Morgunblaðið - 26.02.2007, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 26. FEBRÚAR 2007 13
ERLENT
FRÉTTASKÝRING
Eftir Ásgeir Sverrisson
asv@mbl.is
RIGOBERTA Menchú, handhafi
friðarverðlauna Nóbels og einn helsti
leiðtogi indíána í Mið-Ameríkuríkinu
Guatemala, hyggst bjóða sig fram í
forsetakosningum sem fram fara í í
septembermánuði. Sigri hennar í
kosningunum yrði einungis jafnað við
pólitískan jarðskjálfta í Guatemala
þar sem hvítir og blandaðir afkom-
endur Evrópumanna hafa verið við
völd frá 16. öld.
Að sögn dagblaðsins El Periodico
(„Blaðsins“), sem gefið er út í Guate-
mala, hafði Menchú átt í tveggja
vikna samningaviðræðum við leiðtoga
flokks miðju og vinstri manna sem
nefnist „Encuentro por Guatemala“
(„Fundur vegna Guatemala“). Sam-
komulag náðist á miðvikudag og verð-
ur Menchú frambjóðandi flokksins
auk þess sem hún getur reitt sig á
stuðning eigin liðsmanna í Winaq-
samtökunum sem hún stofnaði nýver-
ið. Winaq er flokkur indíána en kem-
ur of seint fram á sjónarsviðið til að
unnt sé að bjóða fram í nafni hans 9.
september.
Umdeild ævisaga
Menchú, sem fagnaði 48 ára afmæli
sínu 9. janúar, hlaut friðarverðlaun
Nóbels árið 1992 fyrir baráttu sína
fyrir mannréttindum indíána á tímum
skelfilegrar borgarstyrjaldar sem
geisaði í Guatemala í heil 36 ár, frá
1960 til 1996. Menchú er dóttir fá-
tækra bænda og tók ung að berjast
fyrir auknum réttindum indíána og
kvenna, að því er fram kemur í ævi-
sögu hennar „Ég, Rigoberta
Menchú“.
Ævisagan, sem kom út árið 1982,
vakti mikla athygli víða um heim og
átti án nokkurs vafa þátt í því að hún
var sæmd friðarverðlaununum. Bókin
er nú umdeild og hefur því verið hald-
ið fram að ýmislegt sem þar er að
finna standist ekki skoðun. Í bók sinni
segir hún miklar skelfingarsögur af
grimmdarverkum stjórnarhersins í
Guatemala og lýsir því m.a. þegar
bróðir hennar var brenndur lifandi.
Sjálf segist hún hafa tekið þátt í bar-
áttunni gegn herstjórninni. Í bók eftir
bandaríska mannfræðinginn David
Stoll er því haldið fram, að reynslu-
sögur Rigoberta Menchú séu flestar
tilbúningur.
Í útlegð til Mexíkó
Menchú nýtur engu að síður álits
og virðingar víða og ekki verður því á
móti mælt að hún hefur verið dug-
mikil baráttukona fyrir réttindum
indíána, sem sætt hafa mismunun í
Guatemala frá ómunatíð þrátt fyrir
að vera þar í meirihluta. Menchú, sem
er Quiche-indíáni, neyddist til að
halda í útlegð til Mexíkó árið 1981 þar
sem hún vakti fyrst athygli umheims-
ins. Eftir að borgarastríðinu lauk var
m.a. stuðst við framburð hennar í
réttarhöldum yfir fyrrum herforingj-
um, sem höfðu öll ráð landsmanna í
höndum sér áratugum saman. Átti
það m.a. við um Fernando Romeo
Lucas García, sem var forseti Guate-
mala frá 1978 til 1982. Árið 1999
ákærði spænskur dómari hann fyrir
að bera ábyrgð á aðgerðum stjórn-
arhersins þegar mótmælendur tóku
spænska sendiráðið í Guatemala-
borg á sitt vald árið 1980. Kveikt var í
byggingunni og 36 manns týndu lífi
þeirra á meðal Vicente, faðir Rigo-
berta Menchú. Nokkrum mánuðum
síðar var móðir hennar handtekinn og
hefur hún ekki sést síðan. Lucas
García lést í fyrra án þess að réttað
væri í máli hans.
Menchú skýrði frá ákvörðun sinni á
miðvikudag, tveimur dögum áður en
nýtt ár hófst samkvæmt tímatali Ma-
ya-indíána. „Ég tel að nýja tímaskeið-
ið sem hefst á föstudag muni reynast
okkur blessunarríkt og gefa okkur
tækifæri til að láta okkur dreyma um
betri heim,“ sagði Menchú. „Von okk-
ar er sú að íbúar Guatemala geri sér
ljóst að við erum samhentur hópur og
við heitum því að gera allt sem í okkar
valdi stendur til að leiða þjóðina inn á
nýjar og gæfulegri brautir," bætti
Nóbelsverðlaunahafinn við.
