Náttúrufræðingurinn - 2005, Blaðsíða 23

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
lengri og sverari en broddarnir á
nornakrabba. Einnig má nefna
krabba af ætt tröllakrabba (Geryon-
idae) sem geta orðið býsna stórir en
skjöldur þeirra er meiri á breiddina
en lengdina og yfirborðið er slétt.6'7
Lífshættir og útbreiðsla
Nomakrabbi lifir á leirbotni á um
100-800 m dýpi og er talinn vera
frekar sjaldgæfur.16,14 Hér við land
hafa þeir veiðst á 130-170 m dýpi en
við Evrópu finnst tegundin oftast
heldur dýpra.1511 Um þennan krabba
gildir, eins og margar aðrar lífvemr
sjávar, að frekar lítið er vitað um
lífshættina. Gripklærnar eru ósér-
hæfðar en hlutfallslega langar, sem
getur bent til þess að þær séu
aðlagaðar því að grafa í leðju og leir
eftir æti.14 Rannsókn á nomakrabba í
Miðjarðarhafi styður þessa skoðtm
því þar er fæðuval hans afar fjöl-
breytt. Mest áberandi í fæðunni em
skrápdýr, fiskar, krabbadýr og
skeljar,14 en þær tilheyra hópi lindýra.
Útbreiðsla nornakrabba er í
Atlantshafi austan við ísland og
finnst hann frá suðurhluta Noregs,
suður með ströndum Evrópu og
Afríku allt til Namibíu. Einnig finnst
hann í Miðjarðarhafi og við eyjar í
austanverðu Atlantshafi.15,11
Fyrsti nomakrabbi sem fannst við
ísland var karldýr með 13,5 cm
langan og 11,5 cm breiðan skjöld og
fékkst við fiskveiðar. Þótt nákvæm
dagsetning og staðsetning liggi ekki
fyrir er talið að hann hafi veiðst
djúpt suður af landinu og er eintakið
líklega varðveitt á dýrafræðisafninu
í Hamborg. Senrtilega hefur krabb-
inn veiðst á árunum fyrir 1939,
þegar hans er fyrst getið, því
tegundin er ekki nefnd í ritgerðum
um krabba við ísland sem birtust
skömmu fyrr.sia 13 Síðan verður teg-
undarirtnar ekki vart fyrr en nú að
fjögur eintök finnast, einnig suður af
landinu (3. mynd).
Öll fimm íslensku eintökin af
nornakrabba hafa fundist við
suðurströnd landsins, þar sem ætla
má að tegundarinnar sé helst von.
Tilraunaveiðar á kröbbum við Is-
land hafa fyrst og fremst beinst að
tveimur svæðum. Annars vegar má
nefna rannsóknir við Suðausturland
þar sem reyndar hafa verið veiðar á
tröllakrabba (Chaceon affinis) og
öðrum stórvöxnum tegundum. Þá
hafa svipaðar tilraunir verið gerðar
við Suðvesturland, en auk þess hafa
umtalsverðar veiðar átt sér þar stað
á trjónukrabba á grunnsævi.6,7 Auk
krabbarannsókna hafa veiðar og
aðrar rannsóknir með togveiðarfær-
um verið stundaðar í marga áratugi
á þeim slóðum sem nomakrabbar
hafa fundist við ísland. Þrátt fyrir
það hefur nornakrabbi bara fundist
einu simii áður svo vitað sé, og því
ósennilegt að mikið sé af honum á
Islandsmiðum. Því er enn of snemmt
að svara þeirri spurningu hvort
nornakrabbi komi til með að ná
fótfestu í hafinu hér. Aðalútbreiðsla
tegundarinnar er á suðlægari slóð-
um og má ætla að hitastig sjávar hafi
veruleg áhrif á dreifingu hertnar. Á
undanfömum árum hefur hitastig
sjávar verið hátt við landið og er
orðið sambærilegt við sjávarhitann á
árunum eftir 1930 (Héðinn Valdi-
marsson, munnl. uppl.). Ef til vill er
það ekki tilviljun að á þeim ámm
skuli nomakrabbi finnast við Island í
fyrsta sinn. Hugsanlega veitir
aukinn liiti sjávar tegundum með
suðlæga útbreiðslu færi á að setjast
hér að. Nornakrabbi er með svif-
lægar lirfur og þær geta á skömmum
tíma borist langt frá foreldrum
sínum, þanriig að breytingar á út-
breiðslu krabbans geta gerst fljótt.
Haldist hitastig sjávar hér við land
áfram hátt á næstu árum verður
spennandi að fylgjast með hvaða
suðrænar tegundir ná að festa sig í
sessi sem íslenskar tegundir.
Niðurlag
Þær tvær krabbategundir sem hér
hefur verið fjallað um eiga fátt sam-
eigiiúegt hér við land annað en að
báðar eru sjaldgæfar. Eintökin sem
fundist hafa við landið eru það fá að
ekki er mögulegt að draga ályktaiúr
um líklegan þéttleika þessara
tegunda. I þessu samhengi má þó
nefna að nýlokið er söfnun sýna í
yfirgripsmiklu verkefni þar sem
farið var vítt og breitt um íslenskt
hafsvæði til að kanna útbreiðslu
dýra.2 Eina eintakið af umræddum
tegundum sem fannst var þyrni-
krabbi sem þegar er getið. Því benda
handbærar upplýsingar helst til þess
að þymikrabba megi finna í frekar
litlum mæli djúpt vestur af landinu
en að nomakrabbi hafi verið flæking-
ur á Islandsmiðum undanfarin ár.
SUMMARY
Two species of rare crabs,
Paralomis spectabilis and
Paromola cuvieri (Crustacea,
Decapoda), in Icelandic waters
An account is given of the finding of
Paralomis spectabilis for the first time in
almost 100 years. In the "Ingolf" expedi-
tion (1895-1896) three specimens were
found at two locations in Icelandic
waters. Here we present a record of two
males (Fig. 1) found together on 29 May
1992 at a site west off Iceland (65°25'0 N,
28°55' W, depth 1190-1370 m), close to
one of the "Ingolf" locations. In addition,
a female was found in the vicinity (65°26'
N, 29°08' W, depth 1290 m) on 26 August
1996.2 We also discuss two specimens
found nearby on 5 June 1992 (65°21'6 N,
29°37'5 W, depth 1241 m, Fig. 3); these
are preserved at the Icelandic Museum of
Natural History (NI-17473). The distribu-
tion of the species is discussed and ques-
tions raised regarding Soviet reports of
this species in the Antarctic.
An approx. 70-year-old record of a
male Paromola cuvieri is from Icelandic
waters(Fig.2). In the years 2003-2005,
however, three females and a male have
been found off the south coast of Iceland
at depths of 130-170 m (Fig. 3). This
spedes is rare in its distributional range,
along the coasts of the eastern N-
Atlantic, from Norway to S-Africa,
including the Mediterranean. It is con-
cluded that as the spedes prefers water
depth range of 80-300 m it is unlikely
that it has been living in Icelandic waters
undetected, since at this depth interval
both research and fishing activities are
frequent. The possibility of the species
extending its range to Iceland is dis-
cussed in relation to an unusually warm
sea around the country in recent years.
93