Morgunblaðið - 06.12.2006, Blaðsíða 30

30 MIÐVIKUDAGUR 6. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
FÉLAG einstæðra foreldra hefur
nýverið flutt skrifstofu sína í hjarta
gamla miðbæjarins, Aðalstræti 9, 2.
hæð. Víðáttumikið svæði er fyrir
framan bygginguna ásamt breiðum
bakhluta Skúla fógeta.
Öðrum megin við inn-
gang hússins er stjórn-
málaflokkur með aðset-
ur en hinum megin
skína skær neonljós
spilakassanna.
Hverjir leita til
Félags einstæðra
foreldra?
Til félagsins leita
mestmegnis einstæðar
mæður eftir sambúð-
arslit eða skilnað.
Einnig koma for-
eldrar sem hafa tekið
ákvörðun um skilnað og leita ráð-
gjafar. Síðan eru það foreldrar sem
hafa stofnað til nýrrar sambúðar.
Þeir koma vegna ágreinings varð-
andi umgengni við börn úr fyrri sam-
búð. Mæður af erlendum uppruna
leita í vaxandi mæli, oft fyrir milli-
göngu félagsráðgjafa hjá nærliggj-
andi sveitarfélögum.
Aukningu má merkja hjá feðrum,
sem taka frumkvæði og leita að-
stoðar.
Margt er ólíkt með ofangreindum
fjölskyldugerðum svo sem aðstæður
og aldur foreldranna, lífsviðurværi,
menntun og barnafjöldi. Það sem
fyrrnefndar fjölskyldur eiga sameig-
inlegt eru oftast einar tekjur. Í mörg-
um tilfellum lágar tekjur sem duga
skammt. Ungar og ómenntaðar
mæður, í fullri vinnu, ná sjaldnast
endum saman sem er umhugs-
unarvert.
Hvers vegna er leitað til FEF?
Margir af einstæðu foreldrunum
sem leita eftir aðstoð eru að berjast í
lífsins ólgusjó með kornabörn, smá-
börn, grunnskólabörn og unglinga.
Sumir eru svo lánsamir að eiga stór-
fjölskyldu, sem veitir tilfinninga-
legan og fjárhagslegan stuðning.
Aðrir hafa lítinn stuðning sem öllum
er nauðsynlegur þegar á móti blæs.
Töluvert er leitað til félagsins vegna
umgengnisréttarmála, ýmist vegna
almennrar fræðslu um hefðbundna
umgengni eða vegna ágreinings for-
eldra um hvernig umgengni skuli
háttað. Stundum er ágreiningurinn
vegna óuppgerðra tilfinninga hjá for-
eldrum. Sú hætta er þá fyrir hendi að
börnin verði bitbein
milli foreldra sem veld-
ur börnum oft vanlíðan.
Oft er hægt með sam-
tölum við foreldrana að
leysa slík mál á farsæl-
an hátt. Til félagsins
leita foreldrar vegna
fyrirhugaðs skilnaðar
til að fá ráðgjöf, oft áð-
ur en farið er til sýslu-
manns. Börnin liggja í
sumum tilfellum þungt
á foreldrum í skiln-
aðarmálum. Fé-
lagsmönnum stendur til
boða ráðgjöf hjá lög-
fræðingi og félagsráðgjafa samtímis.
Einstæðir foreldrar leita í vaxandi
mæli vegna félagslegra erfiðleika.
Má þar nefna fjárhags- og húsnæð-
isvanda, sem brennur á mörgum.
Foreldrar snúa sér einnig til félags-
ins vegna áhyggna af börnum sínum
og vilja fá mat á líðan barnsins.
Rannsóknir, bæði innlendar og er-
lendar, sýna að börn hafa áhyggjur
af fjárhagserfiðleikum foreldra
sinna. Börn, sem búa við kröpp kjör,
segja gjarnan frá því í viðtölum að
þau ætli að kaupa hús handa mömmu
og pabba líka, þegar þau verði stór
og rík. Börn og unglingar bera sig
saman við jafnaldra á mörgum svið-
um, það getur einnig átt við um bú-
setu. Það er erfitt fyrir stálpaðan
krakka að bjóða leikfélaga heim í
pínulítið rými, þar sem foreldri býr
með tvö börn í tuttugu fermetra
bráðabirgðahúsnæði. Flest láta það
ógert enda ekki aðstaða til leiks né
heldur hagstæður samanburður. Það
sem alvarlegast er að hluti einstæðra
foreldra leitar til FEF vegna þess að
grunnþörfum fjölskyldunnar er ekki
fullnægt.
