Fálkinn - 18.10.1946, Blaðsíða 4

4
PÁLKINN
Trygve Lie
Maðurinn
sem varð
„alheimsritari"
ÞaS verður eigi sagt, hvort frek-
ar hafi veriS ma'nnkostir Trygve
Lie, velviljinn til Noregs eSa reip-
dróttur milli stórlaxa hinna sam-
einuSu þjóSa, sem olli því, aS Lie
var kjörinn í einna mesta vanda-
embættiS sem stofnaS hefir veriS
í heiminum. TalsverSur reipdróttur
var undir eins í byrjun róSstefnu
hinna sameinuSu þjóSa í London,
um kjör formannsins; þar stungu
Rússar upp ó Trygve Lie, en Spaak
forsætisróSherra var kosinn meS at-
kvspSum Breta, Vesturveldanna og
Arabaríkjanna. ÞaS er vitaS aS Bret-
ar og Bandaríkjamenn höfSu ósk.iS
eftir öSrum manni í ritaraemhættið
en Lie, en hinsvegar reyndist hann
vera só maSurinn, sem hægast var
aS safna þorra atkvæSa um, og þvi
var liann valinn. Hann fékk 46
atkvæSi, eSa um 90%
Trygve Lie er fæddur í verk-
smiSjuhverfinu í útjaSri Olsó, í Ijótu
gulmáluSu steinhúsi, og naut sjald-
an sólar ó heimili lians. Þegar hann
var sex ára fluttist móSir hans meS
börn sín tvö — hann á systir nokkru
yngri en hann er — til Grorud, i
lítiS timburhús. MóSirin var fátæk
og varS aS ala önn fyrir börnunum
því að faSir þeirra hafSi skiliS viS
hana og fariS til Ameríku. En hún
var mikil dugnaSarmanneskja og
setti von bráSar upp matsölu. Þarna
var sfór verksmiSja skammt frá og
verkamennirnir urSu flestir gestir
hjá henni. Húsakynnin voru þröng,
og þegar verkamennirnir komu frá
vinnu á kvöldin fylltist bæSi stofan
og eidliúsiS af matargestum.
Þarna var hvergi rúm fyrir Trygve
Lie aS læra lexíurnar. Hann þurfti
aS vísu ekki langan tíma tii aS búa
sig undir skólatímana og var alltaf
efstur í sínum bekk í barnaskólanum
þó aS hann legSi lítiS aS sér. En
kennara hans fannst þó aS hann
þyrfti meira næSi en hann hafði
heima og tók hann á heimili sitt.
Þar var hann mörg ár, og þó aS
hinn nýi ritari sameinuSu þjóSanna
eigi annríkt mun hann aldrei gleyma
Evje yfirkennara og konu hans, sem
sáu honum fyrir uppeldi aS svo
miklu leyti sem þau gátu.
NEFIÐ Á TRYGVE LIE.
ÞaS eru margar sögur til um
Trygve Lie frá þessum árum. Hann
var sjálfkjörinn foringi félaga sinna
og var smápatti þegar hann fór aS
halda ræSur yfir þeim, sem nenntu
aS hlusta á hann. Þá náSi hann sér
í gamlan kassa eSa eldhúströppu
til aS standa ó, og þeytti úr sér
slagorSum og stóryrSum, og fengu
margir þar lof og last. Hann hafSi
alltaf eitthvaS fyrir stafni, og sagSi
afar skemmtilega frá. Jafnvel lítil-
vægustu atburSir urSu spennandi
þegar Trygve sagSi frá þeim. Sér-
stakan áhuga hafSi hann á öllu því,
sem vissi að hernaði. Þegar hann
var 10-11 ára gamall hélt hann
fyrirlestra fyrir jafnaldra sína um
hernaSarmálefni, og þó aS þeir
fylgdust ekki alltaf sem best með
því sem hann sagði þá hlustuðu
þeir þó alvarlegir á hann, þar sem
hann stóS og talaði á sópukassan-
um.
Einn vetrardag datt hann og hand-
leggsbrotnaði. ÞaS var slæmt rot,
og læknirinn sem setti þaS saman
sagði viS hann:
— Eg verð víst að búa til sterk-
an liandlegg á þig. Þú kemur víst
til að jmrfa á lionum að halda! Og
svo spurði liann, eins og allir gaml-
ir menn gera: „HvaS æltar þú að
verða þegar þú ert orðinn stór?
