Hugur - 01.01.2002, Blaðsíða 94

Hugur - 01.01.2002, Blaðsíða 94
Hugur Jón Ólafsson lega rökræðu jafnvel þó að siðfræðin eigi að takmarka sig við forsendur sanngjarnra og altækra reglna. Með öðrum orðum: Viss ónákvæmni og hugsanlega ofurlítill tvískinnungur í notkun hugtaksins lífsgildi gerir það að verkum að stundum virðist meginfullyrðingin léttvæg stundum röng. Mér sýnist að hitinn í greinum þeirra Róberts og Jóns komi til af því að þeir skilja Vilhjálm þessum síðari skilningi. Þeir taka mál hans svo að hann vilji losa siðfræðina alveg við allt tal um verðmæti. Þetta held ég að sé ekki skoðun Vilhjálms en hann gefur vissulega höggstað á sér, sumar fullyrðingar hans eru dálítið kæruleysislegar, engin þeirra þó eins og þessi: „Svo lengi sem einstaklingurinn tekur sanngjarnt tillit til ann- arra getur siðfræðin látið sér í léttu rúmi liggja þótt hann lifi tilgangs- snauðu lífi.“4 Þetta er fádæma glannaleg fullyrðing, enda hlýtur Vil- hjálmur að hugsa hana sem ögrun. En ég held að réttari og í raun áhuga- verðari lestur á greinum Vilhjálms sýni að hann er að segja dálítið ann- að en þetta: í fyrri grein sinni í Huers er siðfræðin megnug? reynir Vil- hjálmur að gera þannig grein fyrir leikreglunum að þær verji tiltekin grunngildi, svo sem frelsi, jafnrétti og réttlæti. En þar með eru þessi grunngildi orðin leyfilegur hluti siðfræðilegrar rökræðu því að þau eru meðal skilyrðanna fyrir því að fólk geti stundað frjálsar og jafnar rök- ræður.5 Vilhjálmur hleypir því verðmætunum augljóslega að. Spurning- in er bara hvaða verðmæti það séu og hvernig við getum rætt um þau. Róbert bendi réttilega á marga hnökra á málflutningi Vilhjálms og sýnir fram á tilhneigingu til að einfalda heimspekisöguna úr hófi. En af- staða Vilhjálms er á endanum alls ekki jafn róttæk og Róbert vill vera láta. Hann er í rauninni ekki að segja mikið meira en að í siðfræðilegri rökræðu séu leikreglurnar aðalatriðið, ekki lífsgildin. Það er vert að staldra við þetta atriði. Hvað merkir þetta? Hér er komin kjarnahugsun í vestrænni frjálslyndisstefnu sem gengur út frá því að í nútímasamfé- lagi sé farsælasta skipanin sú að semja um tilteknar skynsamlegar grundvallarreglur en láta allan ágreining um gildi standa utan þess samkomulags. Það leiðir af þessu að grundvallargildi einstaklinga eiga að vera hinni samfélagslegu samræðu óviðkomandi og hún þeim. Nú hefði ég haldið að Róbert og að minnsta kosti Jón séu ekki bara ósammála því að úthýsa eigi gildum úr siðíræðilegri rökræðu, sem þeir segja að Vilhjálmur haldi fram. Ég hefði haldið að þeir séu líka ósammála þessari mildari útgáfu, það er að segja að leikreglur séu aðalatriði í sið- fræðilegri umræðu, ekki lífsgildi. En það kemur ekki nógu vel fram í grein- 4 Vilhjálmur Árnason 1997 bls. 204. 5 Vilhjálmur Árnason 1999 „Hvers er siðfræðin megnug" bls. 147. 92
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Hugur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.