Tímarit lögfræðinga - 01.08.1980, Blaðsíða 3

IIMAltll — —
lÖl.llt I IHM. \
2. HEFTI 30. ÁRGANGUR ÁGÚST 1980
LAGAREGLUR UM FORSETA LÝÐVELDISINS
Fyrir forsetakosningarnar, sem fram fóru 29. júní s.L, var allmikið rætt
um hlutverk forsetans og reglur um kosningu hans.
Ákvæðin um vald forseta í stjórnarskránni eru ófullnægjandi, fyrst og
fremst vegna þess, að þau eru úrelt að formi. Engin ástæða er til að segja
í stjórnarskránni að forsetinn veiti embætti, kalli saman Alþingi, geri samn-
inga við önnur ríki o.s.frv., en taka jafnframt fram, að hann láti ráðherra
framkvæma vald sitt og sé ábyrgðarlaus. Það er að vísu vafalítið, hvernig
ber að skýra þessi ákvæði eftir viðurkenndum lögskýringarreglum. Engu
að síður má vera, að ákvæðin um það svokallaða vald forseta, sem hann
hefur ekki í raun, freisti til viðleitni til að færa valdsviðið út og leiði til
vandræða. I öðru lagi er framsetningin í stjórnarskránni lítt skiljanleg þeim,
sem í hana grípa til að átta sig á reglunum um þessi efni með skyndilestri.
Er ástæðulaust og óæskilegt, að stjórnarskráin sé jafn torskilin almenningi
og hún er nú um valdmörk forsetaembættisins.
Við þetta má reyndar bæta, eins og örlaði á i blaðaskrifum í júní, að vel
má hugsa sér, að þjóðkjörinn forseti ætti að hafa meiri völd en er eftir ís-
lenskum stjórnskipunarlögum. Hugmyndir um þetta létu minna yfir sér nú
en stundum áður. Það er pólitískt en ekki lögfræðilegt álitaefni, hvert vald
forsetans skuli vera, en óhætt ætti að vera að segja á þessum vettvangi, að
það eykur varla festu í landsstjórninni, ef enn einn fyrirferðarmikill valda-
aðili lætur þar til sín taka.
Sú tillaga um forsetakosningarnar kom nokkrum sinnum fram í umræð-
unum í sumar, að kosið skyldi tvívegis, ef atkvæði skiptust mikið í fyrstu
umferð, t.d. svo, að enginn fengi 50% atkvæða eða meira. Frá lögfræðilegu
sjónarmiði er breyting í þessa átt auðveld. Hitt er svo annað mál, hvort
menn telja ástæðu til jafnmikillar fyrirhafnar og nýjar reglur hér að lútandi
myndu leiða til. Reynslan af kosningu og störfum forseta leiðir varla til
þess, að breytingu sé hraðað. /
Þ. V.
65