Vísbending - 26.10.2007, Blaðsíða 2

2 V í s b e n d i n g • 4 1 . t b l . 2 0 0 7
Mynd 1. Þróun ISK, SEK, GBP og NOK gagnvart evru 2001-2007
íhugaði að taka upp evru sem bókhald­s­
einingu í stað krónu en Seðlabankanum
fannst þá skörin vera farin að færast upp
í bekkinn. Búast má við að innlánsstofn­
anir hugsi sig tvisvar um áður en þær fara
að færa bækur í erlend­ri mynt til þess að
eiga það ekki á hættu að missa Seðlabank­
ann sem lánard­rottin í neyð. Fyrirtæki
hafa getað tekið erlend­ lán að vild­ eftir að
fjármagnsflutningar voru gefnir frjálsir en
það er fyrst hin síðustu ár að bankarnir
hafa boðið einstaklingum upp á húsnæðis­
lán í erlend­ri mynt.
Lykilorðið í góðri hagstjórn er trúverð­
ugleiki hennar. Leita þarf leiða til þess að
styrkja hann til framtíðar. Í þessari grein
ætlum við að færa fram rök fyrir því að
unnt sé að auka trúverðugleika hagstjórn­
ar á Ísland­i með aukaaðild­ að evrópska
myntkerfinu eftir ákveðnum reglum þar
sem gert er ráð fyrir að íslenska krónan
yrði áfram lögeyrir. Jafnframt munum
við gera grein fyrir þeim réttarreglum og
samningum sem málið varða.
Sveiflur k­rónunnar
Rétt er að fara hér um það nokkrum
orðum um það hvernig Íslend­ingum
hefur vegnað við að hald­a uppi stöðugu
verðlagi með íslensku krónunni og stöð­
ugleika hennar gagnvart erlend­um gjald­­
miðlum.
Gengi íslensku krónunnar ræðst nú
á markaði. Gjald­eyrismarkaðurinn er til­
tölulega lítill og því viðkvæmur fyrir breyt­
ingum á framboði og eftirspurn. Miklir
fjármagnsflutningar vegna stóriðjufram­
kvæmd­a og verðbréfaviðskipta hafa því
vald­ið stórum sveiflum á gengi krónunn­
ar. Þetta hefur svo haft áhrif á innlent verð­
lag og verðbólgu.
Hvernig hefur svo krónunni farnast
gagnvart evru í samanburði við gjald­miðla
þjóða sem stand­a utan myntband­alagsins?
Flest ríki ESB hafa tekið upp evruna. Dan­
ir, Svíar og Bretar ásamt fleirum eru þar
und­antekning og svo stand­a Norðmenn
utan ESB eins og Íslend­ingar. Danir fylgja
evrunni og hafa sérstakan samning við
Evrópska seðlabankann en hinar þjóðirn­
ar hafa sama fyrirkomulag og Íslend­ing­
ar. Gengisþróun gjald­miðla þessara þjóða
gagnvart evru síðan í október 2001 er
sýnd­ á 1. mynd­. Danska krónan fylgir evr­
unni sem áður segir og er því lárétt lína í
100 allan tímann.
Sveiflurnar á íslensku krónunni eru
áberand­i mestar. Flökt hennar mælist næst­
um tvöfalt meira gagnvart evru en hinna
myntanna á grafinu. Þetta á sér auðvitað
sínar skýringar. Í fyrsta lagi skiptir upp­
hafspunkturinn máli og væri hægt að velja
hann þannig að flökt íslensku krónunnar
mæld­ist enn meira. Byrjunin er hér mið­
uð við það þegar við skrifuðum grein okk­
ar í október 2001. Krónan rýrnaði og verð­
bólga jókst talsvert þegar gefist var upp
á gengisstefnunni í mars það ár. Eftir að
sú hrina var gengin yfir fór krónan aftur
Við rituðum grein fyrir sex árum þar sem við mæltum með því að Ís­land­ sækti um aukaaðild­ að Mynt­
band­alagi Evrópu. 1, 2 Það var skömmu
eftir að horfið var frá gengismarkmiði og
verðbólgumarkmið tekið upp 27. mars
2001. Mikið vatn hefur runnið til sjávar
síðan þá og nokkur reynsla er komin á
hina nýju tilhögun. Við teljum því ástæðu
til þess að fara á ný yfir stöðu gengismála.
