
Um liðna helgi var opnuð íslensk-
kínversk hitaveita í Xian Yang í
Kína sem nýtir jarðvarma. Var um
að ræða samstarfsverkefni kín-
verska fyrirtækisins og íslenska fyr-
irtækisins EnexKína en að því stóðu
Orkuveita Reykjavíkur, Glitnir og
Enex, sem er útflutningsvettvangur
íslenskra þekkingarfyrirtækja í
orkuvinnslu. Talið er að hitaveitan
muni breyta lífsstíl íbúanna og lífs-
gæðum til hins betra en þeir hituðu
heimili sín áður með kolum. „Það er
sú staðreynd að framleiðslukostnað-
urinn er lægri en hjá öðrum end-
urnýjanlegum orkugjöfum, s.s.
vind- og sólarorku. Innan Evrópu-
sambandsins eru möguleikar í orku-
framleiðslu með jarðvarma meiri en
vind- og sólarorku samanlagt,“
sagði Árni og benti á að innan ESB
væru 12,8% raforku framleidd með
endurnýjanlegum orkugjöfum. Hér
á landi er hlutfallið hins vegar ná-
lægt 100%.
Loftslagsmál ofarlega á baugi
Jón Karl Ólafsson gerði grein fyr-
ir stöðu félagsins í loftslagsmálum
sem hann sagði fyrirtækinu afar
mikilvæg. Ekki síst vegna þess að
Icelandair group gerði mikið út á
ferðaþjónustuna og þyrfti að halda
sínu orðspori.
Hann sagði flugvélar félagsins
t.a.m. með þeim sem þyrftu hvað
minnst eldsneyti og að næsta gerð,
Boeing 787, sem kæmi á markað ár-
ið 2010, mundi draga úr orkunotkun
um 20%.
Jón Karl sagði auk þess ekki rétta
leið farna með því að leggja svokall-
aða umhverfisskatta á flugfélög, það
gæti orðið til þess að draga úr
möguleikum fyrirtækjanna á að
fjárfesta í nýrri tækni til að minnka
losun.
Morgunblaðið/ÞÖK
Markmið Dr. Nick Campbell, formaður UNICE, segir að langtímamarkmið verði að setja varðandi losun gróð-
urhúsalofttegunda. Evrópusambandið geti ekki unnið sigurinn heldur þurfi aðstoð allrar heimsbyggðarinnar.
Orkuþörf heimsins
mun aukast um 60%
Í HNOTSKURN
»Campbell sagði verkefniðekki einskorðast við at-
vinnulífið, heimilin og í raun
hver og einn þyrfti að taka
þátt.
»Alþjóðasamtök flugfélagaákváðu að eigin frum-
kvæði að minnka losun um
10% milli áranna 2000 og
2010.
» Innan ESB eru 12,8% raf-orku framleidd með end-
urnýjanlegum orkugjöfum. Á
Íslandi er hlutfallið 99,9% og
99,2% í Noregi.
„NÚ HÖFUM við lokið heilborun
aðrennslisganganna, einu skrefinu
enn í átt að því að fullgera Kára-
hnjúkavirkjun,“ sagði Gianni
Porta, yfirmaður Impregilo á Ís-
landi, þegar risaborinn TBM 3
hafði brotist gegnum síðasta berg-
haftið í göngunum. „Að ljúka heil-
borun þessara 40 km löngu ganga
er mikilvægur áfangi fyrir verk-
kaupann og næsti áfangi að hleypa
vatninu á göngin. Markmið fram-
kvæmdarinnar allrar er jú að
koma vatninu niður í stöðv-
arhúsið.“ Heilborun kafla af Jök-
ulsárveitugöngum er ólokið og
segist Porta ekki búast við sér-
stökum vandkvæðum, þó þar séu
ákveðnar líkur á sprungum á
nokkrum stöðum. „Þegar unnið er
neðanjarðar er aldrei á vísan að
róa með hvað verður á vegi
manna.“ Porta segir borun að-
rennslisganganna hafa einkennst
af vatnsaga úr berginu. Hvert
verk hafi sín ákveðnu vandkvæði
og vatnið sé hér í aðalhlutverki.
Þröngur tímarammi framkvæmd-
arinnar hafi þó verið erfiðasti
hjallinn og sé það ennþá.
Nú er verið að taka TBM 2 í
sundur í helli framan við TBM 3 og
þegar búið er að bakka tvistinum
út fer þristurinn í hellinn til sund-
urtöku. Porta segir TBM 1 nú fara
til Sviss í verkefni þar, TBM 2 í
Jökulsárveitugöngin og þann
þriðja hugsanlega til Hong Kong.
Mikill
áfangi
B/7 %!: ( 
,(

" ( 
,(

& %&: +./0 "(
/&:   : ':  :(
1    ! 
 223 
/
  , 
  B/7
/
 #" # 4. 
  B/7
/
 : ++,.  B/7
N

  6#$ : #
 


'!
 %& 6(
( '! 6
 : '
%& #: %& $ #& 0: %
(
B/7 %!:
( O$

 
( 
,(

 %&: +/4 "(
I O $ ' 
 
'  :
D: '"0
B/7 %!: ( ,$

1" (


& %&: +./ "(
1
 $ # #: %& $  :
D & '"0  $ . '

:
 : ' O

 &
' $ O$( +
"" #& #

' :
& # O: #: & 'D : %&
$  : 0:#O $ D (
/& 
 0 #
 :