Uppeldi og menntun - 01.01.2007, Blaðsíða 9
9
ARNHEIÐUR GÍGJA GUÐMUNDSDÓTTIR,
SIF EINARSDÓTTIR OG
VANDA SIGURGEIRSDÓTTIR
,,Hægist mein þá um er rætt“
Birtingarmyndir eineltis í framhaldsskólum og líðan þolenda
Tilgangur rannsóknarinnar var að kanna birtingarmyndir eineltis í framhaldsskólum og áhrif
eineltis á líðan, skólagöngu og daglegt líf þolenda. Tekin voru opin viðtöl við sex framhalds-
skólanema og móður einnar stúlku sem öll höfðu orðið fyrir einelti í framhaldsskólum. Einnig
var tekið viðtal við fimm nemendur í einum skóla og mynduðu þau rýnihóp. Helstu niðurstöð-
ur eru þær að einelti og hópamyndun virðist vera hluti af daglegu lífi framhalds skólanemenda.
Birtingarmyndir eineltisins eru mest af andlegum og félagslegum toga þar sem grín er gert að
samnemendum, beitt er hunsun, höfnun, baktali, hótunum og óþægilegum og niðurlægjandi
athugasemdum. Samskiptatækni í ýmsum myndum er einnig mikið notuð við eineltið. Þátttak-
endur sögðu frá vanlíðan sem rakin var til eineltisins, svo sem hræðslu, einmanaleika, kvíða,
þunglyndi, litlu sjálfstrausti, einbeitingarskorti við námið, fjarveru frá skóla, brotthvarfi úr
skóla og sjálfsvígstilraunum. Þolendurnir upplifðu úrræðaleysi af hálfu skólanna. Niðurstöð-
ur gefa til kynna að rannsaka þurfi einelti og félagshegðun framhaldsskólanemenda nánar og
byggja þurfi upp heildstæða forvarnar- og meðferðaráætlun gegn einelti innan framhaldsskól-
anna.
INN GANG UR
Fræðileg umræða um einelti beindist fyrst að grunnskólanum og hafa flestar rann-
sóknir á einelti verið gerðar á börnum og unglingum á skólaskyldualdri. Á síðustu
árum hefur sjónum í auknum mæli verið beint að eldri einstaklingum, því þó að
tíðnirannsóknir sýni að einelti minnki með hækkandi aldri (sjá t.d. Nansel o.fl., 2001;
Ragnar F. Ólafsson, Ragnar P. Ólafsson og Júlíus K. Björnsson, 1999) sýna vinnustaða-
rannsóknir að einelti er einnig stundað meðal fullorðinna. Einelti er því ekki lengur
álitið vandamál í grunnskólum eingöngu, heldur vandi sem er til staðar á öllum skóla-
stigum, í atvinnulífinu og á flestum þeim sviðum þar sem fólk kemur saman (sjá t.d.
Hildur Friðriksdóttir, Guðbjörg Linda Rafnsdóttir og Kristinn Tómasson, 2002; Sand-
sleth og Foldvik, 2000; Smith, Singer, Hoel og Cooper, 2003).
Þegar þetta er haft í huga er athyglisvert að umræða og rannsóknir á einelti hafa
ekki náð til framhaldsskólastigsins. Því hefur verið haldið fram að í framhaldsskólum
Uppeldi og menntun
16. árgangur 1. hefti, 2007