Samvinnan - 01.08.1957, Blaðsíða 12

Þankar um
TÍUNDASVIK
og sitthvað fleira
Eftir Sigurð Jónsson frá Brún
Ársþing íslenzkra iðnrekenda var
haldið í vor. Morgunblaðið birti 3. júní
sl. ágrip af samþykktum þess, ofboð
sakleysislegar umþenkingar um böl af
stóreignaskatti, um jafnrétti fyrir skatta-
lögum og þess háttar.
Ekki mun kunnugt um marga, sem
mæla þyrðu á móti réttlátri skattlagn-
ingu, tvísýnna væri hvort þessi skattur-
inn eða hinn þætti réttlátur.
Hinir fyrirlitlegustu framtalsþjófar,
sem frá hefir heyrzt, hafa allir afsakað
sig með því að þeir væru öðrum meir
skattpíndir ef þeir stælu ekki undan.
Verzlunarfyrirtæki t. d., sem fer að láta
gera skattskýrslu, rekur sig fljótlega á
fyrirmæli um söluskatt miðað aðeins við
seljendur varnings. Það þarf ekki mik-
inn glöggleika til að skapa sér þar mál-
venju um misrétti og nota svo orðið sem
afsökun fyrir dávænum tíundarsvikum,
svona rétt til samræmis við þá, sem
engan gjalda söluskattinn. Líkt gæti far-
ið með tekjuháan framleiðanda, iðnrek-
anda eða bónda, svo eitthvað sé nefnt.
Sá þyrfti ekki lengi að rýna til að sjá
að hann lendir á óþægilegri stað í skatt-
stiganum heldur en sendillinn eða vinnu-
pilturinn og hefur þá um leið siðferði-
lega átyllu — frá sínu sjónarmiði — til
að fela nokkur þúsund kr. af tekjum sín-
um. Eignalaus einhleypingur þarf ekki
að vera sprenglærður eða hágáfaður til
að geta rekið í það augun, að hann, sem
ekkert á til að fela eða vantelja, muni
vera þyngra skattlagður tiltölulega held-
ur en jarðar- eða lóðar-eigandinn, sem
telja má með lagaleyfi fasteign sína til
skatts með tvöfalt — fimmfalt — kann-
ske tífalt lægra verði en hann veit að
hún myndi ganga kaupum og sölum,
þótt milli beztu bræðra væri, ef til sölu
kæmi. Þeir eru því margir, verkamenn-
irnir nokkuð nasvísir á ýmsar auka-
tekjur, sem ekki eru gefnar upp og því
felandi.
En Morgunblaðsgreinin virðist ekki
miðuð við að kalla eftir jafnrétti þess-
um mönnum til handa — enda taka þeir
sér réttinn sjálfir að dæmi Sveins heit-
ins skotta, heldur mun krafan — eins og
fleiri óp frá þeirri hlið — beinast að
öðru marki, nefnilega samvinnulögunum,
sem í þeim herbúðum eru talin hafa
búið ákveðnum félagsskap ranglátlega
góð sköttunarkjör.
Nú er skattalöggjöf öll mannasetning
aðeins, og sjálfsagt ófullkomin eins og
önnur slík verk, mætti því vel þiggja
bendingar henni til lögunar, ef fram
kæmu, en sjálfdæmi iðnrekenda í eigin
máli er vægast sagt lítið girnilegt úr-
ræði. Þótt þeir væru vel menntaðir til
iðju sinnar og velviljaðir sem bezt — en
hvorttveggja er óvíst um þá suma —
þá verða þeir ekki örugglega taldir öðr-
um stéttum vissari um annað en í bezta
falli tækni iðna sinna auk náinnar
vitneskju um eigin þarfir og þægindi;
úrskurðarvald um skattamál alþjóðar
rnunu þeir einir um að kjósa í sínar
hendur sérstaklega.
