Alþýðumaðurinn - 13.09.1960, Blaðsíða 1

XXX. árg.
Þriðjudagur 13. september 1960
28. tbl.
HlBtleysíð hefir reynzt flestn
siiMMin órgunhffft
UndanteknÍDg, að það hafi verið
virt í styrjöEdum síðari ára.
Benediht Gröndal, stjórnmála-
ritstjóri Alþýðublaðsins, gerir að
umlalsefni í Alþýðublaðinu síð-
astliðinn sunnudag svonefnda
hlutleysissókn Sósíalistaflokksins
á þessu sumri og þá samstöðu er
hann hefir fengið frá hluta Þjóð-
varnarflokksins og Framsóknar-
flokksins. Jafnframt birtir Al-
þýðublaðið í leiðara fyrri um-
mœli ýmissa kommúnista um
hlutleysisstefnuna, og eru þau
endurprentuð annars staðar hér í
blaðinu í svartletursdálki.
Grein Gröndals, sem í Alþýðu-
blaðinu birtist undir sunnudags-
fyrirsögninni UM HELGINA, fer
annars hér á eftir:
Mikill áróður er hafinn fyrir
því, að Island taki aftur upp hlut-
leysisstefnu í utanríkismálum,
gangi úr Atlantshafsbandalaginu
og gerist varnarlaust. Er sjálf-
sagt fyrir þjóðina að ræða þessa
tillögu, ekki með upphrópunum
og hótunum um kjarnorkuárás á
land okkar, heldur með rólegri
yfirvegun á staðreyndum máls-
ins. Getur Island verið hlutlaust?
Mundi slíkt hlutleysi auka öryggi
þjóðarinnar?
Ef raunverulegur friður væri í
heiminum, væri hlutleysi ekki til,
enda engar andstæðar fylkingar
að taka afstöðu til. Því miður er
ekki svo. Deilur eru uppi milli
stórvelda og stjórnkerfa og hætta
á heimsstyrj öld. Vegna þessarar
styrjaldarhættu hafa fjölmargar
þjóðir skipað sér í bandalög, sem
standa hver gegn öðrum, nokk-
urn veginn eins og þær mundu
skipa sér í fylkingar, ef til styrj-
aldar kæmi.
Af þessu er augljóst, að hlut-
leysi þýðir fyrst og fremst, að við-
komandi land ætlar að vera hlut-
laust í styrjöld, ef hún brýzt út.
Reynslan af
hlutleysi.
Fyrr á árum höfðu smærri
þj óðir sterkan vilj a á að vera hlut-
lausar, ef til styrjaldar drægi milli
stórvelda, og mikill fjöldi þeirra
lýsti yfir hlutleysi.
En tæknin tók risastökk og
styrjaldir breiddust út. Fleiri og
fleiri þjóðir drógust inn í þær á
einn eða annan hátt. I síðustu
heimsstyrj öld reyndist hlutleysið
gagnslaust fyrir lönd eins og Nor-1
eg, Danmörku, Holland, Belgíu
og Luxemburg, svo að nok'kur séu
nefnd. Þessi ríki hafa ekki lagt aft-1
' ur inn á braut hlutleysisins. Hins
vegar dugði hlutleysið einstaka
ríki, sem bjó við sérstakar land-
fræðilegar aðstæður, til dæmis
Sviss og Svíþjóð.
ísland var eitt þeirra ríkja, sem
var hlutlaust, en reyndist hafa svo
mikla hernaðarlega þýðingu, að
það var snemma dregið inn í
hringiðu styrjaldarinnar. Sá, sem
ræður íslandi, heldur á skamm-
byssu við lífæð vesturveldanna,
sagði þýzkur herforingi skömmu
fyrir stríð. Enginn þýzkur her-
maður mun fá að stíga fæti lifandi
á Island, sagði Churchill, og sendi
her hingað 1940.
Islendingar verða nú að gera
upp við sig þá spurningu, hvort
landið mundi í nýrri styrjöld liafa
| svo mikla hernaðarlega þýðingu,
að styrjaldaraðilar gœtu ekki lát-
ið það afskiptalaust — eða hvort
landið er svo þýðingarlaust, að
þeir mundu láta það eiga sig.
Ef svarið er á þá lund, að hern-
aðarleg þýðing Islands sé mikil
og styrjaldaraðilar mundu ekki
láta það afskiptalaust, þá er hlut-
leysi gersamlega tilgangslaust.
Við yrðum dregnir inn í styrj-
öldina þegar í stað, hvort sem
okkur líkaði betur eða verr.
Ef staða Islands er talin vera
þannig, að styrjaldaraðilar
mundu láta landið afskiptalaust
(eins og líklegt er með Sviss), þá
er hugsanlegt að taka upp hlut-
leysisstefnu.
Hernaðarþýðing
landsins.
