Náttúrufræðingurinn - 1952, Blaðsíða 16

Jón Jónsson:
Aflasveiflur og árgangaskipun
í íslenzka þorskstofninum
Inngangur
í 1. tbl. Náttúrufræðingsins árið 1947 birti ég smágrein um þorsk-
veiðar íslendinga og rannsóknir á íslenzka þorskstofninum.
Rannsóknir seinustu ára hafa ýmsu aukið við fyrri þekkingu okk-
ar og skýrt nánar sum þau lögmál, er stofninn virðist hlýða, og skal
ég reyna að gera nokkra grein fyrir nokkrum atriðum, þótt stiklað
verði á stóru.
Gögn þau, er við höfum í þorskrannsóknunum, eru samhangandi
aftnr til ársins 1928, að vísu misjöfn frá einn ári til annars, en þó það
ýtarleg, að við getum gert okkur grein fyrir öllum meginatriðum
í ævisögu stofnsins á því tímabili.
Álagið á stoíninn — þátttakan í veiðunum
Álagið á stofninn ákvarðast að mestu leyti af stærð fiskveiðaflot-
ans: fjölda skipanna og rúmlestatölu þeirra. Auk þess koma til
greina atriði, sem erfiðara er að mæla, svo sem veiðihæfni liinna
einstöku veiðarfæra og kunnátta og reynsla þeirra manna, er veiðar-
færunum stjórna.
Fiskveiðafloti okkar íslendinga hefur aukizt mjög á þessari öld.
1. tafla sýnir betur en mörg orð þá geysimiklu Jrróun, sem átt hefur
sér stað.
Árið 1913 eru aðeins 19 mótorbátar stærri en 12 tonn, 1930 eru
þeir orðnir 220 og 480 árið 1950. Samtímis hefur meðalstærðin meir
en tvöfaldazt. Rúmlestatalan er 55 sinnum meiri 1950 en 1913. Tog-
arafjöldinn liefur nærri þrefaldazt, meðalstærðin meira en tvöfald-
azt og rúmlestatalan hefur sjöfaldazt.
Sókn erlendra togara á íslandsmið hefur aukizt mjög. Árið 1907