Vörður - 03.12.1927, Blaðsíða 4

4
V Ö R Ð U R
og Drangavogur eru nú fyrir
löngu úr sögunni, en örfáar
smáfleytur ganga frá Stapa,
Hellnum og úr hinum verstöðv-
unum gömlu. En þegar hæst
stóð gengu úr öllum þessum
stöðvum 100—200 áttróin skip.
En úr þessu fór-u menn að ráða
sig á hinum upprennandi þil-
skipaflota á Breiðafirði og
Vestfjörðum og viðreisnarvonin
fyrir þessar fornfrægu veiði- i
stöðvar varð æ minni og minni. |
Hið forna stórhýli Hólahólar,
sem blasir við framan undir
sainnefndum eldgígum og fleiri
jarðir, eru í eyði. Aannars eru
þar alstaðar hraun og eldgíg-
ar, hvar sem litið er, alt út á
Öndverðarnes, nyrsta odda ness-
ins, og ekki búsældarlegt að
sjá.
Þar sem við vorum alt of
lingt undan landi, sáum við lít-
ið til annara skipaferða en
fiskiskipa. Þó sáum við lil
tveggja skipa Eimskipafélags-
ins fara fram með nesinu, vana-
lega leið, en ósköp bar lítið á
þeim undaií sjálfum Snæfells-
jökli.
Varðskipin sáum við lítið sem
von var, þar sem við vorum
svo að segja langt fyrir utan
landslög og landhelgi og þurft-
um því ekki þeirra aðgæslu við.
Einn góðan véðurdag sá jeg
þó alt í einu skipstjóra kíkja
injög ákaft á eitthvað ósýnilegt
úti við hafsbrún. Við vorum þá
i Kolluál og hið ósýnilega var
norður á Breiðafirði. Það er „sú
gráa“, sagði hann, þegar jeg
spurði hann hvað hann sæi og
henti mjer á einhvern örlítinn
nálarodd, minni en ekki neitt,
og ég að eins gat greint. Þetta
var þá framtoppurinn á
„Fyllu“, reykháfar, afturmast-
ur og' alt sem lægra var, var
hulið á bak við hafflötinn, rjett
eins og skipið væri að færa
okkur heim sanninn um, að
jörðin væri ekki flöt. Já, þeir
þekkja „gráu merina“ langt að,
togara-skipstjórarnir og geta
el'Iaust stundum „lagað sig til“
áður en liún kemur nærri. Við
þurftum nú ekki að laga okkur
til, því að alt var „allright“
hjá oss, 0—8 sjómílur fyrir ut-
an landhelgi; en einhvern veg-
inn sýndist mjer samt skip-
stjóri minna mig á dúfurnar í
Reykjavík, þegar valur er á
sveimi uppi yfir, órólegur, en
með góða samvisku, saklaus
eins og dúfa. „Fylla“ „damp-
aði“ róleg' framhjá olckur,
langt inni undir landi og báð-
uni við hana að heilsa í höf-
uðborgina.
Frh.
Fulíveldisins
var minst hjer í hæ 1. des.
með svipuðu móti og undanfar-
in ár. Stúdentar gengust fyrir
hátíðarhöldum og rann ágóðinn
til stúdentagarðsins. Af svölum
þinghússins talaði Jakob Möllcr
fyrver. alþm. og vjek orðum
sínum aðallega að þeirri hættu
sem oss gæti af því stafað að
gína í g'áleysi við útlendu
fjármagni. A sarnkoinu í Nýja
Bíó talaði mesti mælskumaður
íslands, Árni Púlsson hóka-
vörður, skáldið Einar H. Kvar-
an las upp, stúdentar sungu o.
s. frv. Stúdentablaðið kom út,
fjölhreytt að efni og vel úr
garði gert. Um kvöldið A’ar hald-
inn dansleikur fjölmennur í
Iðnó og var þar saman komið
úrval hinnar fegurstu æsku í
höfuðstaðnum.
Eimskipafjelagið.