I rauninni getur enginn maður
efast um svör við þessum spurn-
ingum. ísland er hernaðarlega
mikilsvert, og þeirri staðreynd
getum við ekki breytt. Ef við lýst-
um yfir hlutleysi og gerðum land-
ið varnarlaust, en styrjöld brytist
út, mundu styrjaldaraðilar kepp-
ast um að verða fyrstir til að her-
nema okkur. Sennilegt er, að slíkt
kapphlaup leiddi til vopnaðra á-
taka um landið.
I byrjun júlí fékkst greinileg
staðfesting á því, að þessi skoðuri
er rétt. Krustjov, forsætisráðherra
Sovétríkjanna, var á ferðalagi í
Austurríki, sem er hlutlaust. Þar
lagði hann að Austurríkismönn-
um að hætta við hlutleysi sitt og
ganga í lið með kommúnistaríkj -
um í „friðarbaráttu“ þeirra.
Hann sagði, að bandarískar her-
stöðvar væru í nágrannaríkjum
Austurríkis (sérstaklega á Ítalíu)
og hvert ríki, sem hefði banda-
rískar herstöðvar nálægt sér, gæti
átt á hættu árás Sovétríkjanna, ef
styrjöld brytist út.
Nú eru bandarískar herstöðvar
báðum megin við okkur, í Græn-
landi og Bretlandi, svo að þessi
hótun Krustjovs hlýtur að eiga
sérstaklega við aðst«eður eins og
hér væru, ef ísland væri hlutlaust.
Þannig er okkur sagt, að við eig-
um á hættu rússneska árás í styrj-
öld, þótt við værum hlutlausir. Af
þessu er auglj óst, að hlutleysi veit-
ir íslandi enga vernd.
I síðustu heimsstyrjöld höfðu
Þjóðverjar mikinn hug á að ná
íslandi og koma hér upp kafbáta-
og flugvélastöðvum. Þeir gerðu
j áætlanir um innrás í land okkar.
Þær voru aldrei framkvæmdar
; vegna þess, að hér var varnarlið
frá bandamönnum. Á sama hátt
er bezta von íslendinga um ör-
yggi fólgin í því, að hér sé á
hættutímum varnarlið, sem fyrir-
varalítið er hægt að styrkja svo,
að innrás í landið borgi sig ekki.
Enda þótt ísland sé ekki hlut-
laust og taki þátt í varnarsamtök-
um hinna frjálsu þjóða, þýðir
það ekki, að við leyfum, að hér
sé komið upp árásarstöðvum, sem
kalla yfir sig kj arnorkusprengj -
ur. Hér hafa ekki verið langfleyg-
ar sprengj uflugvélar eða kjarn-
orkuvopn, engin flugskeyti eða
kafbátastöð. Hér eru aðeins varn-
armannvirki og getur ekki annað
verið nema með leyfi okkar
sjálfra.
Önnur hlið
málsins.
Hér hefir aðeins verið rætt um
hernaðarlegar staðreyndir, sem
við komumst ekki hjá að hug-
leiða, þótt við séum sjálfir vopn-
lausir. Þá er ónefnd sú hlið mál-
anna, hvort íslendingar vilja vera
hlutlausir í átökunum milli
frjálsra lýðræðisríkja annars veg-
ar en einræðis- og ofbeldisríkja
hins vegar. Höfum við engar
skoðanir á því, hvers konar ver-
öld við viljum lifa í? Viljum við
yppta öxlum og segjast vera hlut-
lausir, ef fleiri smáþjóðir eiga að
hljóta örlög Eystrasaltsríkjanna?
Hér á landi eru til tvenns kon-
ar hlutleysissinnar. Annars vegar
eru kommúnistar, en að minnsta
kosti ráðamenn í þeirra hóp berj-
ast fyrir hlutleysi af þeirri á-
stæðu, að það hentar utanríkis-
stefnu Sovétríkjanna. Þessir
menn trúa á þjóðskipulag komm-
únismans og vinna vísvitandi að
útbreiðslu þess, með því að styðja
Sovétríkin. Þeir hafa þjálfaða á-
róðursmenn, skipulagðan flokk,
blöð, útgáfu, skrifstofur, starfs-
menn og nóga. peninga. Þeir
stjórna baráttunni.
Hins vegar eru menn, sem alls
ekki eru kommúnistar, en leggja
vestur og austur að jöfnu og ríg-
halda í þá gömlu hugsjón smá-
þjóðanna að standa fyrir utan á-
tök stórvelda. Það er hægt að
skilja tilfinningar þessa fólks, en
þær standast því miður ekki próf-
raun veruleikans í dag.
Því er hætta á, að kröftum
þessa fólks verði beitt fyrir vagn
kommúnista og þeir einir hafi
gagn af.
