Vaka - 01.04.1927, Blaðsíða 81

[vaka]
BAUGABROT.
Almúgagreind og tiginborið gáfnafar. Þegar tveir mikl-
ir gáfumenn hittast og hafa áhuga á skyldum efnum, eru
viðræður þeirra eftirtektarverðastar að því, hve fljótt og
létt er farið yfir sögu. Þegar annar þeirra er í miðri setn-
ingu, veit hinn hvað fyrir honum vakir og svarar. Þessi
snildarlegi leikur með þungvæg efni, hin snöggu leiftur
sem fyrirhafnarlaust er brugðið yfir miklar víðáttur, þetta
háborna hirðuleysi um allt ryk og reifar, sem venju-
lega lykja um efnin og virðast samofin kjarna þeirra,
gerir slíkt samtal að goðasumbli fyrir þann, sem á annað
borð er nógu vel að sér til þess að skilja það. Sál hans
andar dýpra í andrúmslofti, sem er víðara og voldugra
en hann er vanur. Hins vegar er það jafn furðulegt og
það er leiðinlegt fyrir fluggáfaðan mann á að hlýða, hve
venjulegt fólk er óhóflega nákvæmt og andstutt. En það
þarf ekki fluggáfaðan mann til. Það nægir að minna á
venjuleg samtöl manna á meðal. Unaðsemd þeirra er
í beinu hlutfalli við hæfileikann til að draga saman og
fella úr, en í öfugu hlutfalli við þörfina á nákvæmni i
skýringum og frásögn. Meðal gamalla vina nægir eitt orð
í stað heillar sögu eða langrar runu af skoðunum. En
fyrir ókunnugum þarf að skýra allt út í æsar. Sumir hafa
engan frið á sér nema þeir fái að skýra vendilega frá
hverjum hlut, þeir verða að staldra við í hverju skrefi.
Þetta eru hinir þrautleiðinlegustu menn í umgengni, og
þó að andlegur kraftur þeirra kunni að vera mikill á
sinn hátt, þá virðast oss þeir allt af máttlitlir hálfdrætt-
ingar. í stuttu máli, aðaleinkenni almúgagreindarinnar,
það sem skilur milli hennar og tiginborins gáfna-
fars, er ef til vill síður vöntun en óhóf, hin stöðuga
þörf til þess að beina huganum að efnum, sein höfðings-
lundin lítur ekki við fremur en þau væru ekki til. Aðals-
mark genileman’s-ins er að vita ekki af, að forsmá alla
umhugsun, að horfa út yfir. Oft meira en góðu hófi
gegnir; því að siðferðilegt gildi þeirra hluta, sem hann
vill ekki af vita, getur skift miklu. En þegar hann er