Vísbending - 15.06.2007, Blaðsíða 2

2 V í s b e n d i n g • 2 2 . t b l . 2 0 0 7
Hér á landi verð ur það æ al geng­ara að laun séu tengd ár angri í starfi. Þessi teg und umb un ar á
að leiða til þess að á bati eig enda og starfs­
manna fari sam an. Kerfi af þessu tagi kalla
á að ár ang ur starfs manns ins sé mæl an leg­
ur. Þess vegna er hann oft tengd ur veltu
hjá al menn um starfs mönn um. Hjá yf ir­
mönn um er ekki síst mið að við af komu
fyr ir tæk is ins, vöxt tekna þess eða hækk­
un á verði hluta bréfa í fyr ir tæk inu. En þó
að mark mið ið sé skyn sam legt hafa kerf in
ekki alltaf skil að þeim ár angri sem að var
stefnt.
Í Banda ríkj un um urðu mikl ar um ræð­
ur um það á sín um tíma þeg ar for stjór ar
stór fyr ir tækja höfðu náð til sín stór um
fúlg um án þess að hafa náð var an leg um
ár angri þeg ar öll kurl komu til graf­
ar. Til þess að bæta úr þessu var sett
upp kerfi þókn un ar nefnda sem
áttu að semja um kjör for stjór ans á
ári hverju. Öll laun eru tí und uð ná­
kvæm lega í árs reikn ing um fé laga
á mark aði. En þrátt fyr ir breyt ing­
ar eru ekki all ir sann færð ir um að
kerf ið skili til ætl uð um ár angri.
Kjör for stjóra
Yf ir leitt eru for stjór ar fyr ir tækja
hér á landi með til tölu lega ein­
falda launa upp bygg ingu. Þeir hafa
á kveð in grunn laun sem greidd eru
mán að ar lega eins og hjá öðr um
laun þeg um. Oft er kveð ið á um að
bif reið og rekst ur henn ar, sími og
tölvu teng ing ar séu greidd af fyr ir­
tæk inu en slíkt er oft ast smá mun ir
og í raun út lagð ur kostn að ur sem
teng ist vinn unni að miklu leyti. Áður fyrr
voru eft ir launa samn ing ar hluti af launa­
kjör um margra for stjóra og ein hverj ir slík ir
samn ing ar lifa enn. Flest ir hafa þó horf ið frá
greiðsl um af því tagi vegna þeirr ar á hættu
sem hún fel ur í sér fyr ir bæði laun þeg ana og
fyr ir tæk in. Skemmst er að minn ast mála­
ferl anna milli FL­ group og fyrr ver andi for­
stjóra Flug leiða vegna eft ir launa mála. Nú
orð ið er al geng ast að for stjór ar fái greidd
laun í tak mark að an tíma eft ir að þeir láta af
störf um, oft ast nokkra mán uði.
Hér á landi hafa bónus ar til for stjóra
helst ver ið með tvennu móti: Teng ing ar við
af komu og kaup rétt ar samn ing ar. Oft ast er
bón us for stjóra á kveð ið hlut fall af hagn aði
af fyr ir tæk inu en einnig þekkj ast við mið an ir
við af komu þess fyr ir af skrift ir ( EBIDTA).
Eink um hef ur ver ið mið að við síð ar nefnda
Ár ang urstengd launa kerfi
mæli kvarð ann í fyr ir tækj um sem eru mjög
skuld sett og af koma þeirra eft ir af skrift ir og
fjár magns gjöld ekki burð ug.
Kaup rétt ar samn ing ar
Al gengt er að for stjór ar fyr ir tækja og fleiri
starfs menn eign ist í þeim hlut með kaup­
rétt ar samn ing um. Ein stak ling ur inn fær að
kaupa á kveð inn fjölda hluta í fyr ir tæk inu
á fyr ir fram á kveðnu verði. Þeg ar verð mæti
hluta bréf anna hækk ar hratt verða kaup­
rétt irn ir mik ils virði. Þessi teg und umb­
un ar er um deild því að ekki þyk ir ör uggt
að hún tryggi það að ár ang ur fyr ir tæk is ins
og for stjór ans fari sam an. Oft ast er verð
á hluta bréf um sam kvæmt kaup rétt in um
mið að við það verð sem í gildi er á þeim
tíma þeg ar samn ing ur inn er gerð ur. Fyr­
ir fyr ir tæki á mark aði er auð velt að finna
við mið un ar geng ið. Hjá öðr um fyr ir tækj­
um er við mið un in ekki alltaf aug ljós því
að við skipti eru ekki op in ber og ekki
mjög tíð.
