Tímarit lögfræðinga - 01.11.1985, Blaðsíða 3

ÍIMAIUT— —
IÍK.I H I IH Via
3. HEFTI 35. ÁRGANGUR NÓVEMBER 1985
VINNUBRÖGÐ VIÐ LAGASETNINGU
Engin fræðileg eða skipuleg umfjöllun hefur átt sér stað hér á landi um
undirbúning og tilhögun lagasetningar, hvorki á vegum lagadeildar Háskól-
ans né annars staðar i þjóðfélaginu. Er þá einkum átt við undirbúning og
samningu lagafrumvarpa, áður en þau eru lögð fram á Alþingi. Um meðferð
mála á Alþingi er fjallað m.a. í stjórnskipunarrétti. Könnun á lagasetningar-
starfi er víða sinnt við erlenda háskóla sem sjálfstæðri fræðigrein. Er þar fjall-
að bæði um efni og form lagasetningar, enda eru sett lög meginundirstaða
réttarframkvæmdar, lögvísinda og þjóðfélagsins almennt. Einstakir alþingis-
menn leita gjarna aðstoðar hjá starfsmönnum Alþingis um lagatæknileg atriði
eða hjá kunningjum sínum og flokksmönnum. Einnig munu starfsmenn þing-
flokkanna aðstoða, eftir þvf sem þeir hafa tök á. Um stjórnarfrumvörp gegnir
nokkuð öðru máli. Sum þeirra eru unnin af sérfræðinganefndum, en önnur
ekki. Þá ber það við, að frumvörp séu samin af sérfræðingum eða kunnugum á
á viðkomandi sviði, án þess að nokkur komi nærri, sem hefur yfirsýn yfir
stefnu og samhengi í löggjöf og þekkingu á lagatæknilegum atriðum. Laga-
smíð einkennist oft af tilviljanakenndum vinnubrögðum og ósamræmi. Sama
er að segja um allt kynningarstarf í þágu almennings um efni laga. Um nokkur
þessara vandamála er fjallað f forystugrein hér í tímaritinu (3. hefti 1976) und-
ir heitinu Lagasmíð. Því miður hefur Iftið áunnist, sfðan sú grein var rituð.
Aðalviðfangsefnin á þessu sviði eru þrjú, þ.e. hvað lög eigi að fjalla um,
hverjir eigi að undirbúa þau og hvernig þau eigi að vera úr garði gerð. Fyrst
og fremst er hér um réttarpólitískt viðfangsefni að ræða, en jafnframt þyrfti að
kanna með aðferðum félagsfræði og stjórnmálafræði, hvernig þessum atriðum
er í raun háttað.
1) Um efni laga verða fáar ieiðbeiningarreglur gefnar. Það ræðst m.a. af
hugarstefnum, þróun atvinnuhátta og pólitfskum vilja á hverjum tíma. Könn-
un á löggjafarstarfinu hefur verið vanrækt að þessu leyti, og almenn sam-
ræmd löggjafarstefna er því vandfundin. Oftrú á lögum er algeng meðal al-
mennings og stjórnmálamanna. Það gleymist oft, að vandamál verða trauðla
leyst með lögum, ef fé skortir til framkvæmda og ef áhuga eða getu vantar
til að framfylgja lögunum. Slík lagaákvæði hafa, þegar best lætur, táknrænt
141