Stúdentablaðið

Árgangur

Stúdentablaðið - 01.02.2001, Blaðsíða 25

Stúdentablaðið - 01.02.2001, Blaðsíða 25
i Hvernú) kom jmö til aö þið fóruð að rann- saka þessa þyrþingu? Við vorum skólafélagar í MR og stjörnu- fræðikennarinn okkar þar, Vilhelm Sigfús Sigmundsson, bcnti okkur á þetta fýrirbæri sem viðfangsefni fyrir íslensku vísindakeppn- ina Hugvísi sem þá stóð fyrir dyrurn. ís- lenskir stjarnvísindamenn undir stjórn Ein- ars H. Guðmundssonar, prófessors í stjarneðlisfræði, höfðu rannsakað þyrping- una og var Vilhelm þeirra á meðal. Hvaðfólst i verkefninu ígrófum dráttum ? Eitt af aðalatriðunum var að við notuðum Islensk rannsókn á stjörnufræði Vorið 1999 tóku þeir Jóel Karl Frið- riksson, Páil Melsted, Sverrir Guð- mundsson og Tryggvi Porgeirsson þátt í vísindakeppninni Hugvísi með verk- efni á sviði stjörnufræði. I’cir báru þar sigur úr býtum og koinst verkefnið þar með í Evr- ópukeppni ungra vísindamanna scm haldin var í Grikklandi sarna haust. Þar kepptu þrír þeirra, Páll, Sverrir og Tryggvi við ung- menni frá öllum Evrópulöndum og hrepptu fyrstu verðlaun. Stúdentablaðið kom að máli við þá félaga og spurði hvað í ósköpun- um þeir hefðu vcrið að rannsaka. Svarið var MS 1621+2640 og var blaðamaður Stúd- entablaðsins reyndar lidu nær í fyrstu! Hvað er MS 1621+2640? MS 1621+2640 er þyrping 400 vetrar- brauta í urn 5 milljarða ljósára fjarlægð frá jörðu. Tölurnar í nafninu tákna hnit þyrp- ingarinnar á himinhvolfinu en MS stendur fyrir medium sensitivity sem er það birtustig sem var til athugunar þegar hún fannst. Þyrpingin er gríðarstór en vegna þess hve fjarlæg hún er sést hún aðcins með bestu sjónaukum. Stærð hennar á himinhvelfing- unni er á við Júpíter. ar á Vísindavefnum (www.visindavefiir.hi.is) í svari við spurningu um Doppler-hrif.) Hverjar voru helstu niðurstöður ykkar? Með þessi gögn í höndunum beindum við athygli okkar einkum að tvennu. Annars vegar skoðuðum við vetrarbrautir í þyrping- unni og hins vegar áhrif þyrpingarinnar á ljós frá fjarlægari vetrarbrautum. Við sáum tengsl milli litar vetrarbrautanna og rauðviks þcirra og notuðum þau til að aðgreina vetr- arbrautír í þyrpingunni frá öðrum vetrar- brautum. Þetta gátum við notað til að sía bakgrunnsvetrarbrautir frá þyrpingunni og til að áætla fjölda vetrarbrauta í henni. Einnig áætluðum við aðra eiginleika þyrp- ingarinnar, s.s. massa, þvermál, fjarlægð og ljósafl, með hefðbundnum aðfcrðum. Loks skoðuðum við áhrif hennar á Ijós frá fjarlæg- ari fyrirbærum, svonefnd þyngdarlinsuáhrif. Hvernij} lýstu þessi þynjjdarlinsuáhrif sér? Þekkt er að massamikil fyrirbæri eins og vetrarbrautaþyrpingar hafa áhrif á ljós sem berst til okkar handan þeirra. Massi þcirra er nægur til að sveigja tímarúmsins umhverfis er merkjanleg. Það veldur því að ljósið sveigir á leið sinni fram hjá fyrirbærunum. Til þess að athuga þetta síuðum við rauðu vetrarbrautirnar sem tilheyrðu þyrpingunni frá hinum sem eru nær bláa enda litrófsins og tilheyrðu frekar bakgrunninum. Þegar við skoðuðum dreifingu ljóssins úr bak- grunni þyrpingarinnar töldum við okkur sjá merki slíkra áhrifa. Hvað tók svo við að Evróþukeþþninni lok- inni? Sem aukaverðlaun fengum við ferð á spænsku stjarnvísindastofnunina LAC sem staðsett er á Kanaríeyjum. Þangað fórum við síðastíiðið sumar í eins konar náms- og kynnisferð. Við fengum þar innsýn í þær margbrotnu rannsóknir sem eru stundaðar við stofnunina. Auk þess að fylgjast með vís- indamönnunum við störf fengum við að vera viðstaddir mælingar í sjónaukum tvær nætur og tókum myndir úr einum þeirra. Haukur Ingvarsson gögn frá tveimur ólíkum aðilum. Annars vegar sóttum við gögn af netinu sem voru frá kanadískum vísindamönnum og hins vegar notuðum við mæligögn íslensku vís- indamannanna. íslensku vísindamennirnir höfðu gert mælingar í Norræna sjónaukan- urn (NOT) á Kanaríeyjum og tckið myndir sem sýndu lit vetrarbrautanna. Kanadamennirnir voru aftur á