Nýlega hefir verið gengið frá
samningum milli ríkisstjórnar-
innar og Eimskipafjelags fs-
lands, um að fjelagið kaupi
„Villemoes" fyrir 140 þús. kr.
Tekur fjelagið við honum um
áramót.
Landssljórnin keypti skipið
árið 1917, og hefir það aðal-
lega verið í förum fyrir lands-
verslunina, en Eimskipafjelag-
ið hefir haft útgerðarstjórn á
hendi.
Skipið á framvegis að heita
Selfoss, og verður næsta ár í
förum milli Hamborgar, Hull
og íslands. Eins og kunnugt er
hefir Goðafoss annast þær ferð-
ir í ár. En viðskiftin við Ham-
borg og Hull aukast svo mikið,
að talið er að nauðsynlegt sje
Fyrstu ferðir
skipa H.f. Eimskipkfjelags íslands frá útlöndum til íslands árið 1928
verða þær, sem hjer segir:
Skip Frá Kaupm.h. Frá Ffamborg Frá Ffull Frá Leith Til
Lagarfoss 7. jan. 11. jan. 14. jan. Reykjavíkur, þaðan vestur og norður um land.
Goðafoss 7. — 11. jan. Norður- og Austurlandsins og Reykjavíkuv.
Gullfoss 8. - 12. — Reykjavíkur.
Brúarfoss 20. — 24. — Reykjavíkur.
Gullfoss 3. febr. 7. febr. Reykjavíkur um Auslfirði.
Brúarfoss 14. — 18. — Reykjavíkur, þaðan vestur og norður um land.
Goðafoss 15. febr. 18. febr. Reykjavíkur.
Gullfoss 28. — 3. mars Reykjavíkur og Breiðafjarðar.
Selfoss 2. mars 7. mars Reykjavíkur.
að hæta öðru skipi við. Á Goða-
foss að fara fleiri millilanda-
ferðir næsta ár, en hann fer í
ár, en Selfoss á að annast flutn-
inga til smáhafna, frá Hamborg
og Hull.
Einar M. Jónasson
sýslumáour Barðstrendinga
hefir verið sviftur stöðu sinni
um stundarsakir fyrir van-
rækslu í embættisrekstri. Hefir
hann neitað að afhenda em-
bættið settum sýslumanni Iierqi
Jónssijni og símað ótilkvaddur
Morgunbl. svohljóðandi greinar-
gerð fyrir inálinu:
„Patreksfirði 30. nóv. ,27.
Birtið eftirfarandi niðurstöðu
í afsetningarmáli Einars Jón-
assonar:
Dómarinn lagði fram í rjett-
inum brjef dómsmálaráðherra
Jónasar Jónssonar „paraferad“
af Sigfúsi M. Johnsen, frá 28.
nóv. 1927, áteiknuð nr. 1 svo-
hljóðandi:
í nel'ndu brjefi er þess getið,
að sýslumanni sje um stundar-
sakir vikið frá embætti, vegna
vanrækslu á embættisrekstri.
Þar sem sýslumaður Barða-
strandasýslu hefir konunglega
skipun sem emhættismaður, og
þannig er skyldur að gæla allra
skilorða, að lög og reglur sjeu
í landinu; og þar sem liann
ekki hefir fengið neinar ávít-.
ur fyiir embættisfærsluna, er
orðið „vanræksla" óákveðið og
einskisvert; og þar sem núv.
sýslumaður telur núverandi
forsætis- og atvinnumálaráð-
herra beri ábyrgð. á þvi, að
maður, sem hefir verið sakað-
ur um ændeysissakir, án þess
að hreinsa sig af þeim áhurði,
hefir verið skipaður dóms- og
kirkjumálaráðherra, en slikt
telur núverandi dómari inóðgun
gagnvart konungsvaldinu og
brot á 90. og 91 gr. hegningar-
laganna; og þar sem hjer að
öðru levti sje að ræða uin inis-
beiting embættisvalds, sem er
sprottin af pólitískum ástæðum
til þess viðskifti á þrotabúi
Hannes B. Stephensen & Co.,
Bíldudal, um greiðslur úr því,
sem auglýst er 5. des. næst-
komandi og það hinsvegar
stendur í sambandi við van-
traustslýsingu Hjeðins Valde-
marssónar á fyrverandi stjórn
frá síðasta þingi, út af tapi á
16000 krónum i þrotabúi H. B.
