Lesbók Morgunblaðsins - 18.10.2008, Blaðsíða 12

Það var einmitt einleikskonsert á dag-
skránni á tónleikum Sinfóníuhljómsveitar Ís-
lands á fimmtudagskvöldið, fiðlukonsertinn
eftir Sibelius. Í þetta sinn var einleikarinn
Sigrún Eðvaldsdóttir. Svo ég leyfi mér að
nota klisju, þá má segja að Sigrún hafi kom-
ið, séð og sigrað. Vissulega mátti greina
hnökra hér og þar, vissulega voru einstaka
nótur ekki alveg nákvæmar, eða hrynrænt
jafnvægi á milli einleiksfiðlunnar og hljóm-
sveitarinnar gallalaust. En það skipti litlu
máli. Sigrún gæddi leik sinn sterkum tilfinn-
ingum og spilaði af ótrúlegum glæsileik; fyrir
bragðið var túlkun hennar lifandi og ekta.
Allur ofsinn sem býr í verkinu fékk að njóta
sín, þetta var ekki tónlist á geisladiski, ger-
ilsneydd og dauð, heldur lifandi af holdi og
blóði.
Og lifandi átti hún líka að vera. Tónlist Si-
beliusar á rætur sínar að rekja til nítjándu
aldarinnar þótt aðeins séu um fimmtíu ár síð-
an hann lést. Hún er gegnsýrð af rómantík,
og ekki bara rómantík, heldur finnskri þjóð-
ernisrómantík. Sibelius ætlaði sér alltaf að
verða þjóðartónskáld Finnlands og tónlist
S
umir hafa séð í sinfóníunni sem list-
formi hið fullkomna þjóðfélag. Og
nokkuð er til í því. Sinfóníuhljómsveit
samanstendur af ólíkum hópum sem
eru jafn mikilvægir og allir lúta stjórn yf-
irvaldsins. En fáeinir einstaklingar skara
fram úr, einstaklingar sem hafa óvanalegar
gáfur eða eitthvað annað merkilegt til
brunns að bera. Og þar kemur einleikskons-
ertinn til sögunnar. Einleikskonsert er sin-
fónía þar sem einstaklingurinn hristir upp í
þjóðfélaginu. Hann fær að skína, hann fær að
njóta sín sem einstök persóna.
| Sinfóníutónleikar bbbbb
Sinfóníuhljómsveit Íslands flutti sinfóníur nr. 1
og 3 og fiðlukonsertinn eftir Sibelius. Einleikari:
Sigrún Eðvaldsdóttir. Stjórnandi: Petri Sakari.
Fimmtudagur 16. október.
HÁSKÓLABÍÓ
TÓNLIST
Jónas Sen
Sagan hefst í Bandaríkjunum á sjöunda ára-
tugnum. Nýgiftu læknishjónin David og Nora
eignast tvíbura, dreng og stúlku. Í ljós kemur að
stúlkan er með Downs-heilkenni og David tekur
þá örlagaríku ákvörðun að segja Noru sem ligg-
ur meðvitundarlaus á sænginni að hún hafi dáið í
fæðingu. Hann felur hjúkrunarkonu, Caroline,
að fara með barnið á hæli og telur sig þar hafa
verndað unga konu sína og son. Caroline fær
ekki af sér að skilja stúlkuna eftir en fer og elur
hana upp sem sína eigin dóttur. Ákvörðun Dav-
ids hefur djúpstæð áhrif á fjölskylduna, leynd-
armál hans myndar vegg á milli hans og ann-
arra. Nora er frávita af sorg en skilur ekkert í
því af hverju David er sífellt fjarlægur og sak-
bitinn. Hún er síhrædd um soninn en hann hugs-
ar oft til systur sinnar sem hann missti. Fjöl-
skyldulífið verður öllum óbærilegt í áratugi. En
litla stúlkan vex og dafnar í ást og öryggi og er
mikill gleðigjafi í lífi Caroline. Það er hins vegar
spurning hvort það er rétt af henni að þegja yfir
leyndarmálinu.
