Tímarit lögfræðinga - 01.12.1976, Blaðsíða 9

Jónatan Þórmundsson prófessor:
BROT GEGN FRIÐHELGI EINKALÍFS
I. Inngangur.
1) 1 XXV. kafla alm. hgl. eru nokkur ákvæði til verndar friðhelgi
einkalífs og æru. Þessi réttargæði eru skyld. Hvor tveggja fela í sér
vernd fyrir persónu manns, einkalíf hans og einkamál, skapgerðarein-
kenni, skoðanir og siðferðislega eiginleika. Brot gegn ákvæðum þess-
um eru dæmigerð friðarbrot, röskun á rétti manns til að lifa í friði fyr-
ir forvitni náungans eða illkvittni.
2) Að nokkru leyti eru þessi réttindi tryggð í sjálfri stjórnarskránni,
sbr. ákvæði 63. og 64. gr. um trúfrelsi, 65. gr. um persónufrelsi og 66.
gr. um friðhelgi heimilis og bréfhelgi. En í stjórnarskránni eru auk
þess ákvæði um önnur réttindi, sem ekki eru að öllu leyti samþýðan-
leg, einkum 72. gr. um prentfrelsi. I því sambandi má einnig nefna
ákvæði alþjóðasáttmála um tjáningarfrelsi almennt, sbr. 19. gr. samn-
ings um borgara- og stjórnmálaréttindi frá 16. des. 1966 og 10. gr.
mannréttindasáttmála Evrópuráðsins frá 4. nóv. 1950, sbr. augl. um
fullgildingu nr. 11/1954. Enn fremur má geta um 19. gr. mannréttinda-
yfirlýsingar Sameinuðu þjóðanna frá 10. des. 1948. Óhjákvæmi-
legt er, jafnt í landslögum sem alþjóðasamningum, að setja tjáningar-
frelsinu nokkur takmörk, til að því verði ekki misbeitt gegn sínum eig-
in tilgangi. Tjáningarfrelsi er lítils virði, ef með því er unnt að kúga
andstæðinga til þagnar með ærumeiðandi ósannindum eða rætnum
uppljóstrunum um viðkvæm einkamál manna. Þess vegna verður að
finna eitthvert jafnvægi, er veiti öllum þj óðfélagsþégnum sem víð-
tækast frelsi til tjáningar, án þess að takmarkanir á því verði skálka-
skjól spillingar og skoðanaeinokunar.
3) Hér á eftir verður aðeins fjallað um friðhelgi einkalífs í
þrengri merkingu, en æruverndinni ekki gerð sérstök skil. Ákvæði um
friðhelgi einkalífs er að finna í 228.—233. gr. alm. hgl. Þau eru allsund-
147