íslendingar voru hlutlausir, en
lögðu þá stefnu á hilluna eftir að
heimsstyrj öld hafði fært þjóðinni
heim sanninn um, að hlutleysi
dyggði alls ekki. Hvað eftir ann-
að hefir verið kosið milli flokka
og manna í landinu, meðal ann-
ars um utanríkismál. Niðurstaðan
er sú, að yfirgnæfandi meirihluti
þjóðarinnar vill raunhæfa utan-
ríkisstefnu, sem byggist á sam-
stöðu með hinum frjálsu þjóðum.
Þrátt fyrir megnan áróður og
tækifærissinnað brölt stjórnar
andstæðinga, er engin ástæða til
að ætla, að afstaða þjóðarinnar
hafi í nokkru breytzt.

Síðdegis fyrra mánudag vildi
það til hér við höfnina, er tveir
átta ára drengir voru á gangi eftir
hafnarbakkanum, að öðrum
|
I drengnum var hrundið í sjóinn af
| stærri dreng, er þar var einnig á
j ferð. Sá hljóp þegar á burtu og
i hugði ekki af afleiðingum af
'gerðum sínum. En, félagi þess,
1 sem í sjóinn féll, varð ekki ráða-
| laus. Hann fann bjarghring í nær-
I liggjandi bát, kastaði honum til
þess, er í sjónum var, og dró hann
' síðan upp. Drengurinn, sem í sjó-
inn féll, var lítt syndur, en gat þó
haldið sér uppi, þar til hinn hafði
náð í bjarghringinn. Engir aðrir
voru þarna nærstaddir, og er þ.ví
óhætt að fullyrða, að þarna hefði
farið illa, ef sá, sem eftir var á
þurru, hefði ekki reynzt svo snar-
ráður, sem raun ber vitni.
Drengurinn, sem björgunaraf-
rekið vann heitir Magnús Garð-
arsson, Eyrarlandsvegi 27.
Kaupfélag: ¥erkamanna
opnar útibú að Byggðaveg: 93
Síðastliðinn laugardag opnaði
Kaupfélag verkamanna nýtt útibú
í Byggðahverfi. Er það til húsa í
Byggðaveg 92 andspænis Goða-
byggð.
I hinni nýju búð eru á boðstól-
um alls konar vörur, sem venja er
að selja í nýlenduvöruverzlunum,
en auk þess mjólk á flöskum, ýms-
ar kjötvörur, álegg, brauð o. fl.
Sími verzlunarinnar er 2592.
Búðin er ekki stór, en smekk-
leg og öllu haglega fyrir komið.
Hún bætir mjög úr brýnum þörf-
um Byggðabúa til matvöruverzl-
unar í nágrenni sínu, en fram að
þessu hefir verið næsta langt í
verzlun úr Byggðunum.
Þetta er þriðja útibúið, sem
KVA rekur nú, auk búða sinna
við Strandgötu. Hin útibúin eru í
Norðurgötu 42 og Byggðavegi
145.
Framkvæmdarstjóri KVA er nú
Haraldur Helgason, en formaður
félagsstjórnar Albert Sölvason.
KARI ARNORSSON
skólastjóri
Barnaskóla Húsavíkur.
Sigurður Gunnarsson, sem ver-
ið hefir alllengi skólastjóri Barna-
skóla Húsavíkur, hefir látið af því
starfi, en Kári Arnórsson, kennari
við Flensborgarskóla, tekur við.
Á Ilúsavík er nú risið nýtt hús
yfir barnaskólann, hin myndar-
legasta bygging innan sem utan,
sérstaklega er aðstaða til verk-
náms og íþróttaiðkana talin góð.
Dalvíkurkirkja
vígð
Síðastliðinn sunnudag fór fram
vígsla nýrrar kirkju á Dalvík.
Kemur hún í stað Upsakirkju og
kallast Dalvíkurkirkja.
Kirkja þessi hefir verið um 5
ár í smíðum og kostar um 1.7
millj. kr. Er hún á fögrum stað
efst í þorpinu og hið glæsilegasta
guðshús.
Biskup íslands, herra Sigur-
björn Einarsson, framkvæmdi
vígsluna, en vígsluvottar voru
prestarnir Sigurður Stefánsson,
Benjamín Kristjánsson, Pétur
Sigurgeirsson, Þórir Stephensen
og Stefán Snævarr, er einnig
prédikaði. Kirkjukór Dalvíkur
undir stjórn Gests Hj örleifssonar
annaðist söng.
Á 5. hundrað kirkjugesta var
við vígsluna, en kirkjan rúmar
annars um 300 manns í sæti.
Dalvíkurkirkju hafa þegar bor-
izt margir góðir munir að gjöf.
Knattspyrnumót
Norðnrlauds
Þessa dagana stendur yfir
Knattspyrnumót Norðurlands og
er þátttakan óvenjugóð, því að 6
lið keppa um meistaratitilinn:
KA, ÞÓR, HSÞ, KS, UMSE og
UMSS.
Keppninni lýkur á miðviku-
dagskvöld og verður skýrt frá úr-
slitunum í næsta blaði.
---□----