Heilbrigðismál - 01.09.1981, Blaðsíða 15

Brjóstagjöf
Grein eftir Maríu Heiðdal
Alþjóða heilbrigðisstofnunin
boðaði til fundar í Genf fyrir
tveimur árum til að ræða áríðandi
aðgerðir til að bæta heilsu og nær-
ingu ungbarna. Kom fram að
brjóstagjöf skipar þar mikilvægan
sess. Kemur þar margt til. Má m. a.
nefna líffræðileg sjónarmið og til-
finningalegáhrif á þroska barnsins.
Þá dregur brjóstagjöf úr sýkingar-
hættu ungbarna og hefur jákvæð
áhrif á andlega og líkamlega heilsu
móðurinnar.
Menn gera sér betur og betur
Ijóst mikilvægi brjóstagjafar og
hversu þýðingarmikil brjóstagjöfin
er fyrir næringu ungbarna fyrstu
mánuðina, enda ráðstöfun móður
náttúru.
Gerð brjóstanna
í hverju brjósti eru um 15 til 20
kirtillappar og í hverjum lappa
margir smærri með ótal berjum
(acini), klæddunt frumunt sem
mynda mjólk. Utan um hvert berer
vöðvafrumulag. Berin opnast út í
mjólkurganga, sem sameinast í
færri og stærri ganga er víkka út
nokkru áður en þeir opnast út í
geirvörtuna með 15 til 20 opum.
Vöðvar brjóstvörtunnar eru sléttir
og verður vartan stinn við ertingu.
Á þann hátt er auðveldara fyrir
barnið að ná góðu taki á vörtunni.
Eðli brjóstagjafarinnar
Mikil breyting verður á brjóst-
unum vegna áhrifa hormóna á
meðgöngutímanum. Berjum
brjóstkirtilsins fjölgar og ntjólkur-
gangarnir stækka. Æðar verða
meira áberandi og blóðstreymi
eykst og þar með flutningur nær-
ingarefna í ntjólkina. Einnig fram-
leiðir framhluti heiladinguls horm-
ónið prolaktin, sem hefur þau áhrif
á mjólkurkirtlana að þeir byrja í
myndun brodds þegar eftir þriggja
mánaða meðgöngu.
Oftast líða 2 til 6 dagar frá fæð-
ingu áður en mjólkurmyndunin er
kontin vel á veg, en það gelur tekið
alh að 14 claga. Ekki er alltaf gert
ráð fyrir þessum breytileika og hafa
margar mæður gefist upp við
brjóstagjöf og talið að þær mjólki
ekki nægjanlega fyrir barnið.
Án samstarfs tauga og hormóna
verka ekki þau viðbrögð sem barn-
ið kallar fram þegar það sýgur
geirvörtuna. Mikilvægt er að móð-
ur og barni líði vel við máltíðina.
Horntónið oxytocin örvar vöðva-
lagið sem umlykur kirtilvefinn í
brjóstunum. Þegar vöðvalagið
dregst saman þrýstist mjólkin út í
ntjólkurgangana. Hormónið
adrenalin dregur hins vegar úr
framleiðslu oxytocins. Óróleiki,
reiði, streita, þreyta og sársauki
örva framleiðslu adrenalins og geta
því truflað tæmingu brjóstanna.
Mjólkurniyndunin
Kirtilberin í brjóstinu mynda
mjólk svo lengi sem þrýstingur í
þeirn leyfir. Mest mjólkurmyndun
verður fyrst eftir að barnið hefur
drukkið, um 40% fyrstu klukku-
stundina, og tveimur stundum síðar
eru komin 75% af því mjólkur-
rnagni sem myndast. Þess vegna er
mikilvægt að barnið drekki oft, ef
auka þarf mjólkurmyndunina fyrst
eftir fæðingu eða ef mjólkin
minnkar. Sé sleppt úr máltíð veldur
það minni mjólkurmyndun, en það
ráð er einmitt notað þegar venja á
barn af brjósti.
Kostir brjóstanijólkur
og næringarinnihald
Fyrstu mánuðina eftir fæðingu
barnsins er næringarþörf þess meiri
en nokkurn tíma síðar á lífsleiðinni.
Á hvert kíló líkamsþyngdar þarf
barn 120 hitaeiningar fyrstu mán-
uðina en þörf tíu ára barns er 70
hitaeiningar á kíló.
Brjóstamjólkin er æskilega sam-
ansett, sýklalaus, hitastig ákjósan-
legt, veitir nokkra vörn gegn smit-
sjúkdómum (aðallega maga- og
þarmasýkingum), veldur ekki of-
næmi. Minni hætta er á offitu hjá
brjóstabörnum og brjóstagjöfin
stuðlar að nánara sambandi milli
móður og barns.
Taflan á næstu síðu sýnir mis-
mun á næringarinnihaldi brjósta-
ntjólkur, brodds, kúamjólkur og
Fréttabréf um HEILBRIGÐISMAL 3/1981 15