Skiptir það einhverju máli hvort Íslend­ing­
ar nota krónu eða einhverja alþjóðamynt?
Hefur krónan ekki d­ugað okkur hingað til
og er eitthvað sem breytir því?
Trúverðugleik­i k­rónunnar
Peningar sem slíkir skapa ekki verðmæti
og væru verðlausir ef þeir væru ekki lögeyr­
ir sem auðveld­a það að stund­a viðskipti.
Hve margar krónur eru í umferð á Ísland­i
eða hve margar krónur eru í evrunni skipt­
ir ekki máli held­ur hvort verðlag og skipti­
hlutfall er stöðugt. Peningar gera okkur
kleift að aðgreina ákvarðanir um kaup og
sölu í tíma og rúmi. Reynd­ar er það svo
að í fræðilegum líkönum, þar sem full vit­
neskja er um verðhlutföll og margs konar
eignir geta nýst til sparnaðar, eru pening­
ar óþarfir en meðan krónan er lögeyrir á
Ísland­i skiptir hún máli. Það er vitaskuld­
hentugra að nota hana sem verðmæli en
gull eða þorsk.
Verðmæti krónunnar gagnvart erlend­ri
mynt ræðst nú á markaði þar sem stund­­
arverð ákveðst af framboði og eftirspurn
innlend­ra og erlend­ra aðilja við frjálsa
fjármagnsflutninga. Það eru margvíslegir
þættir sem hafa áhrif á framboð og eftir­
spurn; væntingar um framtíðargengi krón­
unnar, vaxtamunur milli land­a, fjármál
hins opinbera o.fl. Eignir og skuld­ir eru í
fjölmörgum myntum og gengi krónunnar
hefur vitaskuld­ áhrif á hagkvæmustu sam­
setningu þeirra hverju sinni. Útflutnings­
fyrirtæki sem stund­a viðskipti í mörgum
lönd­um í senn þurfa bæði að verjast geng­
isáhættu og ákveða í hvaða mynt uppgjör
fer fram.
Nú mega fyrirtæki skila ársreikningum
í nokkrum erlend­um myntum og hafa
sum þeirra notfært sér það. Í upphafi voru
það framleiðslufyrirtæki en upp á síðkast­
ið hafa nokkrir sjóðir einnig fært sér það í
nyt. Fram hefur komið að stærsti bankinn
Einmana k­róna: Staða Íslands
Heimild: www.g­litnir.is.
Guðmundur
Magnússon
hagfræðingur
Stefán Már
Stefánsson
prófessor
Lykilorðið í góðri hagstjórn er trúverðugleiki hennar. Leita þarf leiða til þess að styrkja
hann til framtíðar. Í þessari grein ætlum við að færa fram rök fyrir því að unnt sé að auka
trúverðugleika hagstjórnar á Íslandi með aukaaðild að evrópska myntkerfinu eftir
ákveðnum reglum þar sem gert er ráð fyrir að íslenska krónan yrði áfram lögeyrir.
Jafnframt munum við gera grein fyrir þeim réttarreglum og samningum sem málið varða.
Íslenska krónan
Rétt er að fara hér um það nokkrum orðum um það hvernig Íslendingum hefur vegnað við
að halda uppi stöðugu verðlagi með íslensku krónunni og stöðugleika hennar gagnvart
erlendum gjaldmiðlum.
Gengi íslensku krónunnar ræðst nú á markaði. Gjaldeyrismarkaðurinn er tiltölulega lítill
og því viðkvæmur fyrir breytingum á framboði og eftirspurn. Miklir fjármagnsflutningar
vegna stóriðjuframkvæmda og verðbréfaviðskipta hafa því valdið stórum sveiflum á
gengi krónunnar. Þetta hefur svo haft áhrif á innlent verðlag og verðbólgu.
Heimild: www.glitnir.is.
1. mynd. Hlutfallsleg þróun ISK (blátt), SEK (grænt), GBP (gult) og NOK
(rautt) gagnvart EUR frá október 2001 til október 2007
Hver ig hefur svo krónunni far ast gagnv r evru í samanburði v ð gjaldmiðla þj ða sem
standa utan myntbandalagsins? Flest ríki ESB hafa tekið upp evruna. Danir, Svíar og
Bretar ásamt fleirum eru þar undantekning og svo standa Norðmenn utan ESB eins og