Hún á ábyggilega erfiða baráttu
fyrir höndum og valdastéttin mun
ekki taka framboði hennar fagnandi.
Með því að gerast frambjóðandi
Encuentro-flokksins getur hún ekki
reitt sig á stuðning hins rótgróna
vinstri flokks Guatemala, sem til varð
úr hreyfingu skæruliða í borgara-
styrjöldinni. Þá er og líklegt að henni
reynist erfitt að tryggja sér stuðning
ýmissa samtaka smábænda og verka-
lýðsfélaga. Innvígðir telja margir
sýnt að djúp sár muni opnast á ný. Á
meðal mótframbjóðenda Menchú
verður gamall hershöfðingi, Otto Pe-
rez Molina, sem var herforingi í Qu-
cihe-héraði þegar borgarastyrjöldin
var háð af hvað mestri grimmd. Þar
fæddist Menchú og hroðaleg illvirki
voru þar framin.
Vinni Rigoberta Menchú mun hún
feta í fótspor Evo Morales, sem í
fyrra var kjörinn forseti Bólivíu,
fyrstur indíána. Friðarverðlaunahafi
hefur einu sinni áður verið kjörinn
forseti ríkis í Rómönsku-Ameríku.
Þar ræðir um Óscar Arias, forseta
Costa Rica frá 1986 til 1990, sem kjör-
inn var forseti öðru sinni í fyrra.
Friðarverðlaunahafi í framboð
Rigoberta Menchú hefur ákveðið að gefa kost á sér í forsetakosningum sem fram fara í september-
mánuði í Guatemala
Búast má við óvæginni baráttu sem ýfa kann upp gömul sár
Í HNOTSKURN
»Rigoberta Menchú Tumfæddist 9. janúar 1959.
Hún hlaut Friðarverðlaun
Nóbels árið 1992 fyrir barátt-
un sína fyrir auknum rétt-
indum indíána í Guatemala og
Mið-Ameríku.
» Í Mið-AmeríkuríkinuGuatemala búa um 13
milljónir manna. Íbúarnir tala
spænsku auk þess sem 20
tungumál indíána eru töluð.
»Talið er að rúmlega200.000 manns hafi týnt
lífi í borgarastríðinu skelfi-
lega sem geisaði frá 1960 til
1996.
Reuters
Umdeild Rigoberta Menchú á fundi með blaðamönnum er hún gerði grein
fyrir forsetaframboði sínu. Ævisaga Menchú hefur lengi sætt gagnrýni.
Eftir Ásgeir Sverrisson
asv@mbl.is
FRANSKI þjóðernissinninn Jean-
Marie Le Pen hóf í gær baráttu sína
fyrir forsetakosningarnar í vor. Le
Pen, sem er 78 ára, verður í framboði
í fimmta skipti.
Félagar í Þjóðfylkingu Le Pens
komu saman í borginni Lille í Norð-
ur-Frakklandi. Alls sækja um 1.000
fulltrúar flokksþingið að þessu sinni.
í Frakklandi háttar svo til að
frambjóðandi í forsetakosningum
þarf að safna stuðningsundirskrift-
um 500 bæjar- og borgarstjóra til að
teljast gjaldgengur. Le Pen sagði í
ræðu að þeir embættismenn sem lof-
að hefðu stuðningi hefðu sætt þrýst-
ingi af hálfu pólitískra andstæðinga
sinna. Miður geðfelld símtöl hefðu
borist. Enn hefur Le Pen ekki náð að
safna undirskriftunum 500.
Óþjóðleg leiðindi
Marine, dóttir Le Pens, flutti upp-
hafsræðu flokksþingsins og lýsti yfir
því að djúpstæðra breytinga væri
þörf í samfélaginu. „Frakkland er á
leið í hundana,“ sagði hún og bætti
við að þörf væri á framsýnum leið-
toga sem fært gæti þjóðinni fullveldi
sitt á ný. „Franska þjóðin er við það
að glata gleðinni sem fylgir því að
vera Frakki,“ sagði hún.
Í Lille eru kjör manna ýmist kyrr
eða kröpp. Efnahagur svæðisins er
dapurlegur og þar hefur þjóðernis-
sinnaður málflutningur Le Pen
löngum fallið í frjóan svörð.
Le Pen varpaði réttnefndri
sprengju inn í frönsk stjórnmál árið
2002 þegar hann náði að skjóta fram-
bjóðanda sósíalista ref fyrir rass og
komast í síðari umferð forsetakosn-
inganna sem Jacques Chirac sigraði
með miklum yfirburðum. Le Pen
hlaut þá um 17% atkvæðanna.
Fylgið mælist minna nú, um 13%,
og telst Le Pen í fjórða sæti. Stuðn-
ingur við hann hefur hins vegar til-
hneigingu til að skila sér ekki í skoð-
anakönnunum og vara innvígðir við
því að hrapað sé að ályktunum í
þessu efni.