móti að mæla rauðvik vetrarbrautanna sem nota mátti til fjarlægðarmælinga. Með því að tengja saman þessi tvö ólíku gagnasöfn mátti komast að ýmsu um þyrpinguna sem ekki var hægt að fá fram annars. Þannig endur- nýttum við gögnin og skoðuðum at- riði sem voru ekki inni í rannsóknará- ætíun vísinda- mannanna. Samræming gagnanna krafðist um- talsverðrar vinnu af okkar hálfu en effir að henni var lokið höfðum við í höndun- um upplýsingar um rauðvik 62 vetrarbrauta í þyrpingunni og birtustig þeirra í rauðu og útfjólubláu ljósi. Hvað er rauðvik? I mjög stuttu máli, þá segir rauðvik til um það hve mikið litrófslínur í ljósi frá fjarlæg- um stjörnum hafa hliðrast til í átt að rauða enda litrófsins. Rauðvikið verður vegna þess að stjörnurnar eru að fjarlægjast okkur og er því meira sem stjörnurnar fjarlægjast okkur hraðar. Þar sem fjarlægar stjörnur fjarlægjast okkur hraðar en nálægar má nota rauðvik til að áætla fjarlægð stjarnanna frá jörðu. (Fyrir áhugasama er þctta meðal annars skýrt nán- Framadagar að var mikið um að vera í Háskóla- bíói föstudaginn 2. febrúar þegar Stúdentablaðið bar að garði. Stúd- enta dreif að úr öllum áttum enda tilefnið ekki ómerkilegra en Framadagar sem voru haldnir sjöunda árið í röð. Tókst vonum framar „Þetta hefúr allt tekist vonurn framar, við er- um mjög sátt við daginn og allir fúlltrúar þeirra fyrirtækja sem ég hef rætt við hafa verið mjög ánægðir með þetta, þetta virðist bara allt ganga upp,“ sagði Eyrún Magnús- dóttir í undirbúningshóp Framadaga. Eyrún sagði aðsóknina misgóða á hádegisfyrir- lestrana dagana á undan en hins vegar hafi verið stöðugur straumur á kynningu fyrir- tækjanna allan föstudaginn. Þeim kom á óvart að þegar húsið var opnað tíu um morguninn fylltist það strax af fólki. Virðingarvert framtak Fulltrúar fyrirtækjanna sem Stúdentablaðið ræddi við voru sammála um ágæti Frama- daga. „Framadagar eru mjög góð hugmynd og það hefúr tekist að markaðssetja þetta mjög vel, cins og sést á þátttökunni hjá fyr- irtækjunum. Ég held að þetta sé klárlega bú- ið að sanna sig,“ sagði Guðrún Ó. Jónsdótt- ir sem var á kynningunni fyrir hönd Lands- bréfa. í bás Morgunblaðsins var Steingrím- ur Sigurgeirsson: „Þetta er mjög virðingar- vert framtak og maður finnur það á fólkinu sem keniur hingað hvað það er áhugasamt. Ótrúlegur fjöldi kemur hingað og spyr þannig að greinilega er töluverð þörf fyrir þetta.“ Morgunblaðið bauð nemendum að fylla út umsókn í tölvu á staðnum og sagði Steingrímur að margir tugir hefðu þegar fyllt út umsókn. Sömu sögu var að segja af öðrum fyrirtækjum. Meðal þeirra var Marel, en Kristinn Andersen sagði Marel áður hafá tekið þátt í Framadögum og það gefið góða raun. „Margir stúdentar hafa komið til okk- ar og unnið áhugaverð verefni, bæði sumar- og lokaverkefni. Sumir hafa ílengst hjá okk- ur og orðið starfsmcnn til lengri tíma.“ Hjá íslenskri erfðagreiningu var einnig mikið að gera og sögðu kynningarfúlltrúarnir mjög margar umsóknir hafa komið úr öljum deildum. Þau sögðust taka eftir því að að- sóknin væri alltaf að aukast og umsóknun- um sem þau fengju fjölgaði ár frá ári. Nemendur ánægðir „Mér finnst rnjög sniðugt að gefa nemend- um kost á því að ganga á milli fyrirtækja og spyrja þau beint: „Hvernig gagnast mennt- un mín hjá ykkur?“, sagði María Sigrún Hilmarsdóttir, hagfræðinemi. Albcrt Jó- hannesson og Egill Skúli Þórólfsson voru að skoða hvað stæði til boða en Egill var líka búinn að leggja inn umsóknir. Þeir voru sammála því að Framadagar væru tvímæla- laust komnir til að vera. g° Mikill fjöldi stúdenta jafnt sem fyrirtækja tók þátt í Framadögum. Eins og myndirnar bera meö sér var iétt yfir mannskapnum á þessum árvissa snertidegi stúdenta og atvinnulífsins. stúdentablaðið - febrúar ‘01 25

x

Stúdentablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Stúdentablaðið
https://timarit.is/publication/350

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.