Skírnir - 01.08.1918, Blaðsíða 98

Á Nesi. — 1 Nesi.
Eg hefi heyrt á mál manna um það, hvort réttara væra að skrifa
á Nesi eða i Nesi. Hafa ýmsir haldið því fram, að föst lög mundu vera
fyrir því í málinu, hvort heldur skyldi vera í hverju einstöku tilfelli, en
ekki hefi eg heyrt neinn segja upp þau lög svo greinilega að fullnægj-
andi hafi verið. Eg hefi yfirfarið öll þau nesjanöfn, sem mér eru kunn
milli Reykjaness og Snæfellsness, að þeim meðtöldum, og nokkur fleiri.
Eg hefi ekki orðið þess var, að nokkurstaðar sé ýmist sagt í eða
á nesi; og skilst mér að forsetningin hafi yfirleitt eða ætíð haldist óbreytt
frá fyrstu tið. — Eg hefi þózt finna þá reglu: A nesi er sagt
og ritað þegar nesið er heilt hygðarlag, eða að
minsta kosti fleiri en einn hær á því; enséaðeins
einn hær í 'nesinu eða sé það eyði-nes, þá er sagt
í nesi. T. d. Á nesi: Reykjanesi, Miðnesi, Alftanesi, Seltjarnarnesi,
Kjalarnesi, Akranesi, Öndverðonesi, Snæfellsnesi, Siglunesi, Langanesi,
Yatnsnesi. Jnesi (hygðum bólum): I Arnarnesi, Hliðsnesi, Skildinga-
nesi, Digranesi, Laxnesi, Laxárnesi, Gufunesi, Alsnesi, Yíðinesi, Hjarð-
arnesi, Skipanesi, Súlunesi, Einarsnesi, Þingnesi, Munaðarnesi, Rauðanesi,
Knararnesi, Kolviðarnesi, Skógarnesi, Efra-Nesi, Neðra-Nesi. Sagt er
þannig: J Nesi við Seltjörn á Seltjarnarnesi. í Hliðsnesi á Alftanesi.
J Hjarðarnesi á Kjalarnesi. Hinsvegar er sagt: á Önveröunesi, á Snæ-
fellsnesi. Þar er um tvær bygðir að ræða, meiri og miuni. — Undan-
tekning frá reglunni virðist Borgarnes vera, en svo er þvi varið, að það
var fyr eyðines, hefir forsetningin í haldist þar enn, þótt mikil bygð sé
komin á seinustu árum. Eyr hét það Digranes og var sagt í Digranesi
shr. Egilssögu. — Alftanes á Mýrum (kirkjustaðurinn) virðist vera und-
antekning, þvi sagt er: á Alftanesi, en því er svo varið að fleiri hæir
stóðu áður á því nesi (Nauthólar, Sauðhús, Einarsneskot, Tangi o. fl.),
þó nú virðist höfuðbólið eitt eftir. Liklegt tel eg raunar að Kvislhöfði,
hær þar rétt hjá, hafi verið tajinn á Alftauesi áður. — Enn virðist það
undantekning að sagt er á Hvitanesi, og einkennilegt er, að sama gildir
um Hvítanes í Kjós og Hvítanes i Skilraannahreppi. En mig brestur
kunnleika til að segja um, hvort þetta stafar af þvi, að meiri bygð hafi
áður verið á þessum nesjum eða hér sé um hreinar undantekningar að
ræða. — Um flest öii eyðinea er sagt í, svo sem í Bessastaðanesi, Geld-
inganesi, Þyrilsnesi, Akranesi (á Mýrum), Tanganesi, Koranesi, Krók-
nesi (þó var nokkur ár bygö í háðum þessum nesjum), Hítarnes-nesi,
Melrakkanesi.
Fróðlegt væri að vita hvort framanrituð regla gildir nm land alt.
Ef til vill láta kunnugir menn úr öðrum Jandsfjórðungum til sín heyra; og
sanna eða ósanna regluna. E. F.