— HershöfSingi! svaraði Trygve
viðstöSulaust, — svo að þú verður
að setja handleg'ginn vel saman.
ÞaS var sárt, en hann beit á
jaxlinn og reyndi meira að segja
að gera að gamni sínu meðan lækn-
irinn var að koma brotunum sam-
an. Það hefir alltaf verið hans
sterka hliS, að hann hefir tekið
mótlætinu með léttu skapi. Hann er
glaðvær eins og margir feitlagnir
menn. Málskrafsmikill og hefir gam-
an af að segja lygasögur, ekki til
að ljúga heldur tii að skemmta sér
og öðrum.
Evje kennari hans reyndi að
venja hann af þessu og sagði stund-
um: Nú ertu að skrökva, Trygve:
ég sé það ó nefinu á þér!
— Ha, sérðu það á nefinu á mér?
— Já, það verður eins og kart-
afla þegar þú skrökvar.
Trygve hristi höfuðið en daginn
eftir, þegar hann var að segja eina
söguna sína, og kennarinn sagði:
„Nú ertu að skrökva", þá beygði
hann sig undir borðið og tók á
nefinu á sér!
UPPÞOT f LEIKHÚSINU.
Æskuárin liSu fljótt. En nú var
hann ekki lengur efstur í bekknum
og tók ekki eins góð próf og fyrr-
um. Þetta stafaSi fyrst og fremst
af því, að veg'na þess hve fjárhagur
lians var naumur varð hann að
lesa undir stúdentspróf sitt á helm-
ingi styttri tíma, sem venjulega þarf
til þessa, og meðan hann var við
laganám varð hann jafnan að vinna
fyrir sér. Hann fékk sæmilegt próf,
en ekki fyrstu einkunn.
En meðal félaga sinna hafði hann
jafnan „fyrstu einkunn". Hann var
enn foringi þeirra — og það sem
hann sagði var öðrum lög. Einu
sinni stóS hann fyrir blístursó-
látum í ÞjóSleikhúsinu — það var
pólitískt leikrit, sem sýnt var —
og þegar lögreglan skarst í leikinn
var Trygve Lie einn þeirra, sem
tekinn var höndum. Á stúdentsárun-
um liafði hann gerst athafnamikill
í stjórnmálum, enda höfðu þau
verið hans mesta áhugamól frá þvi
aS hann var krakki. Þegar hann
var tíu ára var hann orðinn vel
heima í þeim málum, sem þá voru
á döfinni, og þegar hann á stúdents-
árunum fékk undirtyllustöðu á skrif-
stofu verkamannaflokksins sýndi
hann svo mikla þekkingu og athug-
unargáfu að yfirboðarar hans undr-
uðust það. Þá var það Kyrre Grepp,
sem stjórnaði skrifstofunni, og hann
sagði um þennan unga aðstoðar-
mann:
— Fimm daga í vikunni finnst
mér hann snillingur. En sjötta dag-
inn er hann eins og krakki.
— Það moltnar vist úr honum,
sagði éínhver.
— Nei, það moltnar aldrei úr
honum, svaraði Grepp.
Og það hefir sannast. í innsta
eðli sínu er Trygve Lie eins og
barn, og einmitt þetta samband
kalds og gerhuguls stjórnmálamanns
og brosandi ærslafulls stráks veldur
þvi, hve öllum fellur vel við hann.
Hann liefir sérstakt lag á að fá
andstæðinga sina til samkomulags.
Og liann kann að bíða lags, og að
telja þeim hughvarf. Einu sinni var
hann á fundi, þar sem mikið rifr-
ildi var milli hægri og vinstri
manna innan verkamannaflokksins.
Trygve varð fyrir miklum mótblæstri
sérstaklega af hálfu eins manns,
sem ekki vildi gefa sig. Lie var
sjólfur fundarstjóri eins og vant var,
en nú setti hann annan mann í
sætið og fór niSur í salinn, þangað
sem þessi andstæðingur sat. Hann
settist lijá honum og þeir töluðu
lengi saman. Loks tók hann utan
um hann og sagði upphátt: „Jæja,
nú ætlar þú að halda kjafti!“ Og
hinn g'erSi það.
ÞaS er líklegt aS þessi vopn dugi
lítið, þegar hann reynir að sætla
Bevin og Visynski, en þetta lýsir
manninum, hve umsvifalaus hann
er.
