Tímarit lögfræðinga - 01.10.1974, Blaðsíða 10

Hákon Guðmundsson
fyrrverandi forseti Félagsdóms:
KJARASAMNINGAR
Kjarasamningar, en svo nefni ég þá samninga, sem vinnuveitendur
og stéttarfélög gera um kaup og önnur kjör launþega, eru nú á tímum
einhverjir mikilvægustu samningar, sem gerðir eru. Með þeim eru
kjör meginþorra launþega ákveðin. Þjóðarhagur ræðst mjög af þeim,
og við gerð þeirra geta orðið slík átök, að hrikti í þjóðfélagsbygging-
unni. Þeir eru rauði þráðurinn í fjárhagslegri afkomu launþegans og
skipta sköpum í rekstri atvinnurekandans. Hér eru þannig þeir hags-
munir í húfi, að ríkisvaldið hefur fyrir löngu talið sér skylt að láta
þessi mál til sín taka og hefur þróun þessara mála orðið sú, að lausn
vinnudeilna er í vaxandi mæli viðfangsefni stjórnvalda og jafnvel lög-
gjafans.
Á ýmsu hefur gengið í sögu mannkynsins um kjör launþegans. Er
það löng og mikil saga, allar götur frá þrældómi og ófrelsi upp í þann
hástól valds og áhrifa, sem stéttarfélög nútímans skipa. Rek ég ekki
þá sögu hér, enda er það efni í annan lestur.
Þó má líta sem snöggvast um öxl til miðbiks s. 1. aldar. Þá — á
blómaskeiði liberalismans — einstaklingshyggjunnar, ríkti sú skoð-
un, að fullkomið samningafrelsi, án afskipta hins opinbera eða annarra
aðila, ætti að ríkja í samskiptum manna og þá einnig á sviði launa-
málanna. Vinnuveitandinn og launþeginn skyldu sem jafnréttháir að-
ilar koma sér saman um þann vinnusamning, er gilda skyldi þeirra í
milli. En kaldur veruleikinn leiddi fljótt í ljós, að hér var engan veginn
um jafnræði að tefla. Aðstaða hins efnalausa launþega var í reynd sú,
að hann mátti sín lítils í samskiptunum við vinnuveitandann. Þar fór
allt meira eftir geðþótta hins síðarnefnda, og launþeginn, sem var
háður eftirspurninni á vinnumarkaðinum, varð að hlíta þeim kjörum,
sem honum voru boðin. Þessi ójafna aðstaða átti m. a. sinn þátt í því,
72