Eftir öllum málaflutningi greinar
þeirrar, sem hér um ræðir eru það aðal-
lega tveir gjaldstofnar, sem beinzt er að
og er þá látið liggja að því að annar sé
vanbrúkaður en hinn notaður um of;
samvinnufélögunum ranglega hlíft, en
stóreignamenn rændir. Væri því freist-
andi að ræða nokkuð um þessi atriði
þótt sá, er þetta ritar sé þar að engu
öðrum hæfari til starfsins, ef frá er skil-
inn stéttlægur illvilji til annars hvors
flokksins, sem um ræðir, en hann mun
til og ámældur á öðrum stað.
En skattamál samvinnufélaga er löngu
útrætt mál. Allt síðan Sigurjón Frið-
jónsson flutti á Alþingi frumvarp um
samvinnufélög hefur það verið kunnugt
öllum, sem satt orð geta þolað, að sam-
vinnufélög eru að miklum hluta skráð
og framtalin eign nafngreindra ein-
staklinga og skattlögð með annarri eign
sérhvers þeirra þar, sem hún er talin
fram. Nýlegir liæstaréttardómar í út-
svarsmálum samvinnufélaganna á
Blönduósi og síðar SÍS í Reykjavík
skáru úr um lagaréttinn og studdu þá
einnig hinn siðferðilega rétt slíkra fé-
laga til fríðinda þeirra, er þau að sönnu
njóta. Raka- og sannana-laust þref, sem
málgögn kaupmannastéttarinnar flytja
á móti þeim staðreyndum sýnir ekkert
nema aðeins óskir þeirra, og er það ekki
hér sagt af því að þetta viti ekki hver
sem vita vill, heldur sökum hins að þar
gæti komið að svo oft yrði satt mál flutt
að fjölgaði játendum þess. Þráreynt er
það með lygina að henni hefur oft og
tíðum nægt endurtekningin, til þess að
verða fávísum mönnum trúaratriði.
Samvinnulöggjöfin átti þannig að
koma í veg fyrir tvöfalda skatta á þess-
ar eignir manna, enda var tvöfaldur
skattur talinn ómaklegur fyrirtækjum
sem beittu sér fyrst og fremst fyrir sann-
virðisverzlun. Tvöfaldur skattur gæti
aftur á móti átt við á öðrum stöðurn á
meðan nokkrum líður illa fyrir óverð-
skuldaða fátækt og það er á stórauði
einstaklinga og þar gæti hann sem bezt
orðið bæði uppeldismeðal og læknis-
dómur. Mun, fyrst slíku er slegið fram,
rétt að athuga fyrirbærið, „auðsafn“
nokkru nánar bæði tilkomu þess og af-
leiðingar.
Stóreignir verða til á ýmsan hátt og
hafa margar og ólíkar verkanir á um-
hverfi sitt. Verður hér fárra einna getið,
en byrjað skal á sýnishorni þeirra auð-
safna, sem að öllu eru bezt, réttlátlegast
tilkomin og virðingarverðust, svo að
þau gleymist þó ekki, en það eru þau,
sem eingöngu má þakka hugkvæmni
eigandans og dugnaði eins og hvalveiða-
uppgrip Norðmanna voru, þegar ný upp-
finning, hvalabyssa Svend Foyens, gjör-
breytti arðlitlum atvinnuvegi í óþekkj-
anlegt uppgripastarf. Þá hefði að vísu
mátt telja sanngjarnlegra að verðlauna
uppfinningamanninn en skattleggja fyr-
irtæki hans, en þá kemur til afleiðing-
anna. Slíkt hefði óhjákvæmilega orðið
byrjun að auðmannaaðli, sem lagt hefði
undir sig sívaxandi hluta af þjóðarauði
lands síns og alizt upp í sívaxandi þekk-
ingarleysi á kjörum almennings og þörf-
um og er slíkt jafn hættulegt öllum
þeim, sem við verða að búa og erfða-
einveldi þjóðhöfðingja, en því þarf fyrir
engum að lýsa, þar sem allar menntaðar
þjóðir hafa losað sig við það eftir herfi-
lega raun af því.
Þá má líta á enn aðra leið til auð-
söfnunar. Hún er fleiri mönnum fær og
þarfnast ekki tæknilegrar snilldar, kemst
af með dálítil klókindi, enda þarf þar
engan að nefna sem dæmi fremur en
orðið er áður í þessari grein. Leiðin er
12 SAMVINNAN