Samvinnan - 01.01.1938, Blaðsíða 7

SAMVINNAN
XXXII. árg., l.hefti Útgefandi: Samband íslenzkra samvinnufélaga Afgreiðsla: Sambandshúsinu, sími 1080
Reykjavík, jan. 1938 Ritstjórar: Jónas Jónsson og Guðl. Rósinkranz 10 hefti á ári. Kr. 2,50 til kaupfélaga
Æskan og
samvinnustarfsemin
í þessu fyrsta hefti ársins 1938 verður minnst á nýj-
an stuðning, sem samvinnuhreyfingin er að fá frá
nokkrum hluta æskumanna í skólum landsins.
Það eru liðin nokkur missiri síðan nemendur í
Menntaskólanum í Reykjavík hófu merki bindindis-
starfseminnar í sínum skóla. Þaðan barst aldan til
nálega allra skóla í landinu. Þessi bindindisfélög skól-
anna hafa með sér samband og myndarlega aðal-
fundi ár hvert. Þetta átak unglinganna í skólunum, er
einn af ánægjulegustu viðburðum í uppeldisþróun
síðustu ára.
Én fyrir rúmu ári síðan hófst ný æskumannaalda í
tveim stærstu héraðsskólunum sunnanlands, Reyk-
holti og Laugarvatni. Þessi hreyfing kallar sig V ö k u-
m e n n. Gamli bláhvíti fáninn er einkenni hennar.
Blátt og hvítt litir hennar. Merki félagsmanna er
hvítur jökull, sem ber við bláan himin, yfir bárótt
haf. En upp af jöklinum lýsa geislar hækkandi sólar.
Félagssöngur Vökumanna er gamla íánakvæðið: „Rís
þú unga íslands merki“, og lag við það kvæði, er gert
fyrir Vökumenn af Sigvalda Kaldalóns tónskáldi.
Fánakvæði Einars Benediktssonar á ekki við ríkis-
fána íslands síðan bætt var inn í hann rauða litn-
um. Skáldið lýsti þeim fána, sem hann vildi hefja
með þessum orðum:
„Djúp sem blámi himinhæða,
hrein sem jökultindsins brún“.
Annarsstaðar í þessu tímariti eru myndir af þeim
fjórum listamönnum sem gefið hafa Vökumönnum
sín ytri einkenni. Einar skáld Benediktsson er raun-
verulega höfundur bláhvíta fánans, auk þess sem
hann hefir ort um fánann eitt af sínum fegurstu
kvæðum. Dr. Helgi Péturss, hinn ritsnj allasti maður,
sem fæðst hefir upp í höfuðstað landsins, gaf fánan-
um hið glæsilega nafn „Hvítbláinn“. Fáar þjóðir hafa
svo listrænt nafn um þjóðfána sinn, hvað þá að því-
líkt orð sé til um félagsfána. Ríkarður Jónsson mynd-
höggvari gerði félagsmerkið, þar sem eru tengdir sam-
an fánalitirnir og hugmynd skáldsins um einkenni
landsins, bláma himinsins og hina hvítu, tignu brún
jöklanna. Hver Vökumaður ber þetta mrki, og það er
tákn þeirrar andlegu sameiningar, sem hreyfingin
verður fyrir æsku landsins úr hinum ólíku mennta-
stofnunum landsins.
Kjörorð Vökumanna eT: „Lýðræði — samvinna".
Það er sama og frelsi fyrir alla og bróður- og systur-
leg hjálp til að bæta og göfga lífið í landinu og
tryggja framtíð hins íslenzka kynstofns á íslandi.
Þeir vilja að þjóðin verði alfrjáls og verndi frelsi sitt.
Þeir vilja vernda tunguna og koma á lífrænu sam-
bandi við íslendinga í Vesturheimi. Fyrst af öllum
þjóðlegum hreyfingum virðast Vökumenn hafa skilið
þýðingu þess, að landar vestanhafs, sem eru tugir
þúsunda að tölu, haldi áfram að vera lifandi grein á
hinum þjóðlega stofni. En jafnframt þessu vilja Vöku-
menn ekki einangra sig í sínu eigin landi, heldur hafa
góða frændsemi og mikil menningarskipti við hinar
skyldu þjóðiT, sem byggja Norðurlönd. Stefnan er
glögglega mörkuð: Að vera laus við yfirráð og yfir-
drottnun frændþjóðanna, en leita eftir jafningja-fé-
lagsskap við þær.
Næst kemur sá liður í stefnuskrá Vökumanna, sem
kveikti nokkurn óróa í fyrravetur í sálum vanþrosk-
aðra manna. Það var sú setning, að hreyfingin vilji
efla lýðræðið og þingræðið í landinu, en vinna móti
þjóöfélagslegum byltingum og ofbeldi. Þetta var sann-
arlega orð í tíma talað, þar sem til eru mannhópar í
landinu, sem hafa það að trúarjátningu sinni að
beita ofbeldi og byltingu, og hafa sitt mál fram með
valdi, en ekki með rökum. Þannig fóru Sturlungar að
á 13. öld og eyðilögðu þar með frelsi og framtíð niðja
sinna. Það er fullkomlega sjálfsvörn frá hálfu þeirrar
æsku, sem á að erfa landið, og varðveita frelsi lands-
ins, þó að hún vilji bindast samtökum móti sýkingu
eins og þeirri, sem gripið hefir hugi nokkurs hluta af
viðvaningum landsins, um að þeir eigi að byggja
framtíð sína á því að standa í þjónsaðstöðu við valda-
menn erlendra stórvelda og beita síðan ofbeldi og
lögleysum í skiptum við samborgara sína í landinu.
Næsta grein í stefnu Vökumanna er um sjálfa sam-
vinnuna, um hina frjálsu samhjálp æskumannanna til
að mynda nýja atvinnu, ný heimili, nýtt starfslíf.
Þetta er sýnilega þungamiðjan í hinni nýju vakningu.
Reynslan hefir sýnt að það er samvinnan og sam-
hjálpin, sem hefir verið hið mikla bjargráð lands-
3