Samvinnan - 01.03.1946, Blaðsíða 9

3. HEFTI
SAMVINNAN
JÓNASJÓNSSDN:
ddenediLt J^onóóon, Jrá
nam
(Utvarpserindi).
Pyrir sjö árum andaöist á Húsavík víðfrægur þing-
eyskur bóndi, Benedikt Jónsson frá Auðnum. Hann
var þá 93 ára að aldri. Hinn 28. janúarmánaðar s.l. var
liðin ein öld frá fæðingu hans. Vinir Benedikts og
samstarfsmenn í Þingeyjarsýslu fóru þess á leit við út-
varpið, að þessa merkismanns yrði minnst í sam-
bandi við þetta afmæli, og var því máli vel tekið.
Verða hér raktir nokkrir þættir úr ævisögu þessa
einkennilega hugsjónarmanns.
Benedikt Jónsson var fæddur á Þverá í Laxárdal
28. janúar 1846. Foreldrar hans voru Jón bóndi Jóa-
kimsson á Þverá og Herdís Ásmundsdóttir frá Stóru-
völlum í Bárðardal. Stóðu að Benedikt nafnkenndir
gáfumenn í báðar ættir. Benedikt og Jakob Hálf-
dánarson voru bræðrasynir, en hann var þremenn-
iúgur við Kristján Jónsson skáld, Valdimar Ásmunds-
hion ritstjóra og Gautlandasystkinin, börn Jóns Sig-
úrðssonar alþingismanns. Úr Stóruvallaættinni hafði
Benedikt erft sönghneigð sína, en hagleik og list-
rsenan smekk frá föðurfrændum. Þverá í Laxárdal
er kjarnajörð, landkostir miklir til sauðfjárræktar,
en neðan við túnið liðast eftir dalnum sú á, sem
fegurst er á landi hér og þótt víðar sé leitað. Benedikt
Jónsson var skyggn á hvers konar fegurð í náttúr-
uúni, í listum, í bókmenntum og ekki sízt í mann-
lífinu. Vafalaust hefur umhverfið mótað hann í þá
átt. Þingeyingar hafa veitt því eftirtekt, að flest skáld
Þeirra eru fædd og uppfóstruð við Mývatn og Laxá.
^orgiis gjallandi var þar efst til fjalla en Guðmundur
a Sandi og Jóhann Sigurjónsson sinn hvoru megin
við ósa Laxár. Jón bóndi á Þverá var hagleiksmaður
að náttúrufari. Hann hafði ungur lagt stund á smíða-
nám, fyrst í Reykjavík og síðan í Kaupmannahöfn.
Hann byggði á Þverá kirkju úr höggnum steini. Auk
t>ess húsaði hann bæinn á Þverá svo smekklega, að
núög bar af. Stendur sá bær enn, þótt orðinn sé hann
nokkuð fornfálegur. Er það mál byggingafróðra
b^anna, að þann bæ ætti fremur flestum öðrum að
vernda um ókomnar aldir til að sýna þeim, sem síð-
ar lifa, hversu vel var byggt í byggðum íslands, áður
en gerbreyting varð í húsagerð þjóðarinnar fyrir og
eftir síðustu aldamót. Jón á Þverá var snyrtimenni í
allri framkomu og verkum sínum. Hver hlutur varð
Benedikt
frá Auðnum
að vera á sínum stað. Ef grasstrá óx upp við
skemmuþil á hlaðinu varð það að hverfa. Þar átti
enginn gróður að vera. Foreldrar Benedikts voru í
góðum efnum, áttu myndarlegan bókakost og sýndu
framsýni og festu í öllu heimilishaldi. Þau áttu nokk-
ur börn og var Benedikt elztur þeirra sem lifðu.
Benedikt Jónsson fæddist upp á þessu þjóðlega
menningarheimili. Hann lærði öll sveitaverk, og þar
á meðal smíði af föður sínum. Hann var allra manna
hagastur á smíði úr tré, járni, kopar og silfri, og í
vefstólnum var hann tveggja manna maki. Þegar
að slætti kom, var eggin hvössust í ljánum hans.
Samhliða daglegum störfum las Benedikt þær bækur,
sem hann komst höndum undir. Auk þess átti hann
hauk í horni, þar sem var séra Magnús Jónsson á
Grenjaðarstað. Prestur átti bókakost mikinn, og var
73