Tímarit lögfræðinga - 01.12.1982, Blaðsíða 26

Jónatan Þórmundsson prófessor:
ÖRYGGISGÆZLA OG ÖNNUR ÚRRÆÐI
SKV. 62. GR., SBR. 63. GR. HGL.
I. INNGANGUR
Geðtruflanir og aðrir andlegir annmarkar hafa margs kyns áhrif á
viðurlög sakhæfra brotamanna. Refsidómur kann m.a. að vera skil-
orðsbundinn af þeim sökum, sbr. Hrd. XLIV, bls. 310. Frestun fullnustu
eða refsiákvörðunar má binda því skilyrði, að aðili gangist undir dvöl
á hæli tiltekinn tíma, ef nauðsyn þykir til bera, allt að 18 mánuðum, er
venja þarf hann af notkun áfengis eða deyfilyfja, en ella allt að 1 ári,
sbr. 4. tl. 3. mgr. 57. gr. hgl. Slík dvöl á hæli er skilyrði, en ekki skylda.
Dómþoli yrði því ekki fluttur þangað með valdi, og óheimilt væri að
hefta för hans af hælinu, sjá hins vegar 59. gr. hgl. um afleiðingar
skilorðsrofa. Drykkjusjúkan brotamann má dæma til að sæta hælisvist
til lækningar skv. 65. gr. hgl., enda sé brot hans framið undir áhrifum
áfengis. Ennfremur má neyta þeirra úrræða, sem kveðið er á um í 11.
gr. 1. nr. 39/1964. Andlegt ástand manns getur gefið tilefni til að beita
hann öryggisráðstöfunum skv. 66. og 67. gr. hgl. Skammvinnar geð-
truflanir geta leitt til þess, að refsing sé færð niður eða látin falla
brott, sbr. 75. gr. hgl. Auk þess kunna andlegir annmarkar að hafa
áhrif til málsbóta, þegar refsing er ákvörðuð innan þeirra refsimarka,
sem við eiga hverju sinni.
Margvísleg viðurlög og úrræði koma til greina gagnvart ósakhæfum
brotamönnum og þeim, sem ekki eru móttækilegir fyrir refsingu skv.
16. gr. hgl. Ýmis refsikennd viðurlög verða jafnt dæmd á hendur sak-
hæfum mönnum sem ósakhæfum, t.d. réttindasvipting og eignarupp-
taka. Ef sýknað er af öllum kröfum ákæruvalds, sleppur hinn brotlegi
við öll viðurlög og úrræði refsivörzlukerfisins. Engu að síður geta
stjórnvöld eða vandamenn þurft að gera ráðstafanir til að afstýra frek-
ari brotum hans í framtíðinni. Getur þá svo farið, að hinn brotlegi verði
196