Gagn rýnend ur kaup rétt ar samn inga
hafa sett út á það að mjög oft selji starfs­
menn hluta bréf in um leið og þeir hafa
keypt þau. Þeir vilja ekki halda á fram að
taka á hætt una af rekstri með öðr um hlut­
höf um. Að sumu leyti er þetta skiljanlegt
frá sjón ar hóli starfs manns ins. Hann vill
breyta fjár mun um í hús, bíla og sum ar bú­
staði. Gagn rýnend ur telja að eðli legra sé
að stjórn end ur eigi hluta bréf in á fram og
beri þannig fulla á hættu og njóti á vinn­
ings eins og al menn ir hlut haf ar. Meiri
hvatn ingu en á byrgð á eig in fjár mun um
sé vart hægt að hugsa sér.
Starfs kjara nefnd ir
Í kjöl far hneyksl is mála í Banda ríkj un um
í upp hafi ald ar inn ar kom í ljós að marg ir
for stjór ar fyr ir tækja höfðu ó hóf leg launa­
kjör þrátt fyr ir að hag ur fyr ir tækj anna
reynd ist fjarri því að vera góð ur. Allt hafði
ver ið gert til þess að fegra árs reikn inga og
láta líta svo út að hag ur inn væri mun betri
en hann var í raun. Það er ekki ó þekkt
hér lend is að fram kvæmda stjór ar vilji hafa
á hrif á nið ur stöðu árs reikn ings eft ir að
rekstr ar ár inu er lok ið. Þó verð ur að ætla
að gætn ir end ur skoð end ur passi að árs­
reikn ing ar end ur spegli raun veru lega stöðu
fyr ir tækja og rekst ur.
Ed Wool ard sem var for stjóri í Du Pont
þekk ir kannski bet ur til launa for stjóra í
Band ríkj un um en nokk ur ann ar. Hann
sit ur í starfs kjara nefnd Kaup hall­
ar inn ar í New York. Wool ard seg ir
að nokk ur at riði skipti meg in máli í
launa kjör um for stjóra:
1. For stjóri sé aldrei með meira
en 50% hærri laun næst ráð end ur.
Með í laun um tel ur hann kaup­
rétti. Þetta virð ist bjóða þeirri hættu
heim að for stjóri hækki ein fald lega
laun und ir manna sinna. Wool ard
tel ur hins veg ar að með þessu verði
kom ið í veg fyr ir „of ur laun“ því að
ekki sé rými fyr ir marga á slík um
laun um inn an sama fyr ir tæk is.
2. Launa kann an ir hjálpa lít ið.
Öll fyr ir tæki og sér í lagi for stjór ar
þeirra vilja vera hátt á lista yfir þá
sem greiða há laun. Þess vegna kepp­
ast öll fyr ir tæki við að lenda í efstu
25 eða 50 pró sent un um. Þetta get ur
ekki nema leitt til launa hækk un ar.
3. Ekki gefa þeim sem eru rekn ir fyr ir
lé leg an ár ang ur feit an starfs loka samn ing.1
Wool ard tel ur að starfs kjara nefnd ir séu
eng in trygg ing fyr ir því að for stjór inn fái
ekki ó hóf leg laun. Þeir sem í nefnd inni
sitja vilji ekki styggja for stjór ann og fái
jafn vel upp lýs ing ar um það hvern ig laun
hann vilji helst fá. Hann seg ir líka og vitn­
ar til War rens Buf fets að það sé oft betra
að ráða með al mann inn an úr fyr ir tæk inu
sem for stjóra en stjörnu ann ars stað ar að.
Með al mað ur inn eflist oft ast og verði starfi
sínu vel vax inn en stjarn an eyði allt of
mikl um tíma og krafti í að við halda sinni
stöðu sem stjarna. Fyr ir þetta verði fyr ir­
tæk in að greiða allt of hátt verð.
1 Harvard Business Revi ew, jan ú ar 2003. Sjá einnig
http://www.compensationstandards.com/non mem ber/Ed­
Woolard_transcript.asp
V
Nú ert þú okkar eina von Þórður. Það eina sem getur bjargað
okkur er tímamótauppgötvun í bókfærslu.
©
N
ew
Y
or
ke
r