Vísbending

◄ Árgangur ►

◄ Tölublað ►

◄ Grein ►

Leiðbeiningar (PDF)

Vísbending - 20.04.2007, Blaðsíða 2

2 V í s b e n d i n g • 1 4 . t b l . 2 0 0 7 Margir stjórnmálamenn hafa það markmið ofar öðrum að fella niður verðtrygginguna sem hér hefur verið við lýði í um aldarfjórð ung. Þeir sem muna tímana áður en verð tryggingin var tekin upp hugsa til þeirra með hryllingi. Sumir átta sig ekki á því en afleiðingar verðbólgunnar hafa enn áhrif á stóran hóp fólks sem nú er kom ið á ellilaun eða nálgast ellilífeyrisaldur. Lífeyriskerfinu var komið á almennt upp úr 1970 en fyrstu 15 árin voru lífeyris sjóðirnir flestir mjög veikir vegna þess að sparifé það sem í þá var sett brann upp í verðbólgunni. Nú þykir það sjálfsagt að lífeyrissjóðir nái raunávöxtun upp á fimm til tíu prósent en fram yfir 1980 var ávöxtunin neikvæð. Verðtrygging in var skilyrði fyrir því að lífeyrissjóðir næðu að vaxa og dafna. Breyttir tímar? En nú er öldin önnur segja margir. Hér á landi er ekki lengur óðaverðbólga en vextir eru þó óneitanlega mjög háir. Ýms ir kenna verðtryggingunni um, bæði lýð skrumarar og vel meinandi menn. Enn í dag eiga margir erfitt með að skilja það að höfuðstóll hækki vegna verðbóta þó að af lánunum sé borgað. Sumir virðast jafnvel telja að verðtryggingin sé einhvers konar tæki til þess að klekkja á almenningi. (Höf undur greinarinnar hefur fengið póst þess efnis frá kunnum kennimanni.) Verðtryggingin er þó auðvitað ekki ætt uð frá myrkrahöfðingjanum heldur er hún tól sem veldur því að bæði lántakandi og veitandi sýsla með sama verðmæti allan lánstímann miðað við almennt verðlag. Þegar skuldbindingar eru ekki verð tryggðar þurfa lánveitendur að hafa vexti hærri en ella til þess að tryggja sig gegn óvæntum sveiflum á verðlagi. Reynslan sýnir að á undanförnum 20 árum eru vextir hér á landi nær alltaf hærri að raun gildi á óverðtryggðum en verðtryggðum lánum. Þetta sýnir að lánveitendur telja að óvisst verðlag vegi svo þungt að þeir verði að krefjast hærri raunvaxta en á verð tryggðum lánum en óverðtryggðum. Þess ir hærri vextir eru gjald lántakandans fyrir að höfuðstóllinn er ekki verðtryggður. Hér á landi eru nær öll lán verðtryggð ef þau eru til lengri tíma en fimm ára. Ef slík lán væru óverðtryggð væri munur á vöxtum á óverðtryggðum og verðtryggðum lánum enn meiri en nú er. Á að fella niður verðtryggingu? Um 2% munur Á mynd 1 sést að hæstu vextir í bankakerf inu eru yfirdráttarvextir. Þeir hafa verið um 15% að raungildi undanfarin 20 ár. Sáralítið er kvartað undan þessum vöxt um, væntanlega vegna þess að lántakendur skammast sín fyrir þessi „hirðuleysislán“. Jafnvel almennir útlánsvextir eru hærri að raungildi ef þeir eru óverðtryggðir en verð tryggðir. Munurinn sveiflast nokkuð en er yfirleitt nálægt tvö prósentustig. Þetta þýðir að gjaldið sem menn greiða fyrir að losna við verðbæturnar er um 20 þúsund krónur á milljón króna láni. Hinir vel meinandi stjórnmálamenn og predikarar sem vilja losna við verðtrygginguna væru því að senda almenningi um tvö hundruð þúsund króna reikning á ári miðað við tíu milljón króna lán. Á mynd 2 sést að þetta þýðir um 10% meiri greiðslubyrði af óverðtryggðu láni en verðtryggðu. Hvergi annars staðar? Margir lýsa því yfir að verðtrygging þekkist hvergi nema á Íslandi. Þetta er alrangt. Í flestum löndum er boðið upp á verðtryggð lán og skuldabréf sem einn kost. Hann hentar vel þeim sem vilja stöð ugleika til lengri tíma. Hins vegar er það rétt að í löndum þar sem verðbólga hef ur verið lítil og gjaldmiðillinn stöðugur lengi er hægt að taka lán með mun lægri vöxtum en hér á landi. Oft eru það sömu menn sem vara við því að Íslendingar taki upp slíkan gjaldmiðil og bölsótast út í verðtrygginguna. Mynd 1. Raunvextir í bankakerfinu 1987-2005 Heimild: Seðlabanki Íslands Myndin sýnir heildargreiðslur (vesti og afborganir) af tíu ára láni upp á 100 þúsund krónur. Þá er greiðslubyrðin um 10% hærri ef lánið er óverðtryggt en verðtryggt. Notaðir eru meðalvextir í viðskiptabönkum. Heimild: Seðlabanki Íslands, útreikningar Vísbendingar. Mynd 2. Heildargreiðslur á 10 ára tímabili Yfirdráttarlán Óverðtryggð lán Verðtryggð lán Óverðtryggt lán Verðtryggt lán

Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4

Vísbending

Vísbending

Beinir tenglar