Tímarit lögfræðinga - 01.12.1991, Blaðsíða 20

KENNINGAR
OG RAUNVERULEIKI
Jón Steinar Gunnlaugsson:
Jón Steinar Gunnlaugsson
er hœstaréttarlögmaður í Reykjavík
Það er varla ofmælt, að íslenskir lögfræðingar hafi rekið upp stór augu, þegar
Hæstiréttur komst að þeirri niðurstöðu í dómi 9. janúar 1990, að það stæðist ekki
að íslenskum rétti að dómari, sem auk dómstarfa hefði á hendi lögreglustjórn,
dæmdi í sakamáli. Hér taldi rétturinn skyndilega þá skipan ólögmæta, sem um
langan aldur hafði ríkt á íslandi og Hæstiréttur jafnan talið standast. Hafði meira
að segja berum orðum verið um þetta fjallað í dómum Hæstaréttar 1985 1290 og
1987 356 og var þá taiið að gildar lagaheimildir stæðu því ekki í vegi að dómari,
sem jafnframt hefði lögreglustjórn á hendi, færi með mál fyrir dómi og dæmdi
það.
Ragnar Aðalsteinsson hæstaréttarlögmaðurfjallar um dóm Hæstaréttar frá 9.
janúar 1990 í ágætri grein í Tímariti lögfræðinga 1. hefti 1990. Fer hann þar yfir
og greinir þau atriði, sem Hæstiréttur telur upp í dómi sínum til rökstuðnings.
Kemst Ragnar að þeirri niðurstöðu, að Hæstiréttur hafi í dómi sínum tekið
ákvæði Mannréttindasáttmála Evrópu fram yfir landsréttarreglur og að af þessu
megi draga þá ályktun að búið sé að varpa fyrir róða þeim lögfræðikenningum að
alþjóðlegir mannréttindasamningar sem ísland á aðild að, séu ekki hluti
landsréttar (nema þeim sé veitt lagagildi). Telur Ragnar, að hér eftir muni
íslenskir dómstólar beita ákvæðum mannréttindasamninga milliliðalaust og
víkja til hliðar ósamþýðanlegum landsréttarreglum.
Ég er sammála Ragnari, að heiðarleg fræðileg greining á dómi Hæstaréttar
leiði líklega til þessarar niðurstöðu. Ég er hins vegar hræddur um að raunin verði
ekki sú sem Ragnar telur. Það blasir nefnilega við, að það var ekki hlutlæg
beiting réttarheimilda, eins og lögfræðin skilgreinir þær, sem réð niðurstöðu
réttarins. Hér var á ferðinni niðurstaða sem byggðist á allt öðrum grunni.
Þannig stóð á síðari hluta árs 1989, að Mannréttindanefnd Evrópu hafði 8.
mars 1989 komist að þeirri niðurstöðu í máli Jóns Kristinssonar, að hin íslenska
242