Vísbending - 19.10.2007, Blaðsíða 1

19. október 2007
40. tölublað
25. árgangur
ISSN 1021-8483
1 2 4Hvers vegna eru stærstu fyrirtækin
núna miklu stærri en
fyrir 10 árum?
Útrás í orkumálum er
mál málanna. Hvað mælir
með henni og hver á að
eiga orkufyrirtækin?
Fyrir 18 mánuðum spáði
Danske bank „harðri lend-
ingu“ í íslensku efnahagslífi.
Hvernig reyndist spáin?
Sigurbjörn Einarsson
biskup færði lands-
mönnum boðskap.
Hver vill láta blekkjast?
3
Vikurit um viðskipti og efnahagsmál
Börn síns tíma
V í s b e n d i n g • 4 0 . t b l . 2 0 0 7 
­Lista Frjálsrar verslunar yfir stærstu fyrirtæki landsins er jafnan beðið með mikilli eftirvæntingu. Marg-
ir hafa velt vöngum yfir því hve mikið
mörg fyrirtæki hafa vax­ið á skömmum
tíma. Samt eru það ekki ný sannindi að
fyrirtæki vax­i, nái hámarki og hnigni hér á
landi. Fjölmörg fyrirtæki sem allir áttu dag-
leg samskipti við fyrir nokkrum áratugum
heyra nú sögunni til. Silli og Valdi voru
með stóra verslunarkeðju í samkeppni við
Sláturfélagið. Mjólkursamsalan rak mjólk-
urbúðir um allan bæ. Sambandið var með
rekstur á nær öllum sviðum þjóðlífsins.
Sumt af þessari starfsemi hefur flust til,
annað horfið algerlega.
Dverg­ur eitt árið ...
Af tuttugu stærstu fyrirtækjunum á land-
inu árið 2006 voru mörg mjög lítil eða
alls ekki til fyrir tveimur áratugum. Að
vísu hafa sum þeirra keypt fyrirtæki sem
fyrir voru á markaðinum og eru því ekki
alveg sjálfsprottin ef svo má segja. Kaup-
þing, sem nú er stærsta fyrirtæki landsins,
var lítið verðbréfafyrirtæki árið 1986, verð-
metið á 12 milljónir króna (um 40 milljónir á
núvirði). Bakkavör, sem kennd er við götu
á Seltjarnarnesi, saltaði þá hrogn í tunnur
en er nú í 3. sæti listans. Actavis, sem nú
er með starfsemi víða um heim, var ekki
til undir því heiti þó að smáir forverar fyrir-
tækisins störfuðu hér á landi. Svo mætti
lengi telja.
Stærsta fyrirtækið árið 1995 var Sölu-
miðstöð hraðfrystihúsanna með tæplega
23 milljarða í veltu. Nú dygði slík velta til
þess að komast í 25. sæti listans. Þar fyrir
ofan eru fjölmörg fyrirtæki sem ekki voru
til fyrir áratug. Sölumiðstöðin sjálf, sem
nú heitir Icelandic Group, er komin í 5.
sæti listans og gamli keppinauturinn um
efsta sætið, Alfesca (áður ÍS og síðar SÍF),
er í 12. sæti listans. Þó hefur velta beggja
aukist mikið, einkum þess fyrrnefnda.
Mörg önnur fyrirtæki hafa einfaldlega
vax­ið hraðar. Hvað veldur þessum mikla
vex­ti?
... svo risi
Útrás íslenskra fyrirtækja er auðvitað
grundvöllurinn að því að þau geti aukið
tekjur sínar jafnmikið og raun ber vitni.
Grunnurinn að útrásinni er hins vegar
aukinn aðgangur að fjármagni og meiri
menntun og þekking Íslendinga á erlend-
um mörkuðum en áður. Á árinu 2006 var
velta Kaupþings 306 milljarðar króna. Sex­
fyrirtæki fara yfir 100 milljarða veltu. Sá
múr var ekki rofinn fyrr en árið 2005 þeg-
ar Kaupþing og Landsbankinn náðu slíkri
veltu.
Allar stærðir hafa gerbreyst á undan-
förnum árum. Árið 1996 voru meðallaun
á ári í bestu útgerðarfyrirtækjum milli
fimm og sjö milljónir króna. Nú má áætla
að nokkur þúsund manns hafi hærri laun
en þetta. Bankamenn raða sér í efstu sæt-
in. Vöx­tur fyrirtækjanna hefur skilað sér
í launaumslaginu. Í fyrra voru laun að
meðaltali hæst hjá Straumi-Burðarási um
23 milljónir króna. Launavísitalan hefur
hækkað um 90% á þessum tíma.
Fyrir 10 árum voru það ríkisfyrirtækin
sem skiluðu mestum hagnaði fyrir skatta.
Póstur og sími, Landsvirkjun og Rafmagns-
veita Reykjavíkur voru einu fyrirtækin
sem náðu milljarði króna í hagnað. ÍSAL,
Flugleiðir og SH náðu milli 800 og 900
milljónum í hagnað.
Undanfarin ár eru milli 30 og 40 fyr-
irtæki með hagnað upp á milljarð fyrir
skatta. Alls voru 12 fyrirtæki með meira
en tíu milljarða í hagnað í fyrra en árið
1996 var samanlagður hagnaður þeirra tíu
fyrirtækja sem mest græddu um tíu millj-
arðar. Árið 2006 voru 18 fyrirtæki með
meira en 1.000 manns í vinnu en þau
voru 8 árið 1996.
Risar morg­undag­sins
Ó­mögulegt er að segja til um það hvar ár-
angur næst á næsta áratug. Um aldamótin
töldu margir að líftækni- og Netfyrirtæki
væru vænleg til þess að skila miklu. Hagn-
aðurinn af hlutabréfum í þeim fyrirtækj-
um varð sem kunnugt er mismikill og
skilaði sér misvel til fjárfesta. Þar var ekki
alltaf best að vera með „þolinmótt“ fjár-
magn. Afþreying mun örugglega vax­a á
komandi árum. Ferðalög, kvikmyndir og
tónlist munu gera einhverja ríka. Margir
sjá fyrir sér að orkufyrirtæki verði arðbær.
Hugbúnaður og ýmiss konar tækniþjón-
usta hafa vax­ið stig af stigi, þrátt fyrir að
menn telji að nú hljóti hámarki að vera
náð. Heilbrigðisþjónusta af ýmsu tagi er
líka líkleg til þess að vax­a mikið. Nú þegar
menn hugsa ekki lengur bara um íslenska
markaðinn eru vex­ti fyrirtækjanna lítil
takmörk sett. Lykilatriði er að aðstæður
hérlendis verði áfram hagfelldar og að þeir
sem ferðinni stýra muni að kapp er best
með forsjá. V