Forystu hafa þau Segolene Royal,
frambjóðandi Sósíalistaflokksins, og
Nicolas Sarkozy, frambjóðandi
helsta flokks hægrimanna. Í þriðja
sæti er nú miðjumaðurinn Francois
Bayrou. Fylgi við hann mælist 17%.
Marine Le Pen, sagði í viðtali við
franska fjölmiðla í gær að hún væri
full bjartsýni um gott gengi föður
síns. Að sögn franska dagblaðsins
L’Express spáði hún að Le Pen
myndi fá meira fylgi en árið 2002 í
fyrstu umferð frönsku forsetakosn-
inganna sem fram fer í aprílmánuði.
Marine Le Pen er 38 ára og vara-
forseti Þjóðfylkingarinnar ásamt
nokkrum öðrum. Hún tekur nú virk-
an þátt í pólitískri baráttu föður síns
og þykir hafa mildað nokkuð
áherslur flokksins. Hald sumra er að
Marine hyggist taka við af föður sín-
um sem þykir ekki líklegur til að fara
með sigur af hólmi í glímunni við Elli
kerlingu fremur en aðrir dauðlegir
menn.
Ógeð á Evrópusambandi
Í stefnuskrá Þjóðfylkingar Le
Pens er einkum lögð áhersla á að
brugðist verði við „innflytjenda-
vandanum“. Innflytjendum vill leið-
toginn fækka og senda úr landi. Að
auki vill hann að bótakerfið franska
sinni eingöngu frönskum ríkisborg-
urum. Hann hefur viðbjóð á Evrópu-
sambandinu og við Bandaríkjamenn
vill hann sem minnst samskipti hafa.
Segir Frakkland vera
á glötunarbraut
Reuters
Þjóðernishyggja Jean-Marie Le Pen ávarpar stuðningmenn sína á
þinginu. Hann boðar að Frakkland eigi að vera fyrir Frakka, aðra ekki.
Jean-Marie Le
Pen hefur baráttu
vegna forseta-
kosninganna í vor
La Paz. AFP | Að minnsta kosti 35
hafa látist í flóðum í Bólivíu að
undanförnu, tugir þúsunda hafa
þurft að yfirgefa heimili sín og
sjúkdómar breiðast út. Erlendar
björgunarsveitir eru komnar á
vettvang en aurflóð hamla aðgerð-
um.
Flóðin eru sögð þau mestu í ald-
arfjórðung og hörmungarnar eru
þær mestu í sögu landsins. Fjár-
hagslegt tjón hleypur á milljónum
dollara, þúsundir nautgripa hafa
drepist og landsvæði eru einöngr-
uð. Drykkjarvatn er af skornum
skammti og það er víða mengað.
Rauði krossinn segir að flóðin
hafi snert að minnsta kosti 350.000
manns með einum eða öðrum
hætti. Sameinuðu þjóðirnar hafa
óskað eftir 9,2 milljóna dollara al-
þjóðlegri aðstoð vegna þessa.
Reuters
Allt á floti Íbúi í Bólivíu reynir að bjarga eigum sínum í Villa Monasterios í
úthverfi Trinidad, um 400 kílómetra norðaustur af La Paz.
Banvæn flóð í Bólivíu
Varsjá. AFP. | Pól-
verjar mótmæltu
í gær fyrirhug-
aðri en umdeildri
vegagerð í gegn-
um verndað
svæði nálægt
Augustow í norð-
austurhluta
landsins. Veg-
urinn er hugs-
aður sem hluti af
þjóðvegakerfi Evrópu og hefur ver-
ið á dagskrá í meira en áratug, en
Evrópusambandið hefur lagst gegn
þessari vegagerð og almenningur
sýndi hug sinn í verki í gær. For-
sætisráðherra landsins er hlynntur
þjóðaratkvæðagreiðslu um málið.
Vegagerð
mótmælt
Nei Fyrirhugaðri
vegagerð mótmælt.
AÐ minnsta kosti 20 létust og um
120 manns er saknað eftir að kvikn-
aði í ferju á leið frá Jakarta til
Bangka-eyju fyrir helgi. Um 250
manns hefur verið bjargað.
Um 120 saknað
EKKI er enn ljóst hvað olli lest-
arslysinu í Cumbria á Englandi á
föstudag, þegar einn lést og 11 slös-
uðust alvarlega. Um 700 staðir í
brautarkerfinu hafa verið skoðaðir.
Ókunn ástæða
VLADIMIR Gusinsky, fyrrum eig-
andi fjölmiðlasamsteypu í Rúss-
landi, er þar eftirlýstur fyrir pen-
ingaþvætti, en hann er kominn með
spænskan ríkisborgararétt og er
því friðhelgur.
Rússi friðhelgur