Stephensens & Co. og' yfirlýs-
ingu Jóns Þorlákssonar um að
þær væru greiddar, telur dóm-
arinn skylcíu sína exoficio að
uppkveða úrskurð i málinu;
einnig meðfram af því, að nú-
verandi stjórn hefir ekki sýnt
það, að hún sje þingræðis-
stjórn. Var því í rjeltinum upp-
kveðinn svofeldur úrskurður:
Af framangreindum ástæSum
tclur ni'wcrandi skipaður sýslu-
maður óforsvaranlcgt að af-
licnda embættið cða nokkuð því
tilhegrandi.
Einar M. Jónasson“.
Á mál þetta er nánar minst
í forustugrein vorri í dag.
Suðurlandsskólinn.
Nefnd sú, er sýslunefndirnar
eystra skipuðu til þess að á-
kveða skólasetrið, varð sam-
mála um að láta hinn stjórn-
skipaða Oddamann (Guðmund
Davíðsson kennara) velja milli
tveggja staða, sem nefndin lil-
nefndi. Staðirnir voru jiessir:
Grafarbakki á Hveraheiði ■
Hrunamannahreppi og Árbær í
Holtum. Oddamaður hefir nú
valið Árbæ fyrir skólasetur.
Innflutningsbannið.
Stjórnin hefir nú gefið út
auglýsingu um það, að inn-
flutningsbann það, sem ákveðið
var 21. nóv. síðastl. vegna gin-
og klaufaveikinnar í Danmörku
og' Svíþjóð, skuli einnig ná til
afuröa frá Hollandi, Belgíu,
Þýskalandi, Sviss, Frakklandi,
Póllandi og Tjekkóslóvakiu.
Trúlofun
sína hafa opinberað ungfrú
Anna Tómasdóttir, Jónssonar
kaupm. og Þórður Albertson
skrifstofumaður.
Dánarfregn.
29. nóv. andaðist hjer í bæ
Magnús fílöndal f'yrver. kaupm.,
65 ára að aldri.
Rógur Alþýðublaðsins.
í síðasta blaði var drepið á
dylgjur Alþ.bl. um að íhalds-.
blöðin hefðu þegið styrk af
gjaldkera Brunabótafjelags ís-
lands. Mbl. skýrir frá þvi að
það hafi fært þessar dylgjur í
tal við rannsóknardómarann í
sjóðþurðarmálinu, og hafi hann
sagt að ekkert hafi komið fram
í rannsókn málsins, er geli
minstu átyllu til aðdróttana
Alþ.blaðsins.
Preutsmiðjan Gutenberf.
122
er herfað óplægt með hnífaherfi og spaðaherfi, og
notaður slóði til að jafna flagið jöfnum höndum við
herfinguna. Á þennan hátt telur H. V. að verkið
vinnist miklum mun fljótara en að plægja fyrst og
herfa á eftir. A.uk þess hepnast rólgræðslan stórum
betur þar sem er herfað án þess að plægja.
Þrátt fyrir hina álitlegu iýsingu — sem óefað var
bygð á töluverði reynslu og rökum — náði þessi
herfingarsljettun engri útbreiðslu fyrst í stað, þó að
slöku bændur hafi ef til vill notað hana lítilsháttar.
.4 síðustu árum hefur orðið mikil breyting á þessu,
sjerstakíega á Austurlandi. Þar hefur verið gert milc-
ið að því að herfa óplægt þýfi og sljetta á þann hátt.
