Æskan - 01.11.1978, Blaðsíða 96

fts!

Jólakertin
Nokkru fyrir jólin lét móðir mín
steypa mikiö af kertum. Þann dag fór
hún snemma á fætur til að tvinna
rökin; þau voru úr Ijósagarni. Rökin
voru látin á mjóar spýtur, tvö og þrjú á
hverja, og stundum fleiri, eftir því
hvað spýtan var löng. Þegar farið var
að steypa, voru tvær árar látnar á
kláfa í eldhúsinu; þar á milli var svo
kertaspýtunum raðað. Svo var
strokkurinn látinn á gólfið hjá árunum
og skorðaöur með grjóti, síðan hellt í
hann heitu vatni og tólg. Þá var
rökunum difið ofan í, en þess á milli
látin kólna á spýtunum. Þetta var
endurtekið þangað til kertin voru
orðin nógu gild. Á aðfangadags-
kvöldið gaf móðir mín öllum á bænum
tvö kerti, og þegar allir höfðu fengið
kerti, fjölgaði Ijósunum í baðstofunni.
Nú voru blessuð jólin komin. Lýsis-
lampinn í dyrastafnum hætti nærri að
bera birtu, kóngakertin á borðinu
yfirgnæfðu birtu hans. Ljósafjöldinn
hefur vafalaust mikið stuðlað að því
að gera jólin svo dýrleg sem þau voru
í hugum manna. Þessi smáljós, sem
lýstu í lágum híbýlum dauðlegra
manna, minntu á stóra alheimsljósið:
barnið í jötunni. (Gamlar glæður).
Jólamatur
Sums staðar var það siður á
bæjum, og það um land allt, að ekki
mátti taka upp eld á jóladaginn; þá
skammtaði og húsmóðirin til jóla-
dagsins hátíðamatinn handa fólkinu á
aöfangadaginn, til þess að þurfa ekki
aö gera það á jóladaginn. Að loknum
lestri á aðfangadagskvöld, var farið
fram og borinn inn jólamaturinn:
magáll, sperðill og ýmislegt hnoss-
gæti, og einar 3—4 laufakökur.
Stundum var líka hnausþykkur
grjónagrautur með sýrópi út á (rús-
ínugrautur seinna meir). Hangikjöt
var ekki borðaö fyrr en á jóladaginn.
Þá var vant að skammta, þar sem vel
var lagt til hátíðarmatarins, karl-
mönnum langlegg eða vænan bóg-
legg, hálfan bringukoll og brauð og
flot og smjör við. Stundum fylgdi og
góður síðubiti af góóri kind og
hryggjarstykki. Kvenfólk fékk venju-
lega mjaðmarstykki, síðubita eða
aftari part af bringukolli, en hitt sama
og karlmenn, nema heldur minna. (ísl.
þjóðh.)
Jólalestur
Eitthvað fannst mér meira viö jóla-
lestrana en vanalegt var. Þá var meira
sungið, og allir sungu, sem söngrödd
höföu. Ekki voru sungnir færri en
fjórir sálmar, tveir fyrir og tveir eftir og
stundum meira. Á meðan faðir minn
las og söng sjálfur, hafði hann sungið
fjórtán sálma á aðfangadagskvöldiö-
Ég heyrði talað um, að á einum bse i
Bitru hefði verið sungnir fimmtan
sálmar á jólanóttina. Það held ég |lka
að hafi verið hámarkið. Þessi við-
hafnarlausi sálmasöngur lyfti hugum
og hjörtum jarðarbarnanna upp 1
hæðirnar (Gamlar glæður).
Jól á Hornströndum
Jólin — aðalhátíð vetrarins, voru
haldin heilög meö allri þeirri viðhöfn,
sem hægt var að hafa. Á Þorláks-
messu var skatan soðin, kæst oQ
angandi. Þá var líka hangikjöt soðið,
en ekki skammtað fyrr en á jóladag-
Helgi jólanna hófst á aðfangadags-
kvöld klukkan sex með hugvekju
lestri, en eftir lesturinn var kaffi °9
lummur. Seinna um kvöldið var íesinn
lestur í Vídalínspostillu og á eftir neyt(
máltíðar, var það venjulega saltkjð
og súpa. Allur bærinn var Ijósum
skrýddur eftir því sem föng voru til. °9
hvergi átti að ganga í myrkri, þð a
farið væri um bæinn það kvöld, og var
nú brugðið öllum sparsemireglun1-
Tólgarkertin lýstu upp baðstofuna og
hún varð hlýrri og notalegri en venju
lega. Á jólanóttina mátti ekkert að
hafast til skemmtunar, nema neyta
betri matar en venjulega og gleðja sig
við Ijósadýrð, guösorð, sálmasöng °9
samtöl. Allir máttu vaka eins og Þe'r
vildu og leggjast út af til svefns í fötum
þegar þeir óskuðu. Ljós loguðu Þa
nótt alla. Morguninn eftir, Þe9ar
heimilisfólkið var vakið til helgi dags
ins, loguðu enn Ijós, og óvenjuleQ
birta mætti svefnþrungnum augum,
svo að léttara varð að vakna Hus