Þeir foreldrar sem eru að berjast
fyrir því að fá öruggt húsnæði eru
undir stöðugu álagi. Fjárhagurinn
leyfir sjaldnast það sem frjálsi leigu-
markaðurinn setur upp þrátt fyrir
húsaleigubætur sem hjálpa mörg-
um. Börn spyrja í sífellu hvenær
flytjum við í okkar húsnæði? Margir
foreldranna sitja uppi með sam-
viskubit yfir því að geta ekki gert
betur. Streitan og áhyggjurnar eru
viðbót við samviskubitið. Börn og
unglingar, sem eru að mótast og
þroskast, eru oft viðkvæm fyrir erf-
iðleikum í félagslegu umhverfi. Sum
börn virðast samt komast vel frá
erfiðleikunum. Persónuleiki barna
spilar þar stóran þátt ásamt léttri
lund.
Öll börn skynja samt vel þegar
streita er í nánasta umhverfi. Birt-
ingarmyndin hjá sumum börnum
getur til að mynda komið fram í
breyttri hegðun eða tilfinninga-
legum vanda. Sum börn verða pirr-
uð og erfiðari í samskiptum en önn-
ur sýna merki um óyndi.
Langvarandi erfiðleikar í um-
hverfi barna geta haft áhrif á bæði
andlega og líkamlega heilsu þeirra.
Grunnþarfir mannsins
Abraham Maslow var bandarísk-
ur sálfræðingur. Hann er einna
þekktastur fyrir líkan þar sem
grunnþörfum mannsins er raðað í
píramída. Í kenningu hans kemur
fram að sé grunnþörfum mannsins
ekki fullnægt hafi það alvarlegar af-
leiðingar á andlega og líkamlega
heilsu viðkomandi. Maslow-
píramídinn samanstendur af fimm
grunnþörfum mannsins sem eru: 1)
öndun, matur, vatn 2) öryggi 3) vin-
átta og ást 4) sjálfsvirðing og sjálfs-
traust 5) möguleikinn til frekari
þroska. Allir þarfnast öryggis og
fastrar búsetu fyrir sig og börnin
sín. Margir einstæðu foreldranna
eru að bíða eftir úrlausn í húsnæðis-
málum og halda ótrauðir áfram lífs-
baráttunni. Seiglan sem þeir búa yf-
ir er aðdáunarverð þrátt fyrir skort
á grunnþörfum mannsins.
Hver er raunveruleikinn hjá
einstæðum foreldrum í dag?
Oktavia Guðmundsdóttir
fjallar um aðstæður einstæðra
foreldra
» Allir þarfnast örygg-is og fastrar búsetu
fyrir sig og börnin sín.
Oktovía
Guðmundsdóttir
Félagsráðgjafi (MSW) hjá
Félagi einstæðra foreldra.
HÖRMULEG slys á fólki hafa
orðið nýlega sem endranær við hús-
bruna. Það kvikna eldar í innbúi í
steinsteyptum húsum, sem verða
fólki að fjörtjóni eða örkumlum.
Ekkert af þessu þarf að verða.
Í bænum Scottsdale í Arizona
stóðu yfirvöld frammi fyrir því fyrir
nokkrum áratugum að fjárfesta
gríðarlega í slökkviliði bæjarins.
Bæjarfeðurnir brugðu á það ráð, að
tillögu slökkviliðsstjóra, að vísa mál-
inu beint til húseigenda. Þeir settu í
lög 1986 að í hvert nýtt hús skyldi
lagt vatnsúðakerfi eða sprinkler eins
og fólk kallar það. Þeir sem bjuggu í
eldra húsnæði fengu styrk frá sveit-
arfélaginu til að setja upp slíkt kerfi.
Kostnaður reyndist innan við 1% af
byggingarkostnaði og trygging-
arfélög veittu verulegan afslátt af
húsa- og innbústryggingum.
Að liðnum 15 árum gerðu þeir upp
dæmið. Þá voru úðakerfi á 41.408
heimilum, yfir 50% heimila í bænum.
Á tímabilinu áttu sér stað 598 brun-
ar í heimahúsum. Engin dauðsföll
áttu sér stað í húsum með úðakerfi.
En 13 manns létust í húsum án úða-
kerfis. Meðalbrunatjón í óvörðu
íbúðarhúsnæði reyndist vera 45.019
dollarar á tímabilinu en í húsnæði
með úðakerfi var meðaltjónið 2.166
dollarar. Að mati slökkviliðsins er
talið að úðakerfin hafi bjargað 13
mannslífum og yfir 20 milljóna doll-
ara eignatjóni hafi verið afstýrt á
fyrstu 15 árunum. Getum við „hlut-
fallað“ þetta til Íslands?
