Sjómannablaðið Víkingur - 01.08.1950, Blaðsíða 38

Jón Dáason:
- GRÆNLAND3FISKI -
Hafstraumar. Það er ekki hœgt að ræða um fiski
við Grænland, án þess að minnast á aðalhafstraumana
við það land.
Suður með Grænlandi að austan rennur Pólstraum-
urinn, svo sem kunnugt er, og suður og vestur um
Drangey, og svo norður með vesturströndinni. Suður-
odda Drangeyjar kalla Danir Kap Farvel, og sumir
fslendingar halda ranglega, að það sé Hvarf, sem er
vestar. Kap Farvel hefur sennilega fyrrum heitir
Drangeyjarmúli, sbr. „insula maulant", á landabréfi
Cplumbusar frá 1492.
Pólstraumurinn er ca. 100 faðma djúpur, og hann
breiðir sig yfir fiskigrunnin við Vestur-Grænland norð-
ur undir breiddarstig Dyrhólaeyjar á íslandi. Er svo
lang er komið norður, hefur hann mist mátt sinn, og
gætir ekki úr því sem straums.
Gólfstraumurinn klofnar á fslandi. Lítil kvísl úr
honum rennur norður um ísland, en meginhluti vest-
urálmu hans mun streyma í vestur frá íslandi, rekst
á Pólstrauminn við Austur-Grænland, beygir til suðurs
fyrir utan (austan) Pólstrauminn suður um Drangey
og svo norður með Vestur-Grænlandi utan (vestan) við
Pólstrauminn. í Suðurbotninum (Davissundi) fyrir
utan Pólstrauminn er því Gólfstraumssjór með-.nálega
alveg sama hita og sömu eiginleikum og í hafinu fyrir
vestan ísland (Grænlandshafi) allt niður á mörg hundr-
uð faðma dýpi.
Gólfstraumssjórinn er saltari og heitari, og því
þyngri en Pólstraumssjórinn. Þar sem dýpi er meira
en 100 faðmar og svo djúpt opið samband er frá því
við úthafið, streymir Gólfstraumssjórinn því inn undir
Pólstrauminn, svo á það miklu dýpi er heitur botns-
sjór, þótt jökulkalt geti verið við botn þar, sem minna
dýpi er en 100 faðmar. Á meira en 100 faðma dýpi
er því svo til ætíð heitur botnsjór og lífsskilyrði fyrir
fisk við Grænland sunnan neðansjávarhryggja þeirra,
er liggja milli íslands og Grænlands og milli Græn-
lands og Hellulands (Baffinslands). En norðan liggja
þessara nefndu neðansjávarhryggja má segja, að það
sé kaldur heimskautssjór ofan í botn.
Á norðurhveli jarðar hafa hafstraumar, er renna
til norðurs, tilhneigingu til að beygja til austurs vegna
snúnings jarðarinnar. En hvernig sem á því stendur,
þá er það staðreynd, að á breiddarstigum fslands við
Vestur-Grænland brýst Gólfstraumssjórinn inn að
landi og blandast þar við kaldan heimskautssjó, m. a.
úr Pólstraumum. Út af þessum hluta Vestur-Græn-
lands eru því bezt lífsskilyrði fyrir fisk.
Hafísar. Pólstraumurinn ber miklar dyngjur af haf-
ís, svo og borgarísjaka, suður um sundið miili Islands
og Grænlands. Er sunnar dregur, breiðir ísinn úr sér,
og berst svo með Gólfstraum og Pólstraum suður um
Drangey og þaðan norður með vesturströndinni norður
undir breiddarstig Dyrhólaeyjar, en ekki lengra norður.
Veðurstofan í Kaupmannahöfn (Meteorologisk In-
stitut) gefur árlega út kort yfir hafísa við Grænland
í öllum mánuðum hvers árs, en auk þess kort yfir
meðalísa hvers mánaðar til jafnaðar um alllangt ára-
bil. Slík' ískort yfir Grænland eru prentuð í norska
sjómanna-almanakinu fyrir alla mánuði ársins. Væri
íslenzkum sjómönnum varla meiri nauðsyn á öðru en
því, að þessi ísakort fyrir alia mánuði ársins væru
prentuð upp í Víkingnum eða einhverju öðru riti, er
berst öllum sjómönnum í hendur. Mestur er ísinn við
Grænland í maí. ísrek suður og vestur um Drangey
er talið að byrji í febrúar eða janúar. í seinni hluta
júlí er orðið íslítið við Vestur-Grænland, en þó getur
íshrafl haldizt þar lengur. Á breiddarstigum íslands
við Vestur-Grænland er talið, að aldrei sé bafís við
land, og að hafnir séu þar íslausar allan veturinn. Þó
leggur firðina þar — að minnsta kosti öðru hvoru —
og sennilega einnig þá voga út við haf, þar sem ekk-
ert hafrót er. Fyrir norðan breiddarstig íslands, þ. e.
fyrir norðan heimskautsbaug, leggja ekki aðeins hafn-
ir á vetrum, heldur og allan sjóinn langt út á haf.
Þar kennir heldur ekki áhrifa frá Gólfstraumnum
(nema lítillega sem botnstraums allt norður að Króks-
fjarðarheiði, norður að ca. 73° nbr.).
Á haustin og fyrri hluta vetrar er minnst af ís við
Grænland. Og Vestur-Grænland norður að heimskauts-
baug má þá heita íslaust.
Lífsmöguleikar fyrir fiskinn. Það virðist sannað mál,
að þorskseyði alast upp í Pólstraumssjónum í fjörð-
um Grænlands. Jafnvel í fjörðum Austur-Grænlands
virðast seyði alast upp, er borizt hafa með hafstraum-
um frá hrygningarsvæðinu við Island. En einhvern
tíma að vetrinum — enn er ekki vitað hvenær — verð-
ur Pólstraumssjórinn við Vestur-Grænland of kaldur
til þess, að lúða eða þorskur af veiðihæfri stærð uni
sér í honum. Ganga þá þessir fiskar af grunnmiðun-
um, þ. e. miðum með 100 faðma dýpi eða minna, niður
á djúpmiðin, mið með meira en 100 faðma dýpi, og
leggjast þar í volga botnsjóinn frá Gólfstraumnum.
Hvenær þetta gerist, er enn ókunnugt. Ekkert veiði-
skip hefur enn yfirgefið Grænland svo seint, að ekki
hafi verið fiskur á grunnmiðunum. Elsa, sem mun
174
V í K I N G U R