Persónur sögunnar eru vel úr garði gerðar,
djúpar og næmar. David glímir við þráhyggju
og reynir að fanga heiminn í ljósmyndir, skil-
greina form, birtu og skugga í öruggri fjarlægð
á bak við linsuna. Það tekur Noru mörg ár að
brjótast undan valdi hans og áhrifum, líf hennar
mótast mjög af barnsmissinum og loks er sorgin
það eina sem tengir þau hjónin saman. Ákvörð-
un Davids má eflaust sýna skilning að vissu
marki, fordómar í garð þroskaheftra á þessum
tíma voru miklir og sjálfur er hann bugaður af
eigin bernsku, systurmissi og ofurást á Noru:
„Hann vildi ekkert fremur en að viðkvæmt
skipulag lífs þeirra héldi áfram að vera öruggt,
að hlutirnir héldust alveg eins og þeir voru. Að
heimurinn breyttist ekki, að þetta brothætta
jafnvægi milli þeirra entist“ (152). En enginn
getur haldið heiminum saman fyrir aðra, lífið er
hverfult og flækjur, lygar og leyndardómar alls
staðar. Dóttir myndasmiðsins er mjög drama-
tísk saga og hefur þegar verið kvikmynduð.
Bókin er langdregin en frásögnin alltaf hlý og
nærfærin. Persónurnar vekja meðlíðan, þær eru
breyskar, viðkvæmar og mannlegar. Öndveg-
isþýðing Ólafar Eldjárn kemur langorðum og
ljóðrænum texta, grimmum örlögum og sál-
arflækjum persónanna afar vel til skila.
Leyndarmál og lygar
SKÁLDSAGA
Eftir Kim Edwards. Ólöf Eldjárn þýddi. Titill á
frummáli: The Memory Keepeŕs Daughter
512 bls. Mál og menning, 2008
| Dóttir myndasmiðsins
BÆKUR
STEINUNN INGA ÓTTARSDÓTTIR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. OKTÓBER 2008
12 LesbókGAGNRÝNI
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Dúndrandi upplifun
„Rúrí er einn af okkar allra
bestu gjörningalistamönnum
og óhætt að segja að verkið
hafi staðist væntingar um
dúndrandi upplifun.“
GJÖRNINGUR Rúríar í Hafnarhúsinu
síðastliðinn sunnudag í boði Sequences-
listahátíðarinnar var bæði stór og mikill
þar sem kvikmynd af kraftmiklum foss-
um Íslands var varpað á gríðarstór tjöld
og drunurnar magnaðar upp í hátal-
arakerfi svo að upplifunin jafnaðist á við
rokktónleika. Rúrí magnaði einnig upp
myndir af risastórum rafmagnsmöstrum
og rafmagnslínum sem var síðan bland-
að saman við fossamyndirnar á drama-
tískan hátt. Hljómlistarmenn spiluðu
með fossadrununum og Nýlókórinn
bætti við raddgjörningi þar sem meðal
annars voru lesin upp textabrot úr um-
ræðum á netmiðlum um virkjanir.
Textabrotin voru reyndar ekki lesin
upp heldur frekar öskruð fram á mjög
árásarkenndan hátt og á tímabili varð
gjörningurinn að óþolandi og lang-
dregnum hávaða sem nálgaðist eða fór
jafnvel yfir sársaukamörk. Hinn póli-
tíski andi sem Rúrí skapar gjarnan í
gjörningum sínum fékk hér á sig blæ
áróðurskenndra, ofstopafullra bylting-
arsinna sem aftur skapar einhvern
óhugnað, sérstaklega í því andrúmslofti
sem nú ríkir á Íslandi í kjölfar fjár-
málahamfaranna.
Á sama tíma og kapítalisminn er kom-
inn í þrot þá horfa margir til frekari
virkjunar hér til að bjarga afkomu okk-
ar á komandi árum. Það er því ekki
minni ástæða til þess nú en fyrir krepp-
una að verja gildi náttúrunnar og gjörn-
ingurinn þannig verðugt innlegg beint
inn í aðstæðurnar. Rúrí er einn af okkar
allra bestu gjörningalistamönnum og
óhætt að segja að verkið hafi staðist
væntingar um dúndrandi upplifun.