Við undirritaðir teljum að vilji
húseigandi leggja úðakerfi í sína
íbúð þurfi það ekki að kosta nema 1–
200.000 kr. eftir útfærslu. Hver get-
ur sniðið kerfi sitt að sínum smekk.
Efni fæst á markaði
og nægt framboð er á
ráðgjöfum ef svo ber
undir. Íhlutir úða-
kerfa til heimilisnota
eru mun ódýrari og
einfaldari heldur en í
kerfum sem notuð
eru í iðnaðar- og
verslunarhúsnæði.
Á svæðum þar sem
langt er í slökkvilið
t.d. 20 til 30 mín. væri
ekki óeðlilegt að
sveitarfélagið kæmi
til móts við húseigendur við að koma
sér upp úðakerfi, því þeir njóta alls
ekki sömu brunaverndar og þeir
sem nær búa. Ekki er að efa að
tryggingafélög myndu liðka til við
svona verkefni, með lækkun iðgjalda
og hugsanlega lánveitingum vegna
stofnkostnaðar.
Úðakerfi er rétt að yfirfara árlega
til að sannprófa ástand þess. Það er
lítið verk á litlu kerfi. Öryggi fjöl-
skyldunnar er hinsvegar ekki hægt
að meta til fjár. Upp með úðakerfin
og björgum mannslífum.
Upp með úðakerfin
Halldór Jónsson og Ástvaldur
Eiríksson fjalla um varnir gegn
brunatjónum og slysum.
»Ekki er að efa aðtryggingafélög
myndu liðka til við
svona verkefni, með
lækkun iðgjalda og
hugsanlega lánveit-
ingum vegna stofn-
kostnaðar.
Ástvaldur Eiríksson
Halldór er ráðgefandi verkfræðingur
og Ástvaldur er framkvæmdastjóri
Eldvarnaþjónustunnar.
Halldór Jónsson
TENGLAR
..............................................
http://www.homefiresprinkler.org/
hfsc.html
UNG kona, blaðamaður Ísafoldar,
réðst til starfa á elli- og hjúkr-
unarheimili í höfuðborginni þar sem
blaðamaðurinn „fékk
innsýn í lífið og sam-
félagið á elliheimilinu
eins og það er í raun.“
Konan skráði sig til
starfs án þess að nefna
raunverulegt markmið
sitt og tengsl við tíma-
ritið og hvarf af vett-
vangi innan viku. Hálf-
ur afraksturinn hefur
nú birst í Ísafold og
lofað er framhaldi.
Ég ætla ekki að fjöl-
yrða um þá blaða-
mennsku þegar ráðist
er inn í einkalíf fólks
sem að vísu er flest
orðið ófært um að
skynja slíka innrás en
lýsingar á vanmætti
þess koma illa við ætt-
ingja og vini. Við, sem
dveljumst á Grund,
misvel á okkur komin
til sálar og líkama, lít-
um á stofnunina sem
heimili okkar og ég
mótmæli fyrir hönd
okkar allra þegar rofin
er – á upplognum forsendum – frið-
helgi einkalífs okkar.
Þótt nöfnum hafi verið breytt, á
það ekki við um „kennileiti“, þótt svo
sé skráð í upphafi greinarinnar.
Ekki verður um villst hvaða deild er
verið að lýsa og þeir sem skil kunna
á heimilismönnum munu í greininni
þekkja vini eða frændur. Skyldu t.d.
fleiri en ein „þekkt ljósmóðir í bæn-
um“ hafa verið sendar beinbrotnar á
Grund í sumar? „Hún bíður þess að
komast aftur heim og er þess fullviss
að á næstu dögum fái hún að fara
heim. Þegar ég nefndi þetta við
starfsfólkið yppti það öxlum og gaf
þannig til kynna að hún væri ekki á
leiðinni neitt.“ Varla er uppörvandi
fyrir ljósmóðurina að lesa þetta.
Í þeim hluta greinarinnar, sem
þegar er birtur, eru ófagrar og nær-
göngular lýsingar á gamalmennum
sem mörg geta ekki sinnt lík-
amlegum þörfum sínum hjálp-
arlaust: „Hann virtist ekki blygðast
sín vitund fyrir nekt sína … Þegar
hann stóð loksins upp fór Alda með
höndina á sér á milli læra hans með
þvottaklút og þreif hann að neðan.
Að því loknu hysjaði hún upp um
hann buxurnar og kom honum í
hjólastólinn, bjó um hann og fór með
hlandflöskuna fram.“
Við hverju bjóst blaðakonan?