í sambandi við jarðvinslutilraunir Austfirðinga hal'a
komið fram á sjónarsviðið nýjar gerðir af herfum,
sem sjerstaklega eru ætluð til þess að vinna þýfið
óplægt. — Svokölluð saxherfi og rótherfi, sein kend
eru við Lúðvík Jónsson búfræðikandidat, og alment
nefnd Lúðvíksherfi. Smíði þessara herfa hefur verið
styrkt riflega bæði úr ríkissjóði og af Búnaðarfjelagi
íslands. Auk Lúðviksherfanna hafa bíldherfi frá
Finnlandi = Hankmóherfi verið notuð við þessa
vinslu og þótt gefast vel.
Eins og búast má við eru hugmyndir manna um
þessa sljettunaraðferð æði mikið á reiki ennþá sem
komið er. Sumir halda því fram — i fullri alvöru —
að hægt sje t. d. að sljetta með Lúðvíksherfunum
svo að segja hvaða grjótlaust land sem er, án til-
lils til stærðar þýfisins. Það sje ekki annað en fara
nógu margar umferðir um landið.
Aðferðin er ekki fyllilega mótuð ennþá, og er að
ýmsu leyti gölluð, t. d. hefir hún þann stórgalla, að
123
það er mjög hætt við að hún sje misnotuð þannig,
að menn reyni að nota hana þar sem hún á alls ekki
við. Þrátt fyrir það verður ekki gengið þegjandi
fram hjá henni. Hún mun útbreiðast — að minsta
kosti í bili — bæði sem venjuleg heimavinna með
hestum, og sem vjelyrkja (sbr. kaflann um vjel-
yrkju). Slík skyndiræktun verður þyrnir í augum
24. mynd. Saxherfi Lúðvíks jónssonar.
þeirra, sem kunna að sljetta með sáðsljettuaðferð-
inni. Það er sárt að þurla að slá af kröfunum þegar
alt bendir til þess, að sáðsljettan sje hið rjetta mark,
þangað beri að stefna;.og því sárara sem styttra og
auðfarnara virðist að markinu. Samt verður að slá
al'. Það má því miður ekki halda sáðsljettunni að
bændum sem því eina rjetta. Það er fullsnemt
ennþá.
Af þvi að jeg hefi svo oft raælt þannig, að alt
124
annað en sáðsljettur væri kák, sem að eins tefði
fyrir hinni raunverulegu ræktun, vil jeg í stuttu máli
gera grein fyrir þeirri skoðun, sem jeg nú orðið
verð að aðhyllast, hvort sem mjer þykir betur eða
ver. —
Bændastjettin — og þjóðin öll — kiknar undir
óræktinni, — ræktunarleýsinu. Bændum liggur líf við
að stækka túnin. Ræktunarskilvrðin eru fyrir hendi.
Þau leyfa svo góða ræktun að undrum sætir. Það
tekur langt fram því sem nú þekkist sem venjulegt.
Ræktunarkunnátta og ræktunarvani eru af skornum
skamti. Flestir bændur eru líkt staddir eins og frum-
býlingar á nýbýhnn. Framtíð þeirra veltur á þvi,
hvort þeim tekst á stuttum tíma — fáum árum -—
að auka hinn árlega fóðurafla sinn, svo að þeir geti
fjölgað fjenaði sínum án þess að framleiðslukostn-
aðurinn aukist að sama skapi. Hver kýrfóðurvöllur
er slórt spor í áttina. Um að gcra að rækta se.m mest
á sem ódýrastan hátt. Kröfurnar um ræktunargæði
og gróður verða að vera hóflegar. Gróðurinn eins og
gengur og gerist á gömlu túnunum. Jarðvinslan svo
að megnið af nýræktinni sje. sæmilega vjelfært. Það
verða ekki nema stöku menn, af þeirri kynslóð sem
nú situr jarðirnar, sem komast lengra en þetta. En
jiessir fáu menn kenna þeirri kynslóð, sem næst telc-
ur við, svo að hún verður ekki ánægð með minna
en að gera hvorttveggja i senn, að auka við ræktun-
ina og rækta aftur að nýju alt sem áður var ræktað
á ófullkominn hátt. Sú kynslóð breytir gömlu tún-
unum í sáðtún og ekrur, og ræktar mestmegnis með
fullkominni sáðrækt.
Sljettun með herfingu — án þess að plægja — er