Kraftur og stærð gjörningsins kallast
vitanlega á við kraft og stærð fossanna
og einnig virkjananna og eflaust átti
hann að vera óþægilegur á köflum.
Gjörningurinn í heild var þó ekki eins
vel útfærður eða heppnaðist ekki eins
vel og hinn magnaði og eftirminnilegi
gjörningur Rúríar í Hallgrímskirkju ár-
ið 2005 þar sem andinn í útfærslunni
höfðaði meira til hinnar jákvæðu nátt-
úru í manninum en hinnar neikvæðu.
Stærð og kraftur, vandmeðfarinn efniviður
LISTASAFN REYKJAVÍKUR HAFNARHÚS
Gjörningurinn Vocal IV var fluttur sunnudag-
inn 12. október
Rúrí, gjörningur í samstarfi við tónlistar-
manninn Jóhann Jóhannsson, Nýlókórinn,
Matthías Hemstock og fleiri. bbbmn
MYNDLIST
Þóra Þórisdóttir
Í einhvers konar inngangi að ljóðabók sinni
Tvítólaveizlan kemst Ófeigur Sigurðsson svo
að orði að veisla tvítólanna sé draumur. Hann
vinnur að einhverju leyti út frá þeirri hug-
mynd að trúarbrögð heimsins eigi sér upphaf í
dýrkun æxlunar og skaparinn rísi úr djúpinu
sem tvíkynja guð. Það sé forsenda æxlunar-
innar í upphafi. Sannarlega er bók Ófeigs
draumkennd og hún er að ýmsu leyti veisla
fyrir augað þó að hún sé ekki alltaf fögur því
að veislan er í reynd óhófskennd orgía.
Ljóðabókin er í raun einn flokkur ljóða. Þau
hafa enga titla en eru augljóslega efnislega og
stíllega skyld. Myndheimur ljóðanna einkenn-
ist af forneskjulegum og goðsagnakenndum
kynjaverumyndum sem eru tengdar kynsósa
raunheimi fullum með alls kyns slím, vökva og
ýmiss konar úrgang en opnar okkur einnig
sýn í martraðakennt helvíti þar sem neyslan
er í forgrunni eða öllu heldur afleiðing hennar.
Kveðskapurinn einkennist því af einhvers
konar stefjaleik þar sem neysluhyggjan og
kynferðishyggjan er í forgrunni. Endalaust er
í okkur troðið, ýmist við matarborð, í kynferð-
islegum leikjum eða með sprautunálum.
Veislustjórinn
hefur upp sína rifnu raust
í örvandi stormræðu
að aldrei skuli hætta
að matast svala þörf
sinni drekkja sér í nautn
hámið í ykkur
vanþakklátt lífið
það lengist ekki
svo lengi
óháð gjaldi
Á bak við þessa hedónísku sýn er þó sið-
ferðisleg afstaða, einhver prédikandi andi.
Annars væru lýsingarnar á neyslunni og of-
gnóttinni ekki svona uppfullar af vitundinni
um hrunadansinn. Kveðskapurinn minnir
hvað þetta varðar um sumt á eldri verk Meg-
asar á borð við Jason og gullna reifið en er þó
án hinna sterku og áþreifanlegu samfélags-
legu skírskotana sem einkenndu verk meist-
arans.
Stíllinn er flæðandi, setningar skarast og
falla jafnvel hver inn í aðra, greinarmerkja-
laust. Fyrir bragðið er kveðskapurinn harður
undir tönn. Á hinn bóginn er þetta kraftmikill
kveðskapur og myndríkur og óneitanlega
tengir hann sig við tímann.
Hrunadans neysluhyggjunnar
SKAFTI Þ. HALLDÓRSSON
LJÓÐ | Tvítólaveizlan
eftir Ófeig Sigurðsson. Nýhil 2008 – 70 bls.
BÆKUR
Hið fullkomna