Þetta hefur frá örófi alda verið nauð-
synlegur þáttur í umönnun hjálp-
arvana öldunga, yfirleitt á heimilum
en í seinni tíð líka á stofnunum.
Orðalag eins og „hysja upp“ og
„hlandflaska“ lýsir hugarfari skrá-
setjara betur en lífinu á Grund.
Sumir sem hér búa eru orðnir laus-
tengdir við þennan heim sakir heila-
bilunar sem gætir í fasi þeirra og
klæðaburði. En á lýsing á þannig
sjúklingum erindi fyrir augu al-
þjóðar? Varla gleðjast aðstandendur
„Hrafns“ við að lesa það sem um
hann er skráð: „Ætli hann sé ekki
gamall sjómaður sem er nú orðinn
veikur og safnar síðum nærbuxum.
Yfirleitt er hann í fimm nærbuxum í
einu auk þess sem hann treður fleiri
nærbuxum og jafnvel brjóstahöld-
urum ofan í buxurnar. Þegar ég leit
inn til hans lá hann í rúminu með
þvagpokann og óhreinar nærbuxur á
gólfinu við hliðina á sér.“
Svo eru það útlend-
ingarnir: „Það var sama
hvern ég bað um aðstoð
við að komast á réttan
stað, það skildi mig
enginn og ég velti því
fyrir mér hvort þetta
væri fólkið sem væri að
sinna gamla fólkinu …“
Vissulega starfa hér
útlendingar sem tala og
skilja misvel íslensku
og nokkrir alls ekki. Án
þeirra yrði heimilið
ekki rekið fremur en
önnur hérlend hjúkr-
unar- eða öldr-
unarheimili eða sjúkra-
hús. Allt erlent
starfsfólk sem ég hef
kynnst hér er – eins og
það sem er af íslensku
bergi brotið – sómafólk
sem sinnir sínum störf-
um vel og með góðum
vilja er oftast hægt að
leysa tungumálavand-
ann. En það sem lak-
asta hefur íslensku-
kunnáttuna vinnur
helst þar sem minnst þörf er fyrir
tjáskipti við heimafólk – við ræst-
ingar. Blaðakonan þarf því ekki að
vera hissa á því þótt henni gengi illa
að ná sambandi við starfsfólk á
göngum heimilisins.
Að sjálfsögðu er ekki allt full-
komið á Grund. Húsakynni eru göm-
ul og fullnægja ekki kröfum sem
gerðar eru til nýrra íbúðarhúsa. Á
sjúkradeild eru víða tveir eða fleiri
óvenslaðir saman í herbergi og una
því sumir vel, aðrir miður. Á móti
kemur að starfsliðið leggur sig fram
við að sinna þörfum íbúanna eftir því
sem við verður ráðið. Ég hygg að
flestir þeir sem hér búa þrautalausir
við sæmilega heilsu séu sáttir við
vistina. Við hjónin, sem fluttumst
hingað fyrir nærri þremur árum,
eftir að venjulegur heimilisrekstur í
stóru húsi varð okkur ofviða, erum
mjög sátt við að vera komin á þessa
„endastöð“.
Þeir sem verst eru farnir eru
margir ósáttir við tilveruna eins og
kemur fram í frásögn Ingibjargar.
Skýringar mun oftast að leita í
ástandi þessara einstaklinga sem
erfitt mun að bæta með ytri að-
stæðum.
Auk nærgöngulla lýsinga á atvik-
um í einkalífi sjúkra gamalmenna sé
ég í greininni viðbrögð ungrar konu
við veruleika sem hún er ekki tilbúin
að fást við: „Ég gat ekki gengið um
gangana án þess að eiga það á hættu
að þurfa að skipta á einhverjum eða
hjálpa einhverjum á klósettinu. Það
var fyrirfram vitað að ég yrði að
sinna þessum þáttum en ég verð að
viðurkenna að ég var ekki undir
þetta búin.“
Með Ísafoldargreininni hefur ekki
tekist að veita innsýn í lífið á elli-
heimili og ég á ekki von á því að úr
því verði bætt í seinni hlutanum.
Endastöð við
Hringbraut
Örnólfur Thorlacius skrifar um
umfjöllun tímaritsins Ísafoldar
um Elliheimilið Grund
Örnólfur Thorlacius
»… og égmótmæli
fyrir hönd okk-
ar allra, þegar
rofin er – á upp-
lognum for-
sendum – frið-
helgi einkalífs
okkar.
Höfundur er kominn sáttur á enda-
stöð að Grund við Hringbraut.
SANDUR MÖL
FYLLINGAREFNI
WWW.BJORGUN.IS
Sævarhöfða 33,
112 Reykjavík,
sími 577 2000