TRYGVE LIE OG TROTSKI.
Trygve Lie varð stúdent 1914 og
kandidat í lögum ,1919. Þó varS
hann ritari norska verkamanna-
flokksins (A.F.L.). Hann var allur á
kafi í stjórnmálunum og hafðist
mikið að. Tillögur hans og álits-
gerðir voru Ijósar og skarplegar,
en hann fór ítarega út í sakirnar
og þótti stundum óþarflega langorð-
ur. Hann var fljótur að ákveða af-
stöðu sina til mála, en greinargerð-
ir hans urðu stundum óþarflega
langar. Hann þótti óspar á pappír-
inn.
Árið 1928 kom til mála að hann
yrði dómsmálaráSherra, en hann
var þá ekki nema 32 ára ( hann
varS fimmtugur ár) og það þótti
nokkuð lágur aldur. Þessvegna sat
hann hjá i það skiftið, en eltki vegna
þess að lagakunnátuu hans væri
ekki treyst, hann hafði sýnt hana
í verki, og í atvinnulöggjöf var
liann sérfræðingur.
Og styrkur lians lá í því að hann
var fimur lögfræðingur, glöggur i
áliti sínu á mólefnum og hafði dugn-
að til að knýja sitt fram.
En sjö árum síðar varð hann
dómsmólaráðherra. Hann gekk inn
í stjórn Jolins Nygaardsvold, og var
yngstur allra ráðherranna. Og fljót-
lega varð hann mesti athafnamaSur-
inn í stjórninni. Um allt dómsmála-
róðuneytið lógu mál, sem biðu af-
greiðslu loegar liann kom, en það
var ekki eftir hans höfði að salta
mál. Hann gekk í afgreiðsluna og
rann eins og snjóplógur gegnum
alla skjalabunkana. Hann var ótrú-
lega mikill verkmaður og afkasta-
maður og lætur aldrei mál biða
afgreiSslu lijá sér, lieldur ýtir á
eftir þeim.
Á skrifstofunni hans voru stórar
hillur, fyrir ný mál, sem bárust
ráðuneytinu. Einn kunningi lians,
sem kom ó skrifstofuna, spurði livað
hann gerði viS þessar liillur.
— Þar liggja málin sem ég á ó-
afgreidd, svaraði Trygve Lie.
Hillurnar voru tómar.
Ef hann getur haldið þeirri reglu
hjá þeim 2000 starfsmönnum, sem
undir liann verða gefnir á skrifstof-
um SameinuSu þjóðanna, spáir það
góðu um framtíðina.
Alvarlegasta málið, sem kom til
kasta Trygve Lie meðan hann var
dómsmálaráðherra, var landvistar-
leyfi Trotskis. NorSmenn höfðu
margskonar amstur af honum og
urðu þeirri stundu fegnastir, er þeir
gátu komið honum úr landi aftur.
Trotski var þá fyrir löngu orðinn
landflótta og hafðist við á ýmsum
stöðum, m. a. í Konstantinopel, sótt
um dvalarleyfi í mörgum löndum
en allsstaðar verið neitað, uns Lie
léði honum griSland i Noregi. Hann
vildi sýna, að NorSmenn viður-
kenndu griðarétt politískra flótta-
manna. Og Trotski kom - með gler-
augu og nær óþekkjanlegur. Hann
var svo breyttur, að einn af kunn-
ustu blaðamönnum Noregs varð hon-
um samferða frá Amsterdam til
Osló án þess að bera kennsl á hann.
Trygve Lie mun eftir á hafa iðr-
ast þessarar gestrisni, eftir aS rússn-
eska stjórnin fór að gefa honum
gætur. Það lék grunur á, að hún
mundi reyna að láta ræna honum
og flytja liann til Rússlands, og refsa
honum þar sem gagnbyltingamanni.
Sakaði stjórnin hann um, að hann
undirbyggi byltingU frá Noregi. —
Norska stjórnin lét setja vörð um
Trotski og liélt svo að allt væri í
lagi. Er ekki gott að vita hve lengi
Trotski hafið starfað i Noregi, ef
hnýsinn blaðamaður hefði ekki orð-
ið til að fletta ofan af honum.
Þessi blaðamaður hafði dvalið um
tíma í Hönefoss — en skammt það-
an bjó Trotski í húsi, sem vinur
hans norskur hafði léð honum. •—
BlaSamanninum þótti einkennilegt