Veðrið - 01.09.1964, Blaðsíða 10

ÁSGEIR SIGURÐSSON stúd. wag.
Hinn hlýi vetur 1963-1964 og baksvið hans
Síðast liðinn vetur var nteð eindæmum lilýr hér á landi. Desember var vel
yfir meðallagi og fyrstu {>rír mánuðirnir 1964 langt yfir því eða 3°—4°. Janúar
varð sá hlýjasti á þessari öld. Oþarfi er hér að rckja annál tíðarfarsins þennan
vetur eða nefna einstök talnagildi þess, þar eð um það liafa birzt tvær grcinar
í 1. hefti VEÐURSINS 1964: Haustið og veturinn 1963—1964 eftir Knút Knud-
sen og Hitastig yfir Keflavik eftir Jónas Jakobsson.
Marga mun nú eflaust fýsa að vita nokkuð um orsakir þessara einmuna
hlýinda og sambandið milli þeirra og annarra þátta tíðarfarsins hér á landi
og annars staðar. Mun nú reynt að gera því liér nokkur skil og þá einkum því
siðarnefnda, enda er oft léttara að finna rökrétt samhengi milli fyrirbrigða, er
gerast samtímis en að grafast fyrir frumorsakir þeirra.
Ef athyglinni er nú fyrst beint að mánaðameðaltölum hitans, er eðlilegt að
bera þau saman við önnur meðaltöl sama ntánaðar. Er þá æskilegt að fá yfirlit
yfir allstórt svæði, því að aldrei er að vita nema samband kunni að vera á
milli jákvæðra hitafrávika hér á landi og einhverra frávika á fjarlægum stöð-
um. Hér verður þó látið duga að líta á norðanvert Atlantshaf, og eru hér birt
mcðalkort yfir loftþrýsting og frávik hitastigs frá venjulegunt mánaðarmeðal-
hita frá janúar og marz (1. og 2. mynd). Skal þá rifjuð upp sú rcgla um samband-
ið milli vinda og jafnþrýstilína, að vindurinn l)læs samsíða þeim, þannig að
lægri loftþrýstingur er á vinstri hönd, ef horft cr undan vindi, og hann því hvass-
ari sem línurnar liggja þéttar (þrýstingsmunur meiri milli nærliggjandi staða).
Af kortunum má því sjá sambandið milli hitastigsfrávika og meðalloftstrauma
sama mánaðar. Gott væri reyndar að hafa meðalkort loftþrýstingsins fyrir þann
tíma, sem lagður var til grundvallar hitafrávikunum, til samanburðar, en á
slíku janúarkorti er lægðarmiðjan við Suður-Grænland aðeins lítið dýpri en
hér og liggur norðar, og sjálf lægðin tekur þar eiginlega yfir allt kortið. Loft-
þrýstingurinn í Mið-Evrópu er þar innan við 1012 mb. l>etta þýðir, að þrýstings-
fallið frá Mið-Evrópu til Suður-Grænlands var óvcnju mikið í ár, cn það þýðir
aftur, að suðvestlægi loftstraumurinn, sem ríkjandi er á þessum slóðum, hefur
verið mun sterkari en venjulega. Á 1. mynd sést, að hann greinist, og fer önnum
kvíslin yfir Island og Grænland, en hin yfir Skandinavíu, þar sem bæði óvana-
lega hár loftþrýstingur yfir Mið-Evrópu og lágur milli Svalbarða og Noregs or-
saka óvanalega sterkan álandsvind. Einmitt þar nær jákvæða hitafrávikið há-
marki, allt að 110! Annað jákvætt frávikshámark sést yfir íslandi.
Þetta bendir til þess, sem flesta mun gruna, að hlýindi að vetri til stafi af
óvenjumiklu aðstreymi hlýs, suðræns lofts, en ekki því að loftið sjálft hlýni
meira en venjulega, staðbundið eða almennt.
50 — VEORID