Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.1961, Blaðsíða 11

stopp er, fer eftir því, hvað leitar-
svæðið er stórt, sem tækið á að ná
yfir.
Hraði hljóðbylgju í vatni er um
1500 metrar á sekúndu. Ef við mið-
um við 1500 metra vegalengd, tek-
ur það hljóðbylgjuna 1 sekúndu að
endamarkinu og aðra sekúndu til
baka. 1 þessu tilfelli yrði því Asdic-
spegillinn að stoppa í 2 sekúndur,
svo merki kæmi á mælitækið á 1500
metrum. Áður en næsta hljóðsveifla
er send út, verður að færa Asdic-
spegilinn um 3 til 5 gráður áfram.
Tíminn milli útsendingar getum við
kallað leitartíðni.
Það eru þó nokkrar gerðir af
Asdic-tækjum í notkun hér á landi
og er hreyfiútbúnaður þeirra mis-
munandi eftir tegundum tækjanna.
Þau fullkomnustu hafa sjálfvirkan
hreyfiútbúnað, breytanlegt leitar-
svið, breytilegan senditíma (púls-
lend), einnig hlustunarútbúnað.
Það er þreytandi vinna, að leita
að síld með Asdic-tæki. Reynslan
hefur sýnt, að ef um hlustun er að
ræða, þá má sá tími ekki fara fram
úr fjórum tímum í röð. Eftir þann
tima sljóvgast heyrnin, þegar um
sama tón er að ræða. Asdic-tækið
niyndi því ekki koma að fullum not-
um með sama manni við tækið.
Eins og áður hefur verið rætt um,
er margt, sem taka verður tillit til,
þegar leitarsvið er valið fyrir Asdic-
tæki.
Dýptarmælirinn og Asdic-tækið
eru mjög skyld tæki, en þó svo ólík,
sem bróðir og systir. Þegar nota á
dýptarmælirinn á miklu dýpi, t. d.
fleiri hundruð föðmum, þá koma
roargar staðreyndir, sem gilda sama
°g fyrir Asdic-tæki, sem á að ná
yfir stórt leitarsvæði. Þegar hljóð-
sveifla er send frá botnstykkinu eða
speglinum, eins og það er oftast
kallað ,breiðir hún úr sér eins og
geisli yfir stærra svæði, eftir því,
sem hún fjarlægist spegilinn.
Þetta segir okkur, að með ákveðn-
um styrk á hljóðbylgjunni verður
endurvarpsstyrkurinn minni á
hverja flatareiningu, eftir því sem
fjarlægðin eykst frá speglinum. Þar
að auki verður hljóðbylgjan fyrir
ýmsum tregðuáhrifum á leið sinni
gegnum vatn. Þessi tregða er meiri
VÍKINGUR
fyrir háa sveiflutíðni en lága í sjó.
Sveifluhraðinn, sem í dag er not-
aður við dýptarmæla og Asdic-tæki,
mun vera frá 11 til 50 þúsund sveifl-
ur á sekúndu. Það hefur verið próf-
að, að 10 þúsund sveiflusending
komist þrisvar sinnum lengri leið í
vatni en 50 þúsund sveiflusendingar
með sömu orku. Flest Asdic-tæki
nota um 30 þúsund sveiflur til send-
ingar.
Ef við athugum þetta nánar, skul-
um við prófa að auka sendiorkuna
um 100 prósent að öðru óbreyttu.
I>að, sem skeður er, að leitarsvæðið
eykst aðeins um 10 prósent; með
öðrum orðum, að 1000 metra leitar-
svið verður 1100 metrar. Ef við
tíföldum sendiorkuna náum við að-
eins 50 prósent aukningu á leitar-
svæðinu, sem sagt, við náum upp í
1500 metra.
Ef við athugum aðra leið og mið-
um við 1000 metra leitarsvæði. Við
stækkum spegilinn um 100 prósent
og annað er óbreytt, og það, sem
skeður, er að við náum sama ár-
angri; leitarsvæðið eykst um 10 pró-
sent og kemst upp í 1100 metra.
Við höfum nú þrjá punkta, sem all-
ir hafa áhrif á stærð leitarsvæðis
með Asdic-tæki. Sem sé sveiflutíðn-
ina, sendiorkuna og stærð Asdic-
spegilsins.
En þetta er ekki nærri allt. Orku-
nýting spegilsins hefur mikla þýð-
ingu, sem sé, að hann myndi sem
minnsta tregðu, þegar hann sendir
hljóðbylgjur frá sér. Til saman-
burðar getum við tekið hátalara.
Það fer ekki eftir stærð hátalarans,
hve hreina tóna hann getur gefið.
Svo er það hæfni spegilsins til að
safna hljóðbylgju, orkunni í sem
skarpastan geisla, sem er mjög áríð-
andi, þegar um er að ræða notkun
tækisins á litlu dýpi.
Til þess að menn geti lítillega átt-
að sig á tíðnivalinu, þá er það að
athuga, að eftir því sem tíðnin er
lægri, þarf botnstykkið að vera
stærra, og er það eitt þeirra atriða,
sem hafa ráðið vali á tíðninni 30
þúsund sveiflur á sekúndu fyrir
Asdic-tækin.
Það má segja, að bent hafi verið
á margar hindranir, sem gera þarf
sér grein fyrir, en þó hefur aðeins
verið rætt um val leitarsvæðisins á
þessu fiskileitartæki. En hér er að-
eins um fyrsta kafla leitarsvæðisins
að ræða og því bara byrjunin. ..
11